Dagur - Tíminn Reykjavík - 15.03.1997, Blaðsíða 6

T
18 - Laugardagur 15. mars 1997
JDagur-'ðBmtrar
Vilhjálmur Ingi Árnason er ^
lítið hrifinn af því hvað ráða- Þ'
menn eru áhugalausir um neyt-
endamál. „íslensk stjórnvöld hafa
neyðst til að taka upp réttarbætur
fyrir neytendur eingöngu vegna
samninga um EES,“ segir hann
m.a. í viðtalinu.
Mynd: JHF
Vantar frumkvædi frá ríkinu
„Ég vil meina að
Neytendasamtökin
hafi gert meira fyrir
almenning í landinu
en öll kjarabarátta
síðustu ára. “
Stór orð og koma frá einum
helsta forkólfi neytenda-
mála í landinu, Vilhjálmi
Inga Árnasyni, starfsmanni
Neytendasamtakanna á Akur-
eyri. Með þessari fullyrðingu er
Vilhjálmur að vísa til
stórlækkaðs matvöruverðs í
kjölfar þeirrar samkeppni sem
myndast hefur með tilkomu
verslana eins og Bónus og KEA
Nettó. „Margir vilja þakka Jó-
hannesi í Bónus en án verð-
kannanna Neytendafélagsins
væri hann ekki svona áber-
andi,“ segir Vilhjálmur.
í dag er alþjóðadagur neyt-
enda og af því tilefni þótti við
hæfi að ræða við fulltrúa Neyt-
endasamtakanna um stöðu
þeirra mála. Nafn Vilhjálms
kom í hugann þar sem hann
hefur á síðustu árum verið ötull
baráttumaður fyrir bættum hag
neytenda. „Ég byrjaði fyrst að
starfa að þessum málum með
afskiptum af töxtum tannlækna.
Mér þóttu þeir háir og skrifaði
mikið um það á sínum tíma,“
segir Vilhjálmur um upphaf
þess að hann fór að hafa áhuga
á neytendamálum. En hvað er
það sem hefur haldið honum
við efnið öll þessi ár?
„Ætli það sé ekki viss réttlæt-
iskennd. Neytendasamtök
ganga út á það að vernda rétt
neytenda og aðstoða þá ef talið
er að á rétt þeirra sé gengið.“
Vilhjálmur var í fyrstu starfs-
maður Neytendafélags Akur-
eyrar og nágrennis en við
skipulagsbreytingar varð það
félag hluti af Neytendasamtök-
unum og hann því orðinn
starfsmaður þeirra. Auk Vil-
hjálms, sem er í fullu starfi, eru
tveir starfsmenn aðrir á lands-
byggðinni í hlutastarfi á vegum
samtakanna, annar á Suður-
landi og hinn á ísafirði. IJöfuð-
stöðvarnar eru í Reykjavík. Fé-
lagar í Neytendasamtökunum
eru alls um 20 þúsund og borg-
ar hver félagsmaður 2000
krónur á ári í félagsgjöld.
Ríkið hunsar
neytendamálin
Þáttur ríkisvaldsins í neytenda-
málum er Vilhjálmi ofarlega í
huga og greinilegt að honum
finnst opinberir aðilar ekki hafa
staðið sig í stykkinu. „Munurinn
á íslandi og t.d. öðrum Norður-
Iöndum er sá að ríkisvaldið hér
hefur gengið á lagið með að
láta frjáls félagasamtök sjá um
það starf sem opinberir aðilar
sjá um þar. Hvergi í Vestur-Evr-
ópu Iætur hið opinbera minna
af hendi rakna til neytenda-
mála en á íslandi. Á meðan við
fáum sennilega
Samkeppni Bónus við verslanir í Reykjavík og við KEA
Nettó á Akureyri hefur ekki aðeins haft áhrif á vöruverð í
þessum þéttbýliskjörnum heldur hafa nágrannabyggðar-
lög einnig notið góðs af. Vilhjálmur telur að hér megi ekki
síst þakka verðkönnunum Neytendasamtakanna sem hafi
orðið til þess að neytendur urðu meðvitaðir um hvar væri
ódýrast að versla.
sem selur þeim vöru eða þjón-
ustu. „í löndunum í kring hefur
hið opinbera séð um að koma
slíkum nefndum á en hér eru
það Neytendasamtökin. Ríkið
hefur reyndar verið svo „al-
mennilegt" að leggja okkur til
einn mann í hverja nefnd.“
Og áfram heldur Vilhjálmur:
„Frumkvæðið
um 50 krónur
á mann í fram-
lög er upphæð-
in á Norður-
löndunum um
150 krónur.
