Alþýðublaðið - 13.02.1965, Qupperneq 5

í DAG hefst hér í Reykjavík
13. þing NorSurlandaráðs. Er
þetta í annað sinn, sem Norð-
urlandaráð heldur þing sitt í
Reykjavík. í fyrra skiptið var
þingið haldið hér að sumarlagi.
Nú er það haldið á venjulegum
þingtíma ráðsins.
Það er engin ástæða til þess
að mikla fyrir sjálfum sér né
öðrum þýðingu Norðurlanda-
ráðs. þings þess eða þeirra
stofnana, sem á vegum þess
starfa. Norðurlandaráð hefur
ekki haft úrslitaþýðingu- fyrir
afdrif nokkurs stórmáls, sem
verulegu máli skipti fyrir Norð-
urlönd. En það væri samt sem
áður mikil fjarstæða að draga
af því þá ályktun, að Norður-
landaráð sé gagnslítið, stofnun
þess hafi verið óþörf og Norð-
urlönd gætu vel komizt af án
þess. Það er mikilvægt fyrir
fimm ríki, sem eiga jafnmikið
sameiginlegt og Norðurlönd, að
til sé vettvangur, þar sem
stjórnmálamenn þeirra og emb-
ættismenn geta skipzt á skoðun
um um öll þau mál, sem efst
eru á baugi hverju sinni. Það
er mjög mikilvægt fyrir ríkis-
stjórnir og þjóðþing hinna ein-
stöku landa, að til sé stofnun,
sem ræðir mál út frá sam-
norrænu sjónarmiði og sam-
þykkir ályktanir, þjóðþing-
unum og ríkisstjórnunum til
leiðbeiningar. Það auðveldar
samvinnu Norðurlandaþjóð-
anna á öllum sviðum, að til sé
stofnun, sem hefur það að höf-
uðmarkmiði að efla þessa sam-
vinnu, benda á ný verkefni á
því sviði og nýjar leiðir að því
marki. Og þau eru sannarlega
ekki ófá, málin, sem Norður-
landaráð hefur átt frumkvæðl
að og orðið hafa til eflingar á
samvinnu Norðurlanda. Um það
nefni ég aðeins eitt dæmi, sem
nú er á dagskrá og snertir okk-
ur íslendinga. Það var Norður-
landaráð, sem tók upp á arma
sina hugmyndina um norrænt
hús hér í Reykjavík, gerði um
það ályktun og skoraði á ríkis-
stjórnir Norðurlanda að hrinda
þessari hugmynd í framkvæmd.
Framgangur þess máls hefur
orðið hraðari en flestra ann-
arra mála á vettvangi norrænn
ar samvinnu. Nú um þessar
mundir eru byggingafram-
kvæmdir að hefjast.'
En auk þess gagns, sem að
starfi Norðurlandaráðs hefur
hlotizt, þá skiptir hitt lika
miklu máli, að Norðurlanda-'
ráð er tákn skyldleika og sam-
vinnuvilja með norrænum
þjóðum, því hafa ekki ver-
ið fengin völd, og um
það má, mjög deila hvort
það - á að hafa völd. En
það er elzt þeirra samþjóðlegu
þinga, sem smám saman hefur
verið að fjölga í veröldinni og
sum hver eru mun váldameiri
en Norðurlandaráð. Ef sá tími
kemur, að talið verði rétt að fá
Norðurlandaráði einhvers kon-
ar löggjafarvald á einhverjum
sviðum, þá mun í öllu falli hafa
reynzt hollt og gott, að það hef-
ur átt reynslutíma að baki.
Á þessu þingi, sem nú hefst
hér í dag, munu ýms mikilvæg
mál verða rædd. Fyrst og
fremst mun verða rætt um við
skiptamálin í Vestur-Evrópu og
þá einkum erfiðleikana, sem
orðið hafa innan Fríverzlunar-
bandalagsins vegna efnahags-
ráðstafana Breta á s. 1. hausti,
þegar þeir lögðu á 15% inn-
flutningstoll og boðuðú stuðn-
ing við útflutning sinn til þess
að bæta gjaldeyrisstöðu sína og
styrkja sterlingspundið. Þessar
ráðstafanir sættu sem kunnugt
er harðri gagnrýni af hálfu
hinna Fríverzlunarbandalags-
ríkjanna vegna þess, að með
þeim sniðgengú Bretar tvímæla
laust fríverzlunarsamninginn.-
Eftir 10 daga koma ráðherrar
Fríverzlunarbandalagsríkjanna
saman til fundar í Genf, og má
þar búast við miklum umræð-
um um þetta mál. íslendingar
hljóta að vona, að þessar deil-
ur jafnist, en verði ekki til þess
að veikja Fríverzlunarbanda-
lagið varanlega, hvað þá sundra
því. Það yrði viðskiptalífi Vest-
ur-Evrópuþjóðanna til mikils
tjóns. Þótt ísland sé ekki aðili
að Fríverzlunarbandalaginu,
jafngildir það ekki því, að
þá megi einu gilda, hvað um
það verður. Viðskiptatengsl
við Norðurlönd og Bretland
eru íslendingum auðvitað mjög
mikilvæg. Þrátt fyrir það hef-
ur ísland ekki tengzt Fríverzl-
unarbandalaginu, t. d. með
hliðstæðum hætti og Finnar.
