Dagblaðið Vísir - DV - 07.12.1981, Blaðsíða 17

DAGBLAÐIÐ& VÍSIR. MÁNUDAGUR 7. DESEMBER 1981.
17
Menning Menning Menning Menning
Lífíð er skáldlegt
Dea Trier Mörch:
MIÐBÆRINN
Skáldviyo. Ólöf Eldjám þýddi
Iðunn 1981.309 bb.
Alltaf er eitthvað að ske. Á fáein-
um síðustu árum hefur til dæmis orð-
ið eftirtektarverð breyting á bóka-
markaðnum hér á landi: allt í einu er
orðið svigrúm fyrir alvörugefnar
bókmenntir, þýddar skáldsögur sem
máli skipta, oft nýlegar bækur.
Engu er likara en útgefendur, og
með þeim lesendur, séu farnir að bera
sig að fylgjast með því sem fram fer í
bókmenntum umhverfis okkur í
heiminum. Og þetta er nýskeð og nýj-
ung í minni lífsreynslu að unnt sé að
lesa þýdda skáldsögu á jólamarkaði
sér til gagns og ánægju. Til skamms
tíma voru skemmtibókmenntir, oft-
ast hinir simplustu reyfarar, öidungis
einráðir á markaðnum, og eru auð-
vitað enn í yfirgnæfandi meirihluta.
En til skamms tíma komu nánast eng-
ar sögur aðrar. Og ef svo bar við að
reynt væri að gefa út alvarlega stílaða
skáldsögu var oft eins og tilviljun
hefði valið hana, hún var auðvitað
þýdd með sama klúðursbrag og reyf-
ararnir og einatt reynt í útgáfunni að
dulbúa hana sem réttskapaða
skemmtisögu. Allt í einu er þetta
breytt. Og heldur vonandi áfram að
breytast.
í haust koma til dæmis út nýjar
bækur, allt stórar skáldsögur eftir
Deu Trier Mörch, Marilyn French,
Fay Weldon — fyrir utan William
Heinesen, Michael Bulgakov og sjálf-
an Cervantes. Og eflaust fleiri bækur
sem tjáir að nefna í alvöru. Þótt reyf-
arar séu þarflegir er gott að fá annað
með, nýtt og gamalt, og mætti að
vísu verða svigrúm fyrir fleiri og fjöl-
breyttari erlendar samtímabókmenn-
tir en eintómar raunsæislegar skáld-
sögur úr lífi kvenna. En nöfnin þrú
hér að ofan segja nokkuð til um þann
nýja áhuga á erlendum bókum sem
væntanlega ber útgáfuna uppi: höf-
undarnir allir konur og sögurnar snú-
ast allar með einu móti eða öðru um
kvenfólk, kvenfrelsi og kvennabar-
áttu. Eftirtektarvert að nýr áhugi á
erlendum skáldsögum í þýðingu kem-
ur til um sama leyti og „nýja raunsæ-
ið” sem svo hefur verið nefnt í frum-
sömdum bókmenntum.
Bækur Marilyn French og Deu Tri-
er Mörch koma hver af annarri út á
íslensku, nýjar af nálinni: væntan-
lega er það til marks um að þær hafi
þegar í stað fengið þann hljómgrunn,
lesendahóp sem þarf til að tryggja út-
gáfu þeirra. Dea sló í gegn með Vetr-
arbörnum um árið, hér á landi eins
og annarstaðar, og hafa báðar seinni
bækur hennar síðan verið þýddar.
Sem líklega sýnir að áhugi á bókum
hennar stafar ekki af einni saman
tísku og umtali um fyrstu bókina.
En eru sögur hennar réttnefndar
„kvennasögur”? Alltént að því leyti
að þær snúast umfram allt um konur
og kvennareynslu — Miðbærinn Um
Lúlú sem er gift Danna og á með
honum tvö börn og um Maríu sem á
litla dóttur með Sakaríasi en er skotin
í og sefur hjá Albín arkítekt, miklu
eldri manni. Sagan gerist á hálfum
mánuði í ágúst 1979. Og ekkert sem
kemur fram við þær Maríu og Lúlú í
sögunni er neitt sérstakt, þesslegt að
það gæti ekki hent hverja sem er,
hvar sem er. Ef til þess er ætlast af
kvennabókmenntum að þær þröngvi
vitundarvakningu sinni upp á heiðr-
aðan lesandann kann að vera hæpið
að kalla Miðbæinn kvennasögu.
Bókmenntir
Ólafur Jónsson
Merking hennar felst öll í hversdags-
lýsingunni, trúverðugleika fólks og
atvika og umhverfisins í sögunni. Að
þessu leyti kann að vera fróðlegt að
bera lýsingu Deu Trier Mörch á
kvennahátíð og kvennaballi Miðbæn-
um, eða hjúskap þeirra Danna, sam-
an við hjúskap Míru og frelsun henn-
ar í Kvennaklósettinu. Eða blóð-
skömm og barnamorð sem Praxís
þarf að ganga gegnum í sinni sögu.
svo hún megi verða frjáls.
Fólkið í Miðbænum er á þrítugs-
og fertugsaldri, Lúlú og Danni búin
að vera gift á tólfta ár, hún vann á
skrifstofu þangað til börnin fæddust,
hann er byggingaverkamaður og
kommúnisti. Þau tóku saman sum-
arið 68. Þetta er „unga miðaldra”
fólkið nú á dögum — í gallabuxum
og vinstritískunni. Sem raunar er
meira en tíska fyrir Danna, flokkur-
inn er hans hálfa líf, og Lúlú og börn-
in fylgja honum í þvi. Eins og öðru
sem máli skiptir. Lúlú er að ráðgera
að mennta sig, komast út að vinna
eftir að börnin komust af höndunum.
