Eimreiðin - 01.05.1917, Blaðsíða 15

75
II.
Höf. segir sjálfur um bök sína í formálanum: »Pað er von
mín, aö hún standi ekki mikið að baki álíka kenslubókum erlend-
um, og ber það til þess, að ég því nær í hverju atriði hefi stuðst
við þau beztu erlendu fræðirit, sem ég þekki í þessari grein«.
Petta er víst ekki ofmælt. Annars fer höf. í efnisvali sínu víða
sínar eigin götur, og mætti þar deila um, hvað nauðsynlegast er,
af því að úr miklu er að moða. Eg hefði t. d. óskað, að nánari
grein hefði verið gerð fyrir því, sem menn vita um undirvitundina,
og þó nokkrum útlendum orðum um merk sálarfyrirbrigði hefi ég
flett árangurslaust upp í orðasafninu aftan við. En svo hefi ég
á hinn bóginn fundið þar ýmislegt, sem ég bjóst ekki við, og
ekki er það neinni bók til hnjóðs, þó að lesandinn vildi óska,
að hún hefði verið helmingi lengri. Meðferð efnisins finst mér
vera í bezta lagi. Pað er auðséð, að hér er ekki um neinn sam-
tíning úr heimildarritunum að ræða, heldur er bókin hugsuð á
íslenzku af höfundinum. Og einmitt þetta gerir frásögnina svo
lipra og ljósa, sem hún er, en það er ekki lítill kostur á bók, sem
ætluð er byrjendum utan og innan háskólans. Greindur alþýðu-
maður hlýtur að geta lesið hana, ekki einungis sér til fróðleiks,
heldur líka til skemtunar.
Skal ég nú drepa stuttlega á efni bókarinnar og niðurskipun.
Fyrsti kaflinn er stutt sögulegt yfirlit yfir hugmyndir manna
um sálina sjálfa, eðli hennar og tilveru. Nær það frá sálnatrú
frumþjóðanna til orkuhyggju og andatrúar nútímans. f*á kemur
dálítill kafli um aðferðir sálarfræðinnar og aðstoðarvísindi og því-
næst tveir kaflar, sem skýra eiga spurninguna um samband sálar
og líkama (III. orka, líf og andi og IV. uppruni og þróun lífs og
meðvitundar). Heldur höfundur þar fram þeirri skoðun, að orkan
sé sameiginleg undirstaða efnis og anda, líkama og sálar, en ekki
treysti ég mér til þess að leggja dóm á gildi hennar. Pá koma
tveir langir og fróðlegir kaflar um þróun mænukerfisins og með-
vitundarinnar. Er sagan þar rakin alla leið frá frumdýrunum til
mannsins og m. a. ágætlega skýrt frá erfðavenjum og reynsluviti
hjá dýrunum. Get ég ekki stilt mig um að taka hér upp eina
söguna, sem þar er sögð (eftir Rómanes) og sýnir svo skemtilega,
hvernig lífsbaráttan knýr hyggindin fram: »Eg horfði einu sinni á
snák, sem hafði rekið höfuðið gegnum ofurlítið op og gleypt