Eimreiðin - 01.05.1917, Síða 6

66
eru blöð vor, prestar og prófessórar að guma af hinum göfgandi
áhrifum stríðs og manndrápa.
Stríðið, alt að þessu, hefur sí og æ orðið grimmara og trylt-
ara og af sér fætt haturs- og heiftarhug í öllum herum, sem ekki
bar á fyrstu mánuðina. Vari það lengur til muna, megum vér
vera vissir um, að sá fjandskapur megnast æ meir og meir.
þjóðverjum hefur hingað til gengið öllu betur, en fari nú (o: undir
árslok 1915) að hallast á þeirra hlið, má búast við, að ofsi þeirra
og ódæmi hingað til verði barnaleikur hjá því, sem vænta má frá
þeirra hálfu, er þeir sjá sitt óvænna. Nú þegar eru þeir búnir að
kveikja það hatur hjá sambandsþjóðunum, sem heita má mesti
voðinn, sem vofir yfir siðmenningu álfu vorrar; og vari styrjöldin
enn lengi, og espist æ meir grimdaræði Pjóðverja og ótti fyrir
fulium ósigri, þá má búast við, að blindur æðisgangur, sem öliu
tortímir, muni knýja oss til sömu hamfara, unz gervalt gott og
' ilt hins gamla heims hrynur saman í algerðri eyðilegging. Fyrir
þessa sök, ef eigi aðrar, er næsta áríðandi, að stemma stigu fyrir
h a t r i þessu, að gera mönnum ljóst, að nálega alt ilt og óþol-
andi í fari óvinanna stafi af styrjöldunum, afleiðing þeirra, alið og
margfaldað af þeim, meira og minna, eins vor megin eins og hinna,
en muni lækka og smáfærast í lag eftir að friður er kominn, en
ekki fyr. Séu hin hræðilegu illvirki, sem framin eru í styrjöld,
notuð eingöngu til þess, að glæða þennan haturseld, leiðir það
einungis til nýrri styrjalda og enn þá ógurlegri glæpa. Á þeirri
leið er enginn áfangastaður, allsherjar skipbrot. Og ætli metjn að
umflýja það, hljótum vér, fyr eða síðar, að gleyma eða gefa rúm
reiðinni og minnast þess, að styrjöld hver, hversu sem henni
lýkur, er jafnt tjón og glötun, hverjir sem með eru og móti —
eyðilegging þeirrar siðmenningar, er vér höfum að erfðum fengið
frá feðrum vorum, til þess að afhenda hana niðjum vorum, svo
óskerta sem auðið er.
Pegar styrjöldinni lýkur, munu þeir menn, sem tekið hafa
þátt í henni, eiga erfitt með að una við friðsamlega stöðu. Peir
hafa of lengi vanist við að lifa og starfa í lífsháska eða.af hlýðni við
strangar skipanir, enda flestir orðnir úttaugaðir af áreynslu, bæði
á líkama og sál, eftir hina voðalegu vist í skotgröfunum. Af
þeim sökum báðum er hætt við, að þá muni skorta viljaþrek og
sjálfstæði; mun þeim og verða erfitt, að keppa við aðra menn á
markaði iðnaðar og kaupsýslu, og hugur þeirra hinn gamli, að