Það hefur stundum verið erfitt í
hjónabandinu hjá þeim Danna,
eiknum meðan börnin voru lítil, og
hjúskaparlífið orðið dauflegra en það
var. Þau eru ekkert viss um hvað þau
elska hvort annað mikið. En þau eru
ráðin í að halda saman og hjúskapn-
um gangandi, og viljinn dregur langt.
Þau sttuida saman um það sem mestu
skiptir, heimilið, börnin og hvort
annað. Eins og gengur og gerist í
hjónaböndum.
Lúlú er móðir og eiginkona,
heimakona, kjölfesta í hinni ill-
ræmdu kjarnafjölskyldu. Og það er
hún sem sagan umfram allt snýst um,
saga Mariu í senn hliðstæð og and-
stæð hennar sögu. Ahugi Lúlúar í
söginni beinist út á við, út á meðal
annars fólks, hún þarf að komast út
af heimilinu til að fá að vera hún
sjálf. Líf Maríu, frjálsu konunnar
sem ekki trúir á hjónabandið.liverfist
hinsvegar um hana sjálfa og þau
Albín sem hún elskar og girnist og
girnist og elskar hana. Og veit þó að
samband þeirra verður ekki varan-
legt, að til þess ber þeim of margt á
milli.
En sögunni er ekkert annt um að
útkljá málefni Lúlúar eða Maríu eða
önnur frásagnarefni. Allt sem þar
skeður gæti hent hvern sem er, hvar
sem er. Og vandamál þeirra kvenna
og annarra í sögunni eru lögð fyrir i
•samhengi ýtarlegrar hversdagslýsing-
ar, alveg trúverðugar lýsingar á
hversdagslífi og háttum fólks í sög-
unni og umhverfi þeirra, fjölskyldu-
lífi með litlum börnum, við matar-
borð og í stofu og rúminu, skóla og
barnaheimili og þessar frásagnir
verða sumpart svo ýtarlegar að það er
engu líkara en þær séu markmið í
sjálfu sér, eins og hversdagsleikinn
heilli höfundinn, og vel að merkja
með honum lesandann, og gralast
fyrir um merkingu og gildi hlutanna i
hinu daglega umhverfi með sem nán-
astri lýsingu þeirra, út frá sjónarmiði
fólks sem sjálft er órofa hluti hans í
sögunni.
Og þessi hversdagslýsing er alla tíð
íþætt náttúrulýsingu, náttúrumynd-
um úr borginni, miðbænum í Kaup-
mannahöfn þar sem sagan gerist —
af húsum, götum, görðum, himnin-
um yfir bænum, veðrinu og birtunni í
honum. Mannlífið sem sagan lýsir er
órofa þáttur í náttúru og landslagi
borgarinnar. Og þessi myndræna
stefna frásagnarinnar, hlutlægnin
sem hún ber með sér í lýsingu fólks
og tilfinninga, í og með allri hennar
samúð og skilningi á fólki í sögunni,
held ég að mestu valdi um ríkulegan
skáldlegan þokka hennar. Lifið er
svo skáldlegt! 1 miðjum hversdegin-
um.

Ur refaraekt í sohimennsku...
Ungt skáld á umbrotaskeiði
FLÖKKULÍF er œskusaga Hannesar Sigfús-
sonar skdlds, skemmtileg og fróöleg bók um
uppvöxt og mótun skálds á fjóröa og fimmta
áratugnum.
Ur refarækt í sölumennsku
Hannes segir frá bemskuárum sínum í
Reykjavík, fjölskylduhögum þar sem á ýmsu
gengur, endasleppri skólavist, fjölbreytilegri
æskureynslu. Hannes veröur skálda yngstur til
aö lesa úr verkum sínum í útvarp, — og litlu
síöar heldur hann til Noregs aö lœra refarækt.
Um þann náms- og starfsferil fer eins og fleira
aö hann veröur ekki til frambúöar. Hannes
gerist sölumaöur og fer í þeim erindum um-
hverfis land, en jafnframt fæst hann viÖ
skáldskap, umgengst aöra unga áhugamenn um
bókmenntir sem í bróöerni mæla andleg afrek
sín viö skáldverk félaganna.
Koma hér viÖ sögu ýmsir rithöfundar sem
þá voru ungir og óráönir en nú eru löngu þjóö-
kunnir og virtir. Hannes lýsir sjálfum sér og
samferöamönnunum fjörlega, hispurslaust og
hressilega, meö húmor sem ekki beinist síst aö
honum sjálfum.
FLÖKKULÍF erfróöleg bók um mótunarár
hinna svonefndu atómskálda, en höfundur bók-
arinnar varö einn hinnfremsti í þeim hópi sem
ruddi braut nýjungum í íslenskri IjóÖagerÖ um
miöja öldina. — FLÖKKULÍF er lifandi sjálfs-
lýsing, létt og leikandi dregin mynd ungs skálds
á umbrotaskeiöi sem margir munu hafa ánægju
ogfróöleik af.
Bræðraborgarstíg 16 Pósthólf294 121 Reykjavík Sími 12923-19156