Til þess liggja margar ástæður,
t. d. sú, að tollalækkanir á veg-
um Fríverzlunarbandalagsins
taka yfirleitt ekki til sjávaraf-
urða, en viðskipti með sjávar-
afurðir hafa hlutfallslega miklu
meiri þýðingu fyrir íslendinga
en nokkurt hinna Fríverzlunar-
bandalagsríkjanna. Tollurinn,
sem íslendingar þurfa að
greiða af freðfiskútflutningi til
Bretlands og rýrir samkeppn-
isaðstöðu þeirra gagnvart öðr-
um freðfiskútflytjendum, t. d.
Norðmönnum, er íslendingum
auðvitað óhagstæður, og hefur
stofnun Fríverzlunarbandalags-
ins þannig haft óhagstæð áhrif
á utanríkisverzlun íslendinga.
En þar með er ekki sagt, að
eitthvað annað og betra tæki
við, ef Fríverzlunarbandalagið
veiktist eða liðaðist í sundur.
Þá munu skólamál verða mik-
ið rædd á Norðurlandaráðsfund
inum. Menntamálaráðherra
Noregs, Helge Sivertsen, gerði
það að tillögu sinni á síðasta
fundi Norðurlandaráðs, að
Norðurlöndin hæfu athugun á
því, að samræma skólakerfi sitt
og taka upp sameiginlega
stefnu í skólamálum. Hefur
þessi tillaga vakið mikla at-
hygli og mun hún verða eitt af
aðalumræðuefnum þingsins,
Ég tel, að íslendingar ættu að
taka þessari tillögu vel, fyrst og
fremst af þeirri einföldu á-
ástæðu, að við sendum mjög
margt ungt fólk til náms á
Norðurlöndum. Það mundi
bæta námsskilyrði þess þar, að
skólakerfin séu sem líkust.
IIWWWViMMWWWWWWWWWIWWWWWWWMWWWWWWWWmWMWWWtWWWWWMiMmMMWtWtÍWWWWWMWWMMWMMMÆWIWWW
Þá mun og án efa verða mik-
ið rætt um hugmyndina um
stofnun norræns menningar-
sjóðs. AJlir virðast vera sam-
mála um, að samvinna Norður-
landa í menningarmálum þurfi
að vera sem mest og að auka
beri fjárveitingar til slíkrar
samvinnu. Þær eru að visu þeg-
ar miklar. Á fundi norrænu
menntamálaráðherranna í Oslo
í s. 1. mánuði var frá því skýrt, ‘
að árlega noti Norðurlöndin
sameiginlega um 125 millj. kr.
á ári til ýmiss konar norrænn-
ar samvinnu í menningarmál-
um. En mönnum hefur sýnzt
nokkuð. sitthvað um það, hvern-
ig fjárveitingum til slíkrar '
menningarsamvinnu eigi að
haga, þ. e. a. s. hvort hvert
land um sig eigi að ráðstafa '
fénu eða hvort koma eigi á ’
fót sameiginlegum sjóði, sem
fái sérstaka stjórn. Mennta- j
málaráðherrarnir. urðu á fundi j
sínum i Oslo sammála um að
koma á fót embættismanna- ]
nefnd til þess að endurskoða
réglurnar um norrænu menn-
ingarmálanefndina, sem í eiga
sæti fulltrúar frá ríkisstjórn- •
unum, í því skyni, að hún géti
orðið yfirstjórn heildarfjárveit- *
ingar frá Norðurlöndum öllum
til eflingar norrænna menn-
ingarsamskipta. Ýmsir munu
telja beina sjóðsstofnun æski-
légri, og enn aðrir, að hvert
ríki eigi alveg að ráða ráðstöf-
un sinna fjárveitinga. Um
þetta mun verða rætt á þing-
inu.
Að síðustu er þess að geta, að
einnig mun rætt um stofnun
norræns fjárfestingabanka. Um
þetta málefni hafa menn ekki
heldur verið sammála. Finnar
og íslendingar hafa stutt þá
hugmynd, en Svíar, Danir og
Norðmenn hafa ekki talið nauð
syn á slíkri stofnun. Athugan-
ir sérfræðinga í málinu liggja
nú fyrir og munu auðvelda
frekari umræður.

ER EG GIFTUR
EÐA OGIFTUR
MADUR hringir til mín, og seg
ir: „Taktu til athugunar þetta
sem Tíminn var með um daginn.
