Bókasafnið - 01.04.1995, Side 31

inu. Þar er sömu sögu að segja að ekki stafkrók er að finna um
skólasöfnin, starfsfólk þeirra, starfsemi eða hlutverk.
Þó svo illa hafi tekist til í ofangreindum skýrslum um
stefnumótun hafa skólasöfnin ekki gleymst í lagafrumvarp-
inu sjálfu og vonandi verður þeim skapaður traustari rekstrar-
grundvöllur í framtíðinni en nú er og aukið við starfsmanna-
kvóta á söfnunum samfara aukningu starfsþátta.
Formlegur grundvöllur þátttöku bókasafna í
skólastarfi
Gott bókasafn er almennt talið hornsteinn góðs skóla. Aft-
ur á móti hefur verið erfitt að sýna með rannsóknaniðurstöð-
um fram á bein tengsl á milli námsárangurs nemenda og
gæða bókasafns (sbr. Trotter, 1994).
I bandarískri rannsókn frá 1992 (sbr. Trotter, 1994, s. 22 ;
Lance, 1992) kom eigi að síður í ljós að bein tengsl voru á
milli árangurs nemenda á prófum annars vegar og fjölda
starfsfólks á bókasafni og magns gagna á safni hins vegar.
Þeim mun betra sem bókasafnið var þeim mun hærri voru
einkunnir nemenda.
I annarri bandarískri rannsókn sem SchoolMatch, rann-
sóknarstofnun í Ohio, framkvæmdi 1989 og aftur 1994 kom
ennfremur fram mikil fylgni milli góðs árangurs nemenda á
samræmdum inntökuprófum í háskóla og fjárveitinga til
bókasafna í framhaldsskólanum og stöðu þeirra (sbr. Trotter,
1994, s. 19). Einnig kom í ljós að nemendur með háar ein-
kunnir komu gjarnan frá skólum þar sem bókasafns- og upp-
lýsingafræðingar sáu ekki aðeins um daglegan rekstur og
bókaval íyrir safnið heldur unnu einnig með kennurum og
yfirstjórn skólanna að þróun námsskrár (sbr. Trotter, 1994,
s. 22).
Þannig eru í Bandaríkjunum augu manna fyrir alvöru far-
in að opnast fyrir gildi skólasafna og að það sé góð fjárfesting
að leggja fé til þeirra.
Einnig er talið mikilvægt að starfsfólk bókasafnanna þekki
vel námsframboð skóla og hver séu almenn náms- og
kennslumarkmið skólans (sbr. Lighthall, 1991). Eins er talið
mikilvægt fyrir markvisst starf á skólasafni að gott samstarf
sé á milli skólastjórnanda og starfsfólks bókasafns (sbr. Hol-
land, 1994).
I könnun á bókasöfnum í framhaldsskólum á höfuðborg-
arsvæðinu fyrir árið 1994 kom í ljós að 90% forstöðumanna
bókasafna sitja almenna kennarafundi og 70% þeirra taka að
jafnaði einnig þátt í deildarstjórafundum. I Reglugerð um
framhaldsskóla nr. 23/1991 er síðan ákvæði um að yfirmaður
skólasafns sitji fundi skólanefndar og skólastjórnar, með mál-
frelsi og tillögurétt, þegar fjallað er um málefni tengd starfs-
sviði hans (sjá 33. gr.).
í grein um Bókasöfn íframhaldsskólum (Hulda Björk o.fl.,
1994, s. 24) er lögð áhersla á að bókasafnið sé sérstök deild
innan skólans og yfirmaður þess hafi a.m.k. stöðu deildar-
stjóra, síðan segir ennfremur;
Mikilvægt er að hann [yfirmaður bókasafns] þekki vel markmið skólans
og taki þátt í umræðu og ákvarðanatöku innan hans. Hann sitji fundi
stjórnenda skólans til að fylgjast með þróun skólastarfsins og til að geta
veitt þjónustu í samræmi við hana.
1 erlendum fagtímaritum er jafnan lögð áhersla á að góð
samvinna skólastjórnenda og forstöðumanns bókasafns skipti
sköpum fyrir framgang bókasafns í skóla (sbr. t.d. Holland,
1994). Ennfremur er mjög varað við því að skerða fjárveit-
ingar til skólasafna því það veiki grundvöll skólastarfsins (sbr.
