Dagblaðið Vísir - DV - 01.03.1982, Blaðsíða 10

10
DAGBLAÐIÐ & VlSIR. MÁNUDAGUR 1. MARZ 1982.
Útlönd Útlönd Útlönd Útlönd
Heikal og
maðurinn
íbláu
fötun-
um
„Ég hafði ávalltsagt að legði Sadat
nokkurn tínia hendur á ákveðna
áhrifamenn væri það einskær ör-
vænting sem ræki hann til þess. Það
mundu um leið verða endalok hans.”
Mohamed Heikal, fyrrum
trúnaðarvinur Nassers og lengi rit-
stjóri Al Ahram, hins áhrifamikla
dagblaðs sem álitið var hálfopinbert
málgagn Kaíróstjórnarinnar, var
handtekinn á heimili sinu kl. 2.15
þann 3. september í fyrra.— Þrjátiu
og fjórum dögum síðar lét Anwar
Sadat Egyptalandsforseti, sem fyrir-
skipað hafði handtöku Heikals og
1.536 annarra „hugsanlegra óvina
ríkisins,” lífið í kúlnaregni eigin her-
manna.
Heikal sjálfur stendur engu minni
stuggur af spáfestu forsagnar sinnar
en hlustendum hans eða lesendum.
Á ferð og
flugi
í dag, þrem mánuðum eftir að
Heikal var sleppt úr haldi af
Mubarak forseta, arftaka Sadats, sit-
ur hann enn við skriftir. Hann er á
kaft í ævisögu Nassers. Hreyfingu
sækir hann sér helzt í göngu á dipló-
mataslóðum hins arabíska heims þar
sem hann notfærir sér hve undra-
greiðan aðgang hann hefur að nær
Guðmundur Pétursson
öllum þjóðarleiðtogum hins mú-
hameðska heims.
Nýlega var Heikal á ferð i London
og átti þá Simon Winchester hjá
Sunday Times við hann viðtal. Er
það fyrsta viðtal Heikals um
fangelsisvist hans, um örlagamistök
mannsins sem fangelsaði hann og um
afstöðu hans og álit á manninum sem
lét Heikal lausan.
Hvernig
klæddur
í viðtalinu rifjar Heikal upp hvernig
hann, daginn sem útför Sadats var
gerð, spurði fangaverði sína í þaula:
„Hvernig var Hoshni Mubarak
klæddur við útförina? Ég verð að
vita hvernig hann var klæddur.” —
Aftur og aftur visuðu verðirnir
spurningunum á bug.— „Ég verð að
vita það," klifaði Heikal. „Framtið
Egyptalands varðar það miklu.”
Loks sagði einhver fangavörðurinn
að Mubarak hefði verið í dökkbláum
jakkafötum.
„Mér létti,” segir Heikal núna.
„Ég þakkaði guði að nýi forsetinn
skrýddist ekki einhverjum skrautbún-
ingí eins og Sadat. Hann klæddist
eins og venjulegur maður i sorg. Það
varmikilvægt tákn, bæðiEgyptumog
umheiminum. Það fyllti mig bjart-
sýni.”
Knúið
dyra
'Fangelsunin hafði komið flatt upp á
Heikal. „Hálfum mánuði fyrr hafði
ég verið í Sviss og hitti þá Henry Kiss-
inger sem margþýfgaði mig um hvort
mér mundi óhætt. Við vissum báðir
að Sadat bjó sig undir að láta höggið
ríða. Ég fullvissaði Kissinger um að
það væri ekki minnsti möguleiki á þvi
að ég yrði handtekinn. Sadat vildi að-
eins þafa hendur í hári hinna róttæku
múslima og ég var vissulega ekki í
þeirra hópi.
3. september var Heikal truflaður
við skriftir á ævisögu Nassers. Tveir
menn úr öryggislögreglunni voru
komnir til þess að færa hann á lög-
reglustöðina. í dögun næsta dags var
hann fluttur til Torah—fangelsisins
þar sem hann var settur í klefa með
tíu öðrum.
í einhæfum
félagsskap
•Gat í gólfinu var notað sem kamar.
„Eina huggunin var að engar voru þó
þarna flærnar. Teppin voru stráð
DDT — dufti í tonnatali. En þeir
voru strangir þarna og hirtu af mér
allt: beltið, peningana, bækurnar og
blöðin; öll mín föt nema nærklæðin.
Þeirlétumér þó eftir tannburstann en
tóku hins vegar tannkremstúpuna til
vonar og vara. Ég hefði getað falið
eitthvað í henni!”
