Dagblaðið Vísir - DV - 19.02.1983, Síða 1

Hafið umhverfis ísland hefur jafnan verið auðugt af ýmsum tegundum hvala, svo sem
frá er greint i mörgum heimildum, gömlum og nýjum. Viða i Islendingasögum og öðrum
fornritum er getið um hvalreka og ekki þarf að lesa lengi til að sannfærast um hvilik
hlunnindi hvalrekar voru taldir. Má reyndar segja að hvalir hafi verið ein af meiriháttar
lifsbjörg þjóðarinnar allar eymdaraldirnar meðan landsmenn börðust ákafri baráttu við
sult og seyru. Einkum voru það hvalrekarnir sem um munaði til að afla þjóðinni fæðu.
Hitt er þó vitað af fjölda heimilda að hvalir hafi veriö veiddir hér við land allt frá þvi
byggð hófst þótt tækin væru frumstæð og aflinn yfirleitt litill, enda að jafnaði fáir ofur-
hugar sem við veiðar þessar fengust.
Saga hvalveiða við island er stórbrotin og þáttur ýmissa erlendra hvalfangara i henni
gerir hana litríka og á köflum broslega. Við fylgjum henni eftir á næstu síðum. Tilefnið
ætti að vera augljóst. Vegna samþykktar Alþingis á dögunum um að mótmæla ekki
ákvörðun Alþjóða hvalveiðiráðsins við banni á öllum hvalveiöum sér fyrir endann á þess-
ari atvinnugrein Íslendinga. Að þremur árum liðnum — árið 1986, þegar bannið tekur
gildi — mun hvalveiöi við Íslandsstrendur heyra sögunni tH, hvort sem mönnum líkar
betur eða verr.
-SER
Tvímælalaust hafa Norðmenn stund-
að hvalveiðar um það leyti sem Island
byggðist þótt ósennilegt sé að þær
veiðar hafi verið stórfelidar. Hin frum-
stæðu veiðitæki hafa komiö í veg fyrir
það. I fomum, norskum lögum, sem
kennd em við Gulaþing, er til að
mynda langur bálkur um hvali og
hvalveiðar
Grágás, elsta lögbók Islendinga,
hefur einnig ítarleg og merkileg
ákvæði um hvalveiðar. Þar segir:
,,Ef hval rekur á land manns, og á
hann allan, en ef skot er í, þá á sá
hvalinn hálfan er skot á í, ef hann
kemur til að skera. En svo skal leita
skotsins, sem hann ætti skot í hval á
annars fjöm; en ef hann veit hver á og
skal hann gera orð þeim ef sá er svo
nær að komast má tvívegis þangað
þann dag er þá er. En skothval skulu
fimm búar virða pundara veginn, en
landeigandi skal skera skotmannshlut
til helminga, ef sá kemur eigi til er
skaut. ” Siðan eru ákvæði um það að sá
sem skar hvalinn skuli eiga fjórðung
skotmannshlutar fyrir erfiði sitt en
greiða hitt reiðulega af hendi þegar
réttur skotmaður hefur sannað mál
sitt. Þá koma ströng viðurlög við því
að leyna skoti í hval og varðar það
skóggangi ef skotmaður vill sækja þaö
mál svo fast.
Ekki verður það séð af þessum
heimildum hvaða hvalategundir það
vom sem menn veiddu til forna. Hins
vegar getur Konungsskuggsjá nokk-
urra hvala, sérstaklega, sem veiði-
menn hafi sóst eftir. Þar á meðal eru
marsvín. En lítið verður um þaö sagt
hversu algengt það var á fyrri tímum
að menn stunduðu hvalveiðar. Þó er
líklegt að það hafi jafnan verið tiltölu-
lega fáir menn sem lögðu fyrir sig
þann starfa. Nokkuð er vitað um veiði-
aðferðimar. Talið er að marsvín hafi
verið rekin á land líkt og gert er enn í
Færeyjum. Hnísur fiskuðust stundum í