Westwood, 1995).
Afleiðingar síðustu efnahagskreppu í Bandaríkjunum
komu mjög hart niður á skólabókasöfnum. Mörgum söfnum
var hreinlega lokað og opnunartími annarra styttur. I Kali-
forníu, þar sem skólasöfn urðu harðast úti, var helmingi allra
skólasafna lokað á níunda áratugnum. Hafa þessar aðgerðir
hlotið mikla gagnrýni (sbr. Trotter, 1994) og þess er nú kraf-
ist að þeirri þróun verði snúið við.
Samstarf bókasafha í framhaldsskólum
Bókasafnsfræðingar og bókaverðir í framhaldsskólum hér á
landi hafa haft með sér öflugt samstarf (sbr. Hulda Björk og
Steinunn, 1991, s. 35).
Þann 6. mars árið 1985 mynduðu þeir samstarfshóp sem
heldur sinn 67. fund þann 31. mars nú í ár (1995). Sam-
starfshópurinn starfar sem n.k. grasrótarsamtök. Fundir eru
haldnir til skiptis á bókasöfnum framhaldsskólanna. Akveðn-
ar reglur gilda um verkaskiptingu við nauðsynleg fundarstörf,
s.s. fundarstjórn og fundarritun. Samstarfshópurinn hefur
unnið að ýmsum sameiginlegum hagsmunamálum og öðr-
urn faglegum málum, s.s. stefnumörkun og samskrármálum.
Nú upp á síðkastið hefur hópurinn m.a. borið saman bækur
sínar um tölvuvæðingu og aðrar tæknilegar nýjungar sem
snúa að söfnunum.
Bókasöfn í framhaldsskólum eru flest hver einyrkjasöfn í
þeim skilningi að aðeins er einn bókasafnsfræðingur starfandi
á þeim flestum, því er ómetanlegt að hitta starfssystkini og
ræða þau mál sem eru í brennidepli hverju sinni.
Þann 7. des. 1994 var stofnaður umræðuhópur á Islenska
menntanetinu fyrir bókasöfn í framhaldsskólum (frh-
bok@ismennt.is) sem auðveldar samskipti milli þeirra safna
sem hafa aðgang að tölvusamskiptum en þeim fer ört fjölg-
andi.
Eitt af þeim fjölmörgu sameiginlegu hagsmunamálum,
sem samstarfshópurinn hefur unnið að, er að gera tillögur
til menntamálaráðuneytisins um reglugerð fyrir bókasöfn í
framhaldsskólum (tillögur dags. 30. jan. 1989). Sá háttur
hefur jafnan verið hafður á að skipað er í fámenna vinnu-
hópa um tiltekin verkefni og slíkir undirhópar leggja síðan
niðurstöður sínar fyrir Samstarfshópinn í heild til umfjöll-
unar og samþykktar.
Fræðilega séð eru allir bókasafnsfræðingar og bókaverðir í
framhaldsskólum á landinu aðilar að samstarfshópnum, en
starfsfólk safna á landsbyggðinni getur að jafnaði vegna ferða-
kostnaðar ekki sótt fundi hópsins reglulega. Samstarfið er því
öflugast hjá bókasöfnum á suðvesturhorni landsins. Tvisvar
hafa fundir samstarfshópsins þó verið haldnir á Akureyri, þar
af í annað skiptið í tengslum við Landsfund Bókavarðafélags-
ins þar árið 1990.
Staöa bókasafianna og samanburÖur viÖfyrri
könnun frá árinu 1984
1 Töflum 1-3 hér á eftir er sýndur samanburður á stöðu
þeirra bókasafna, sem könnunin tekur til, milli áranna 1984
og 1994.
Nemendur í öldungadeildum eru ekki taldir með í nem-
endafjölda hvers skóla, heldur getið sérstaklega, þar sem þeir
koma inn í skólana að loknum dagskólanum og eru eru því
ekki í skólanum á sama tíma. Öldungadeild við skóla krefst
ekki endilega aukins húsnæðis fyrir bókasafn, en veldur aftur
á móti auknu álagi á starfsfólk, þar sem hún krefst lengri opn-
unartíma af hálfu safns, meiri þjónustu og aukins safnkosts til
reiðu fyrir útlán.
Bókasafiiið 19. árg. 1995 31