Meðfangarnir voru róttækir músl-
imar og næsta mánuðinn varð Heikal
að gera sér að góðu einhliða samræð-
ur við slíka um íslam. Hann sagðist
hafa sannfært þá um að bræðralag-
ið (eins og hin bönnuðu leynisamtök
róttækra múhameðstrúarrrtanna eru
kölluð) væru „Frankensteinóskapn-
aður sem Sadat hefði sjálfur búið
til”. — Ofan á þennan andlega
þrönga kost bættust þjáningar af
völdum nýrnasteins sem þjakaði
Heikal. Eins og öðrum föngum drep-
leiddist honum í Torah— fangelsinu.
Fögnuðu morðinu
áSadat
Upp rann síðan 6. október, dagurinn
þegar Sadat lét lífiö fyrir hendi þess
„Frankensteins” sem Heikal talar
um.
„Fyrst var okkur sagt að Sadat
hefði andazt úr hjartaslagi. Ég játa
að það tók á mig. Ég felldi tár. Hins
vegar voru fangaverðirnir himinlif-
andi. Næstu klukkustundirnar þuldu
þeir upp Sadat—- sfcrítlur en ekki
vildu þeir segja okkur sannleikann
um andlát hans.—Kommúnistafang-
arnir urðu fyrstir til að fá fréttirnar
um að hann hefði verið skotinn við
hersýningu. Þeir höfðu góð sambönd
við heiminn utan múra. Það var
skrítið andrúmsloft í fangelsinu.
Enginn syrgði lengi, ef þeir syrgðu þá
nokkuö.”
Kennir
fjölmiðlum um
Sex vikum siðar var Heikal og
þrjátíu og einum pólitískum fanga
sleppt lausum. Hann tók strax til við
ritstörfin og ferðalögin. Hann byrj-
aði að grufla í þvi hví Sadat hefði ver-
ið drepinn og hverjir bæru hina raun-
verulegu ábyrgð.
„Ég ásaka bandariska fjölmiðla og
sjónvarpið. Walter Cronkite,
Barböru Walters og ritstjórana hjá
Time og Newsweek. Hjá þeim liggur
mikill hluti ábyrgðarinnar. Þeir slógu
honum gullhamra, gældu við egóið.
Þeir og ríkisstjórnir þeirra notuðu þá
aðferðina til þess að ná þeim eftir-
gjöfum sem þeir ásældust. Þeir
skynjuðu veikleika hans fyrir heims-
athygli og frægðarljóma.— Þegar
Carter sagði: Ég er feginn að þú ert
ekki í mótframboði gegn mér, herra
Sadat, eða þegar Reagan sagði: Við
viljum læra af vizku þinni, herra
Sadat,— þá voru þeir einungis að
spila á strengina.
Eg minnist þess að Sadat sagði eitt
sinn að Nasser hefði fjórum sinnum
verið á forsíu Times „en ég hef núna
verið sex sinnum á forsíðunni.” Ég
minnist samtals við hann í orlofshúsi
hans. Hann lá á divan og tottaði pípu
sína þegar hann sagði: „Sjáðu til,
Mohamed; Nasser og mín verður
minnzt sem tveggja síðustu faraóa
Egyptalands.”— Mér varð að orði:
„Ekki segja þetta, herra forseti.
Láttu blöðin um að skrifa það um
þig”
Hið sorglega var að hann hélt
áfram að segja þetta. Það sem verra
var: Áður en lauk sagði hann Carter
forseta að hann einn væri síðasti far-
aóin. Þá var hann hættur að nefna
Nasser. Þetta var hrapallegur dóm-
greindarskortur.”
Vanmat þjóðina
Heikal finnst að Sadat hefði vel mátt
gera sér grein fyrir hættunni af rót-
tækum múslimum. Sadat hafði sjálf-
ur átt drjúgan þátt í að efla slika
hópa I Egyptalandi. „Frá því 1972 og
allt fram til 1980 studdi hann þá í
þeirri trú að hann stæði í heilögu
stríði gegn kommúnistum og að þeir
væru samherjar hans í þvi stríði.” —
Síðan var honum sýnt fram á villuna
og að róttæklingar sköpuðu honum
meiri vanda en kommúnistum
Egyptalands. Eftir heimsókn til
Washington fannst honum að hann
þyrfti að láta til skara skríða gegn öll-
um sem hugsanlega gætu verið hon-
um hættulegir. Það voru hans örlaga-
mistök.
