Dagur - 20.01.2001, Page 14

LAUGARDAGUR 20. JANÚAR 2001

Fyrirtíöaspenna ekki algeng
Ofnotkun á orðinu fyrirtíða-
spenna getur valdið misskiln-
ingi. Rannsóknir sýna að að-
eins 2% kvenna fái alvarleg
einkenni fyrirtíðaspennu.
I kjölfar dómsúrskurðar sem kveðinn var
upp í Bretlandi í kringum 1980, þegar
kona sem hafði orðið manni sínum að
bana, var dæmd óábyrg gerða sinna sökum
þess að hún bafði haft fyrirtíðaspennu
þegar atburðurinn átti sér, varð algjör bylt-
ing á umræðunni alls staðar í heiminum.
Fjallað var um þetta efni í helstu kvenna-
blöðum og kvennaþáttum af tagi. En fyr-
ir þann tíma hafði umræða einungis farið
fram meðal heilbrigðisstétta.
Herdís Sveinsdóttir, formaður Félags
hjúkrunarfræðinga og dósent við hjúkrun-
arfræðideild Háskóla Islands, mun n.k.
föstudag 26. janúar halda fyrirlestur um
mótsagnakenndar niðurstöður rannsókna
á líðan kvenna fyrir blæðingar, sem hún
nefnir „Sannar frásagnir". Fyrirlesturinn
byggir á doktorsritgerð sem Flerdís varði
við háskólann í UmeA í Svíþjóð á síðasta
ári.
Herdís mun greina frá þremur rann-
sóknum sem allar fjalla um breytingar á
líðan heilbrigðra íslenskra kvenna fvrir
blæðingar. I lyrstu rannsókninni voru kon-
ur valdar af handahófi beðnar um að fylla
út spurningalista þar sem þær Iýstu líðan
sinni fyrir blæðingar síðasta hálfa árið. I
annarri rannsókninni skráði annar hópur
kvenna, einnig valinn af handahófi,
heilsudagbækur sem samanstóðu m.a. af
lista yfir 57 einkenni og tilfinningar, dag-
lega í 1-6 tíðahringi. Þriðja rannsóknin var
viðtalsrannsókn þar sem leitað var eftir
hugmyndum þátttakenda um hvað fyrir-
bærið fyrirtíðaspenna er og hvert birtinga-
form þess er í samfélaginu. Niðurstöður
þessara þriggja rannsókna sem allar skoða
sama íyrirbærið með mismunandí nálgun
eru um margt ólíkar.
I viðtali við Herdísi kemur fram að notk-
un á læknisfræðilega hugtakinu fyrirtíða-
spenna er misnotað af bæði konum og
körlum í neikvæðri merkingu.
90% með fyrirtíðaspennu
„Þegar ég bvrjaði á mínum rannsóknum,
höfðu rannsóknir bæði í Bandaríkjunum
og Bretlandi að miklu leiti byggst á spurn-
ingalistum, eins og ég notast við í fyrstu
rannsókn minni. Eg vildi með því að nota
sama rannsóknarformið, komast að því
hvort ég fengi sömu niðurstöður og feng-
ust úr þeim rannsóknum sem áður eru
nefndar. Fyrrnefndar niðurstöður sýndu
algengi fyrirtíðaspennu vera allt upp í
90%. En þegar notast var við heilsudags-
bækur datt algengið alveg niður í 3-4%.
Þarna var mikill munur á og í mörgum til-
fellum var um sömu konurnar að ræða í
báðum rannsóknunum. Það var ekkert
samræmi í því hvað þær skráðu í dagbæk-
urnar og því sem þær sögðu þegar þær
voru beðnar um að hugsa til baka. Þá
greindu þær frá því að þær hefðu fundið
fyrir mikilli vanlíðan og miklum breyting-
um á líðan. Þá var farið að túlka þetta
þannig að minnið væri brigðult hjá þess-
um konum og spurt að því hvort þær gætu
ekki sagt rétt frá líðan sinni ef þær væru
beðnar um að hugsa til baka. Um þetta
hafa verið miklar pælingar, það er hvað
konur eru eiginlega að segja.
Þegar ég byrjaði á mínum rannsóknum
höfðu aldrei verið tekin viðtöl við konur
til þess að reyna að leita eftir merkingu
þeirra á því hvað þær væru að meina
þegar þær segðust hafa fyrirtíðarspennu.
Það var því markmiðið hjá mér að fara
alla þessa leið í rannsóknum fyrst al-
gengi fyrirtíðaspennu var svona mikið
eins og niðurstöður erlendu rannsókn-
anna sýndu.
