Eimreiðin - 01.05.1917, Blaðsíða 16

7 6
körtu. En með hana í gúlnum gat hann ekki komist með höfuðið
aftur í gegn um gatið. fegar hann fann það, var honum nauð-
ugur einn kostur að láta þennan ljúffenga bita út úr sér aftur og
kartan fór að hafa sig á kreik. En þá var snákseðlinu nóg boðið
og hann gleypti aftur körtuna; en eftir mikil umbrot og tilraunir
til þess að komast aftur úr gatinu, var hann neyddur til að láta
hana lausa. En nú var hann búinn að læra af reynslunni; hann
tók nú í eina löppina á körtunni, dró hana gegnum gatið og
gleypti hana síðan sigri hrósandi« (bls. 104—$)•
Pá kemur mjög hugðnæmur kafli um sjálfsveru mannsins og
þróun hennar, og er þar drepið á margt, sem vel er fallið til þess
að sýna, hvílík undrasmíð mannssálin er og hve lítið vér vitum
um insta eðli hennar (dáleiðsla, mókleiðsla o. fl.). Pá er í VIII.
kaflanum yfirlit yfir aðaleinkenni sálarlffsins og þrjá þætti þess,
vitund, tilfinning og vilja. Og 18 síðustu þættirnir skýra svo
nánar frá þessum þrem þáttum og myndum þeim, sem þeir koma
fram í. Er þar svo fjölbreytt efni saman komið, að hér er enginn
kostur, að gera nánari grein fyrir því.
III.
Pað sem gert hefur það örðugra, að semja kenslubók í sálar-
fræði á íslenzku, heldur en á öðrum málum, var orðaskorturinn.
Auðvitað hafa mörg góð nýyrði verið mynduð á síðari tímum, og
í málinu voru frá fornu fari til ýms orð, sem samsvöruðu erlend-
um fræðiorðum. En mörg orð vantaði, og samfelt orðakerfi var
alls ekki til. En þess þurfti einmitt við, til þess að alþýðuorðin
fengju fasta vísindalega merlcingu og nýyrðin rækju sig ekki hvort
á annað.
Pó að því fari fjarri, að íslenzkan eigi ennþá fullkomið sálar-
fræðislegt orðakerfi, þá er undirstaðan nú fengin með þessari bók.
Fjöldi af orðum hennar mun standa og verða á alþýðu vörum;
þau, sem ekki ná almannahylli, munu verða hvöt til þess, að leita
annarra betri. Ágúst Bjarnason hefur hvað eftir annað sýnt í rit-
um sínum, að hann er manna orðhagastur (smbr. t. d. grein hans
í »Andvara« 1914, »Rannsókn dularfullra fyrirbrigða«). Samt
sakna ég eins hjá honum. Hann hikar of mikið við að auðga
málið með nýjum stofnum: að laga útlend orð í hendi sér og
taka þau inn í málið. Petta gafst vel á hinni fyrri gullöld ís-
lenzkunnar, og má alveg eins gera enn í dag (smbr. orð eins og