Bókasafnið - 01.04.1995, Qupperneq 12

byltingarleiðtog-
ans Vladímír
Iljítsj Lenín. Frá
þessu greinir
hann í endur-
minningum sín-
um þar sem
hann skrifar heil-
an kafla um
þennan frægasta
lestrarsal heims
(Uti í heimi, s.
66-81). Hann er
ekki einn um
það, og hafa birst
fjölmargar lýs-
ingar á lestrar-
salnum, m.a. í
ljóðinu The Brit-
ish Museum Rea-
ding-Room (s.
160-161) eftir
enska ljóðskáldið Louis MacNeice og í skáldsögunni Þrír á
báti (s. 6-8) eftir landa hans Jerome K. Jerome.
Fyrir jólin árið 1993 kom út bók eftir ungan rithöfund,
Kristján Kristjánsson, sem heitir Fjórða hœðin. Þegar ég fór
að glugga í hana beindist athygli mín strax að heiti íyrsta kafl-
ans. Fyrsti kaflinn heitir nefnilega Bókasafnið og ekki nóg
með það, fyrsta setningin í fyrsta kaflanum byrjar á sama orð-
inu - Bókasafnið ...
Bókasafnið var þarna fyrir framan mig, og á vinstri hönd fiskbúðin í
kjallara hornhússins. (Fjórða hœðiti, s. 7)
Fjórða hœðin er fyrsta íslenska skáldsagan þar sem íslenskt
bókasafn er valið sem aðalsögusvið. Hæðin sem nefnd er í
nafni bókarinnar er reyndar ekki til nema í minni söguhetj-
unnar sem fjórða hæð safnahúss í bæ norður í landi (Siglu-
firði) og sagan fjallar auðvitað ekki fyrst og fremst um bóka-
vörslu. Bókasafnið, stofnun sem geymir ritaðar minjar um
liðna tíð, er tákn fyrir fortíð sem reyndist öðru vísi í minning-
unni en í raunveruleikanum.
En söguhetjan er komin
heim til að taka við bóka-
varðarstöðu og í bókinni eru
ágætar lýsingar á störfum
hennar. Kristján nam eitt
sinn bókasafnsfræði við Há-
skóla Islands og gæti það að
einhverju leyti skýrt val hans
á sögusviðinu.
I Svefnhjólinu eftir Gyrði
Elíasson röltir söguhetjan
eitt dimmt og einmanalegt
kvöld niður á Borgarbóka-
safnið í Þingholtsstræti í
þeim erindagerðum að
hnupla bók. Hann hittir fyrir tvo bókaverði, þyrrkingslega
gráhærða konu og fallega dökkhærða stúlku í grænni peysu.
Bókin sem hann ætlaði að stela var ekki inni svo hann tekur
Ódysseifskviðu að láni í staðinn. Ein frumlegasta lýsing á
bókum í bókahillu sem ég hef lesið er í smásögu eftir Gyrði.
Prestur nokkur í smásögunni Flimnastiginn fór daglega á
bæjarbókasafnið og sat „... úti í horni og las í gömlu útgáf-
unni af Þjóð-
sögum Sigfúsar
Sigfússonar
þangað til safn-
ið lokaði og
bókavörðurinn
hafði reykt sín-
ar tuttugu sí-
garettur og loft
orðið mettað
og ógagnsætt
innan dyra,
bókahillurnar
einsog fugla-
bjarg í þoku,
fuglarnir allir
sofandi“ (Hey-
kvísl oggúmmí-
skór, s. 75).
Hvernig um-
fjöllun fá svo
bókasafnsfræð-
ingar? I vinsælli þýddri bók eftir Fannie Flagg, Steiktirgrœn-
ir tómatar, sem kom út í Reykjavík fyrir tveimur árum er að
finna eftirfarandi klausu í kafla sem nefnist Grenningarbúð-
irnar.
Evelyn var búin að vera þarna næstum tvo mánuði og hafði misst tuttugu
og þrjú pund. En hún hafði eflst á öðru sviði, hún hafði fundið hópinn
sinn, hópinn sem hún hafði leitað að allt sitt líf. Hérna voru þær, sæt-
indahnuplararnir, holdugu húsmæðurnar, fráskildu konurnar, einhleypu
kennslukonurnar og bókasafnsfræðingarnir, allar að vonast eftir nýju
tækifæri í lífinu, sem grennri og heilbrigðari einstaklingur. (Steiktirgrœn-
ir tómatar, s. 348)
Hér eru bókasafnsfræðingarnir aldeilis komnir í góðan fé-
lagsskap með fólki (þ.e.a.s. að sjálfsögðu eingöngu kvenfólki)
sem hefur beðið lægri hlut í lífinu og „vonast eftir nýju tæki-
færi“! Að vísu held ég að þýðandi bókarinnar hafi ekki gert
sér grein fyrir muninum á bókasafnsfræðingi og bókaverði.
Höfundurinn hefur líklega átt við alla bókavarðastéttina en
ekki eingöngu bókasafnsfræðingana. Hvað sem því líður er
þetta enn eitt dæmi um það að gamla bókavarðarímyndin er
ekki útdauð ennþá.
Bókasafnsfræðingar eru enn sjaldséðir fuglar í íslenskum
bókmenntum. Einn kemur þó fyrir í fyrstu skáldsögu Einars
Kárasonar Þetta eru asnar Guðjón. Hippapar leigir söguhetj-
unni íbúð meðan þau dvelja erlendis.
Hipparnir komu sólbrún og hress frá Mexíkó en stoppuðu bara nokkra
daga í bænum, síðan skelltu þau sér eitthvað út á land um óákveðinn
tíma. Hún var bókasafnsfræðingur en hann vefari. En þetta var ágætis
fólk og við sömdum um að ég hefði íbúðina og köttinn þartil þau kæmu
aftur. (Þetta eru asnar Guðjón, s. 66)
Síðar koma þau aftur úr sveitinni:
Mexíkófararnir komu í bæinn og þá ákvað ég að skella mér í sveitina.
Þeim fannst þetta alveg frábært, hreinlega stórkostlegt, að ég skyldi ætla
að búa í kommúnu uppí sveit. Ungt fólk að lifa saman í náttúrunni. Al-
best væri þó að þarna væri stunduð lífræn ræktun. Bíódýnamísk! Þau
vissu allt um það. Þegar ég kvaddi sögðu þau að ég gæti alveg fengið að
sofa hjá þeim ef ég þyrfti að stoppa í bænum. Þetta var stórskrýtið fólk
þegar ég hugsa út í það (Þetta eru asnar Guðjón, s. 81)
Þetta er eini bókasafnsfræðingurinn sem ég veit um í ís-
lenskum bókmenntum og það verður að segjast að lýsingin
12 Bókasafnið 19. árg. 1995