Niðurstöður úr fyrstu og annarri rann-
sókninni urðu nánast þær sömu og í er-
Iendu rannsóknunum, það er fyrri rann-
sóknin sýndi mikið algengi fyrirtíða-
spennu, en sú síðari lítið. Við hluta af
konunum úr annarri rannsókninni tók
ég svo viðtal og vildi fá þær til að skýra
út hvaða skilning þær hefðu á hugtakinu
fyrirtíðaspenna og einnig var ég að leita
eftir því hvernig væri talað um fý'rirtíða-
spennu í þeirra nánasta umhverfi.
Helstu niðurstöður eru þegar konur tala
um fvrirtíðaspennu sín á milli, eru þær
ekki að tala um læknisfræðilega hugtak-
ið fyrirtíðaspenna, heldur algeng ein-
kenni sem þær finna stundum fyrir
blæðinar. Það virðist vera þannig hjá
sumum konum þegar þær hugsa um líð-
an sína aftur í tímann, að þá standi upp-
úr þau skipti sem voru óþægilegust.
Flest einkennanna voru líkamleg t.d.
húðvandamál, bakverkir eða magaverkir.
Andleg einkenni svo sem pirringur, reiði
og skapbrestir voru mjög sjaldgæf.
2% með fyrirtíðaspennu
I viðtölunum kom einnig fram hvað kon-
unum líkaði illa hvernig karlmenn í
kringum þær tala neikvætt um konur og
blæðingar. En það var svolítið merkilegt
að heyra þær lýsa því sem þær gerðu
sjálfar, þegar ég spurði þær hvernig þær
töluðu um þetta í sínum hóp. Það kom í
ljós að þær töluðu um vinkonur sínar
sem voru á blæðingum á svipaðan máta
og karlarnir gerðu. Það voru til dæmis
einhverjar aðrar konur sem notuðu fyrir-
tíðaspennu til að afsaka ýmislegt sem
þær gerðu, en þær gerðu það aldrei sjálf-
ar. Urvinnsla á viðtölunum leiddi í Ijós
að þær voru pirraðar út í það að karlar
skuli saka þær um að nota fyrirtíða-
spennu sem afsökun fyrir hinu og þessu.
Hins vægar kom einnig fram að þær voru
sjálfar fullir þátttakendur í að viðhalda
þessari ímvnd um konuna sem er pirruð
og reið, því þannig lýstu þær öðrum kon-
um, en ckki sjálfum sér. Myndin sem
dregst upp í hugann á fólki þegar v'erið
er að tala um fyrirtíðaspennu eru einmitt
þessi andlegu einkenni pirringur og
reiði, skapofsi og annað slíkt. Umræðan
um fyrirtíðaspennu hefur vcrið mjög vill-
andi fyrir konur og notuð í rangri merk-
ingu. Það sýnir sig á niðurstöðum rann-
sóknanna, sem sýndu að 2% kvenna eru
með alvarleg einkenni fyrirtíðaspennu,
sem eru endurteknar andlegar truflanir
og líkamleg vanlíðan. Hinar konurnar
eru að tala um fyrirtíðaspennu í allt
annarri merkingu. Þetta getur þýtt að
þær konur sem virkilega eru illa haldnar
af fyrirtíðaspennu fái ekki þá aðstoð sem
þær þyrftu, vegna þess að umræðan um
þessi mál er alltof léttvæg í kringum þær
og enginn tekur eftir þeirra alvarlega
vandamáli, segir Herdís."
I fyrirlestrinum „Sannar frásagnir",
mun Herdís fara nánar í það hvernig á
að greina fyrirtíðaspennu. -W
Uppskrift
Hann er eldd þurrkaður heldur má að-
eins strjúka mestu bleytuna af honum
með höndum. Því er best að hafa frem-
ur hlýtt í íbúðinni. I köldu loftslagi eiga
Iimir það nefnilega til að dragast óþarf-
lega saman og það hentar ekki við þess-
ar aðstæður.
Nú leggst hann i badið sem iamaður vaeri og þiggur
þvott. Hann má ekki mæla orð af vörum en verður sem
áður að hlýða þeim fyrirmælum sem kunna að koma
frá hinni umhyggjusömu ástkonu.