Það er ekkert spaug að lesa
það í blöðunum, að maður sé
ólöglega giftur^; af því að prest
urinn, sem framkvæmdi hjóna
vígsluna hafi ekki haft réttindi
tijl þess að gefa saman hjón.“
Og þó að svona hlutir séu látn
ir drasla, vegna einhverrar venju
þá er engin lögvernd i slíku.
Þú hefur í þessum pistlum þín
Um verið að setja út á það, að
karl og kona búi saman ógift,
Og ég er sammála þér um það
að fólk eigi áð gifta sig, en er
þá ekki viðkunnanlegra, að
menn eru giftir eða ógiftir, þegar
búið er að framkvæma hjóna-
vígslúna? Ég segi fyrir mitt
leyti o.s.frv.
Hægan, hægan. Ég las líka
greinina í Tímanum, og er sam
mála um, að hér sé ekkert grín
á ferðum. Þess vcgna skulum
við athuga málið dálítið nánar.
Þegar prestur ^efur saman hjón
er hann í tvennskonar hlutverki
Hann er fulltrúi kirkjunnar og
hefir umboð hennar til að fram
kenna hjónabandíð samkvæmt
siðalögmáli kitkjunnar. Þau
hjón, sem gefin eru saman af
presti, hafa undir gengist kristi
leg siðaboð í hjú=kap sínum. í
öðru lagl er sóknarpresturinn
embættismaður ríkisins, og hef
ur umboð ríkisvaldsins til að
löggilda hjúskapinn á grund-
velli landslaga. Fríkirkjuprest-
ar eru að vísu ekki embættis
menn, en hafa með löggiidingu
safnaðar síns og staðfestingu
sinni í starfinu fengið • sérstakt
umboð til að löggilda hjónaband
bandið. Nú er engan veeinn víst
að þessi tvénn umboð fari ávalt
saman. Til dæmis get ég nefnt
mína eigin reynzzlu. Ég hefi
þrisvar aðstoðað við hjónavígslu
í Danmörku og Svíþjóð. í báðum
löndum er íslenzk prestvigsla
viðurkennd af kirkjunnar hálfu
og því ekkert til fyrirstöðu(
■að ég framkvæmdi helgar athafn
ir. En ég er auðvitað hvorki
sænskur né danskur embættis
maður, og þess vegna þyrfti inn-
iendur prestur að bera fram
spurningarnar og gefa yfirlýsing
una, svo að hjónabandið væri
giit samkvæmt borgaralegum
lögum. — Svo að ég snúi mér
vestur á bóginn, er Því svo hátt
að í Canada, að þjónandi prest
ur í einu fylkinu hefur ekki um
boð ríkisvaldsins til að gefa
saman hjón í öðru fylki — og
prestur, sem ekki þjoi.. -söfnuði
hefir ekki umboð til að gefa
saman hjón yfirleitt, nema með
sérstöku leyfi stjórnarinnar í
hvert sinn: — þetta samsvarar
því að uppgjafaprestar, háskóla
kennarar eða jafnvel prestvígð
ir menn, sem ekki eru í sóknar
prestsembættum, hafi ekki leyfi
til að gefa saman hjón.
Nú er spurningin, . hvaða lög
gilda um þetta hér á landi. Það
var gömul hefð, að embættis-
lausir prestar giftu hjón með
leyfi eða með öðrum orðum í
umboði sónarprests á hverjum
stað. Á seinni árum hefur ekki
einu sinni verið hirt um
leyfi. Samkvæmt ,.Hjónavigslu°
bréfinu", sem flest hjón kanpa,
er þeim heimilað að leita til
hvaða þjónandi pre.sty (eða f<*
stöðumanns safnaðarn sem þaií
óska. Þau eru með öðrum orðt
um ekki bundin við það að leita
til sóknarprests brúðarinnar, senk
annars tilheyrir þetta embættís
verk. Sé háskólakennari, ijpp=
gjafapl-estur eða einbættislatus
prestur yfirleitt, beðlnn að gifta
yrði það að vera samkvæmfjséí
stakri helmild. Nú virðist ein»
mitt vera sérstakur íigreiningus
um, hvaðan slík heimild ættf a9
koma, og hvört unnt sé yfis-
leitt að veita hana. Mér er
kunnugt um, að í löi;fræðideil«i
háskólans er því hi.lriið frar^.
að enginn þjónandi prestuí n0
heldur dómari hafi iclmijd tií
að framselja öðrum iraboð siti
og ef svo 15T, þfi er ekki hægð
að komast framhjá þeiiri niðuí
stöðu, að fjöldi hjónabmda Virfl
ist ógildur skv. lögum. og Jicið
Framhald á 10. síðu. '\
ALÞÝÐUBLAÐIÐ — 13. febrúar 1965 $