Samt erum við
þó með íjöl-
mennustu
neytendasam-
tökin sé miðað
við höfðatölu."
sinm
Vilhjálmur
nefnir sem
dæmi að Neyt-
endasamtökin
könnu
nefndir
snúið sér til telji þeir á sér brot-
ið í viðskiptum við fyrirtæki
hafi
sérstakar kvörtunar-
sem neytendur geti
af hálfu hins
opinbera hefur
ekkert verið.
Neytendamálin
hafa verið
trössuð gjör-
samlega og öll
bót á sxðast-
liðnum 3-4 ár-
um er
eingöngu kom-
in til vegna
þess að við er-
um aðilar að
Evrópska efna-
hagssvæðinu
(EES). íslensk stjórnvöld hafa
neyðst til að taka upp réttar-
bætur fyrir neytendur eingöngu
vegna samninga um EES.“
,Þess vegna finnst mér
ósköp eðlilegt þegar
verkalýðsfélög á
Vestfjörðum eru að
fara fram á 100 þús-
und króna lágmarks-
laun á meðan hin eru
aðfara fram á 70
þúsund krónur... “
Þéttbýlið og dreifbýlið
Þegar spurt er um helstu bar-
áttumálin snýr Vilhjálmur tal-
inu umsvifalaust að verði á
matvöru og þeim verðkönnun-
um sem Neytendasamtökin
hafa staðið fyrir. „Við höfum
verið með mjög stórar kannanir
sem ná yfir allt landið og þær
hafa haft mikil áhrif. Þær hafa
orðið til þess að sumar verslan-
ir hafa lagt upp laupana á með-
an aðrar, sem hafa verið með
lægra verð, hafa blómstrað."
Vilhjálmur bendir á að verð-
stríð milli verslana í Reykjavík
og á Akureyri hafi ekki aðeins
skilað sér í lægra vöruverði á
þessum stöðum heldur hafi
einnig haft áhrif á nágranna-
byggðarlög. Húsavík og Sauðár-
krókur séu dæmi um þetta en
þar hafi verslanir þurft að
lækka verð til að halda í við-
skiptavini sem annars fóru til
Akureyrar að versla. „Með því
að sýna fólki fram á mismuninn
milli verslana hafa þær virki-
lega orðið að keppa innbyrðis
sem hefur leitt til almennrar
verðlækkunar. Hinn almenni
neytandi hefur fengið meira í
gegn um þessar verðlækkanir á
undanförnum árum en með
baráttu verkalýðsfélaganna því
um 20% af því sem ein Qöl-
skylda þarf til sín er almenn
neysluvara.“
Sá böggul fylgir þó skamm-
rifi að eftir sitja dreifðari
byggðir með jafnháan matar-
reikning og áður. Þetta á sér-
staklega við Austfirði og stóran
hluta Vestfjarða og segist Vil-
hjálmur hafa reiknað það út að
fólk á þessum stöðum þyrfti að
vinna um 20 klukkustundum
lengur á mánuði til að geta haft
það sama að borða og fjölskyld-
ur á Akureyri og í Reykjavík.
„Þess vegna finnst mér ósköp
eðlilegt þegar verkalýsðfélög á
Vestíjörðum eru að fara fram á
100 þúsund króna lágmarks-
laun á meðan hin eru að fara
fram á 70 þúsund krónur. Ég
held að þessar 30 þúsund krón-
ur endurspegli muninn á því að
búa á Vestíjörðum eða Aust-
Qörðum og að búa á Akureyri
eða í Reykjavík.“ AI