„Stærstu mistök Sadats voru að
hann vanmat greind egypzku þjóðar-
innar. Hann notaði hana til endur-
varps. Hann talaði í rauninni aldrei
til egypzku þjóðarinnar heldur í
gegnum hana til Bandarikjamanna.
Þetta skildu Egyptar án þess að hann
áttaði sig á því.”
Morðingjarnir þjóðhetjur
Heikal segir að morðingjar Sadats
séu nú þjóðhetjur í Egyptalandi.
„Istanbouli (nafn fyrirliða morð-
sveitarinnar) er á hvers manns vörum
hvar sem þú kemur og hann er álilinn
bjargvættur. Réttarhöldin yfir þeim
snerust upp í réttarhöld yfir Sadat.
Egyptar munu harma það ef þessir
menn verða leiddir í gálgann,—
Verða þeir hengdir? Mun Mubarak
forseti fyrirskipa aftöku þeirra ef þeir
verða sakfelldir? Ég býst við að hann
neyðist til þess.”
Auðmjúkur leiðtogi
Mohamed Heikal hefur þekkt Hosni
Mubarak í fjölda ára. Þótt hann við-
urkenni að Mubarak hafi ekki nema
„einn milljónasta af glæsibrag”
fyrirrennara hans segist Heikal hóf-
lega bjartsýnn á hinn riýja forseta, að
hann muni reynast hæfur leiðtogi
Egypta.— „Hann er að minnsta
kosti maður lítillátur og Amerí-
kanarnir munu ekki finna sama veik-
leikann hjá honum og Sadat. Þegar
ég í siðustu viku fór frá Kaíró sat
Mubarak ráðstefnu unt efnahagsmál,
um þann sama efnahag og Sadat
eyðilagði með því að tvöfalda skuldir
okkar við útlönd hvert ár sem hann
var í embætti. Það merkilega var að
Mubarak sat ekki i forsæti ráðstefn-
unnar. Hann var á bekkjum meðal
áheyrenda og páraði niður það sem
aðrir voru að segja. Það er ánægju-
legt tákn.”
Ekki í vasa USA
„Jafnframt kann hann að sýna
Ameríkönum hörku sína. Hann hef-
ur algerlega neitað þeim um herstöð í
Sharm-el-Sheikh. Hann veit hvaða
ólga fylgdi þvi. Hann væri bráðfeigur
ef hann leyfði það.— Og hann hefur
sagt Reagan að hann muni ekki gera
neina samninga, og allra sízt tilslak-
anir, af hálfu Palestínuaraba. Alls
ekki. Palestínumenn eru sinnar eigin
gæfu smiðir. Mubarak veit að hann
getur ekki gengið um og veitt ein-
hverjar tilslakanir fyrir þeirra hönd.
Ameríkumenn verða að semja við
Palestínuaraba sjálfir. Mubarak var
harður á því.”
Heikal segir að þessi óvænta festa
hjá Mubarak hafi þegar aukið álil
hans meðal araba. Yasser Arafat hef-
ur sent honum orðsendingu um að
hann geti vel hugsað sér að hafa milli-
göngu um að Arababandalagið taki
Egyptaland aftur í sátt.
„Þegar Mubarak hitti okkur eftir
að við vorum látnir lausir bað hann
okkur um að gefa sér tima. Ég held
að hann nýti timann vel. Fólk lítur
ekki svo á að hann sé í vasa Banda-
rtkjamanna. Það sér hann taka sjálf-
stæða afstöðu og taka vandamálin
nýjum og yfirveguðum tökum. Það
er full ástæða til bjartsýni,” segir
Heikal í viðtalinu.
Spáir 20 ár
fram (tfmann
Hann er þó ekki eins bjartsýnn á
þróun mála í Austurlöndum nær.
Hann álftur friðnum hætta búin af
Begin en hefur þó enn meiri áhyggjur
af ísrael framtíðarinnar. „Lítið á
skýrslurnar. Ashkenazy-gyðingar
(frá A-Evrópu) flytjast frá ísrael í
hópum. Sephardim-gyðingum vex ás-
megin. Þeir eru herskáastir gyðinga.
Ég sé í anda aðra kynslóð þeirra
komna til valda í ísrael eftir tuttugu
ár. Og ég er ekki í minnsta vafa um
að þeir munu nota kjarnorku-
sprengjuna. Ekku nokkur vafi.”
Þar er kominn enn einn spádómur
Heikals.
Endursagt úr Sunday Times.