Eimreiðin - 01.05.1917, Side 5

65
átir fyrir, aö alt útlit bendir til, að ófriöur og stríð aldrei hætti.
Peir menn, sem ítreka þessa háöldruðu lygi, hljóta aldrei að hafa
átt viðtal við þá, sem sannar fregnir hafa haft frá vígvöllunum, né
talað viö særöa menn, sem þar hafa verið. Satt er það, að sjálf-
boðar, sem í ófriðinn fara til varnar fósturjörð sinni, sýna mikinn
drengskap og eiga allan heiður skilinn, en reynsla þeirra er sama
og annarra, að þeir fá fljótt hinn mesta viðbjóð á hinni ástæðu-
lausu grimd, sem fer fram, enda verða flestir af þeim hernaðar-
óvinir, þegar heim koma og frá líður. Hefði þessi ófriður eigi
staðið lengur en segjum þrjá mánuði, hefði mátt telja þessi áhrif
ófriðarins einu góðu siðferðislegu afleiðingarnar. En nú, þegar
þessi ólifnaður dregst mánuð eftir mánuð, fylgja fyrstu áhrifunum
alt aðrar skoðanir og tilfinningar. Eftir hetjumóðinn kemur kaldur
sljóleiki fyrir háskanum og guðmóðinum sakir föðurlandsins fylgir
hugsunarlaus hlýðni við fyrirskipanir. Vaninn við allskonar hryðju-
verk gerir mönnum ófriðinn hversdagslegan og eðlilegt athæfi, en
ekki það guðleysi, sem þeim sýnist hann vera í fyrstu. Mannleg
tilfinning smá-sljóvgast, því ella þyldi hún eigi ósköpin dag frá
degi. I hverjum her heyrast sögur um grimdar- og níðingsverk,
sem auka og æsa harðúð manna og kveikja hefndargirnina að ná
sér aftur niðri. Á vesturstöðvunum hafa menn a. m. k. hætt að
handtaka mann og mann; heldur einungis heila hópa. Blöð vor
hafa verið barmafull af grimdarsögum af Pjóðverjum. Hver ein-
asti maður, sem hlustar á ræður særðra liðsmanna úr stríðinu,
fréttjr hina sömu sögu, hver herinn, sem á í hlut, um hryðju- og
níðingsverk. Eora hinir harðgerðustu siðameistarar að standa fast
á því, að slíkir menn séu siðbetri menn fyrir athæfi sitt í orustum?
Hefðu þeir aldrei lent í þeim eða engin stríð verið háð, hefðu
þeir að öllum líkindum eytt aldri sínum án þess, að villidýrseðlið
hefði nokkurntíma í þeim vaknað. Villidýr sefur nálega í fari
hvers manns, en siðaðir menn vita, að þann draug má ekki upp
vekja. En siðgóður maður, sem einu sinni hefur lent undir yfir-
ráðum þess óargadýrs, hefur glatað fullri virðingu fyrir sjálfum sér,
grandvarleik. sínum og hreinskilni; leynileg blygðun gerir hann
harðlyndan og ófyrirleitinn, hann sér eigi hlutina eins og þeir eru,
og hefur enga von um að geta bætt þá. Stríðin drýgja siðferðis-
morð í sálum miljóna manna, sem berast á banaspjótum. Á hverj-
um degi fara menn hópum saman í samneyti villidýranna með
því athæfi, sem deyðir hið bezta í fari þeirra, og samt sem áður