Ntmðsynleg
inniha Idsefni:
1 karlmaður
1 kona
2 klukkustundir lágmark
1 askja jarðarber
1 sprautuhylki jurtarjómi
1 íbúð
0 börn
0 símar í gangi
100 bros
200 djúp augnatillit
stunur eftir smekk
Undirbúningur:
Um hádegisbilið á rnorgun er öllum börn-
um og öðrum gæludýrum á heimilinu kom-
ið lýrir í öruggri pössun. Mikih'ægt er að
þau skilji að mamma og pabbi verða upptek-
in næstu klukkustundirnar svo að það þýðir
ekkert að hringja vælandi og heimta að
verða sótt ef barnapíurnar bjóða ekki upp á
nægilega áhugaverð skemmtiatriði. Að
þessu loknu er slökkt á öllum símum heim-
ilisins og dregið fyrir glugga eftir smekk. Ef-
laust þykir mörgum það algjör óþarfi, sér-
staldega þeim sem hafa ánægju af því að á
þá sé horft í IostafuIIum Ieikjum. Þó ættu
allir sem búa við hlið Ieikvalla eða félags-
miðstöðva að draga fyrir án umhugsunar.
Nú tilkynnir konan sínum óttaslegna karli
að næstu klukkustundirnar verði hann á
hennar valdi innan veggja heimilisins.
Hann hefur fyrir þetta engar upplýsingar
fengið um áformin, aðeins fylgst skelfdur
með aðförum konu sinnar. Eflaust hugsar
hann að nú hljóti vorhreingerningin að bafa
færst fram um nokkra mánuði en á eftir að
komast að öðru. (Annars dettur mér í hug
núna að vel væri hægt að samræma hrein-
gerningu og gott kynlíf, pungnudd fyrir
uppvask, limur milli brjósta lýrir ryksog og
munngælur íýrir afjiurrk.)
Hafist handa
Nú Iætur konan renna í hlýtt baðkar og á
meðan háttar hún karlinn hægt og rólega.
Hann má ekki hjálpa til en verður að hrey-
fa sig eftir fýrirmælum hennar. Nú leggst
hann í baðið sem lamaður væri og þiggur
þvott. Hann má ekki mæla orð af vörum en
verður sem áður að hlýða þeim fýrirmælum
sem kunna að koma frá hinniumhyggju-
sömu ástkonu.
Eftir uppvaskið
Karlinn er svo látinn standa upp úr baöinu
og leiddur inn á rúm eða gott púðafleti.
Máltíðin hennar
Nú skulu sótt jarðarber í fallegri skál og
rjóminn í sprautunni. Manninum er enn
gert að láta sem lamaður því næsta hlutverk
hans er að vera „matardiskur" fyrir konu
sína. Ilún velur nú lýrsta staðinn af kost-
gæfni, kannski innanlæri eða mjúkan kvið,
sprautar dulitlum rjóma á rakt holdið og
setur eitt jarðarber í miðja rjómaslettuna.
Glettin augnatillit og jafnvel nokkur orð um
það sem er í vændurn eru hér vel við hæfi.
Fyrsta jarðarberið er nú snætt af kynólgandi
Ii'kama karlmannsins, harðbannað að nota
hendurnar. Svo er leikurinn endurtekinn en
alltaf valinn nýr og nýr girnilegur staður á
líkamanum. Hvilftin neðan við barkakýlið,
fellingin ofan við bandakrikíinn, kinnin ná-
lægt munnviki, geirvartan, nárinn og að lok-
um limurinn sé hann í standi til þess arna.
Allan tfmann liggur hann og má ckkert gera
nema að njóta þess sem hann finnur og
hugsa um hvað munigerast næst.
Áframhaldandi nautnir
Ef síðasta rjómaslettan er snædd af lirni
mannsins er tilvalið að staldra þar við og leika
við hann með tungu og munni dágóða stund.
Hún ætti að gefa sérstakan gaum að haftinu
litla sem tengir forhúðina við kónginn (lat.
frenulum) stundarkorn þar um slóðir ætti að
kyntrylla hvem lifandi karlmann. Hún ætti
líka að nota hendurnar vel í strokum og
snúningshreyfingum um skaftið og ekki skyl-
di gleyma gælum við pung og nára. Þegar
henni hentar getur hún lyft lömunarálögun-
um af karli sínum og nú ætti ckkert að geta
komið í veg fýrir áframhaldandi kynlff a.m.k.
þar til krakkarnir koma heim!
Ragnheiður Eiríksdóttir
er hjúkrunarfræðingur
og kynlífsráðgjafi ú persona.is
KYIMLIF
Ragnheiður
Eiríksdóttii*
skrifar
UÍ.Ö6V1
wjr'