Dagblaðið Vísir - DV - 19.02.1983, Síða 6

6
DV. LAUGARDAGUR19. FEBRUAR1983.
Áætía má að íslendingar borði á ári hverju um tuttugu og
fimm tonn aflakkrís. í beinu framhaldi afþví má fullyrða að
landinn sé mikil iakkrísþjóð því hlutfallstölur benda til að
nágrannaþjóðir okkar standi okkur nokkuð að baki hvað
þessu ákveðna áti viðkemur.
Hálf öld er iiðin frá því ísiendingar komust fyrst í kynni
við þessa sérkennilegu mæru sem lakkrísinn er. Skömmu
fyrir síðara heimsstríð var farið að fiytja þetta góðgæti frá
erlendum framleiðendum inn í landið. Ekki leið á löngu þar
til þessi svarta sæla var orðin alþekkt fyrirbæri og vinsælt í
búllum iandsins. Enginn þótti maður með mönnum nema
hann hefði smakkað á þessum „kolbikasvörtu en bragð-
góðu gúmmíhólkum " eins og fóikið lýstiþessu sælgæti íþá
daga.
Síðara heimsstríðið hafði meðal annars þau áhrifá ísiend-
inga að nokkrir þeirra fóru að framieiða lakkrís í sínum eigin
verksmiðjum. Frá þeim tíma hefur innanlandsframleiðslan
verið vel rúmur þriðjungur af iakkrísáti okkar á móts við
innflutta þáttinn. Um þessar mundir starfa þrjár íslenskar
verksmiðjur að lakkrísframleiðslu og ku reksturinn ganga
þokkaiega, jafnvei bæriiega, hjá þeim öiium, enda ísiend-
ingar enn sem fyrr sólgnir í „gúmmíhólkana " sína.
Við litum inn í eitt afþessum iakkrísvígjum ísiendinga og
fengum að fylgjast með framleiðslu göfugustu lakkrísteg-
undarinnar, nefnilega lakkrísröranna. Gjörið svo vel...
-SER.
Svarta sæftan
Ummm kade gotth . . . gæti litli
lakkrísunnandinn á myndinni hafa
sagt áöur en hann stakk rörinu upp
i munninn.
— ellegar sælgætistegimdin
lakkrís og hvernig
hún veröur til
Helsta efnið í sælgætinu lakkrís — og það sem
jafnframt gefur því nafn — er hin svonefnda lakkrísrót.
Lakkrísrótin vex á trjárunna sem víða er sáð til í
mörgum Asíulöndum. Er ávöxturinn í laginu eins og
gulrót og litur hans ljósbrúnn. Þegar safinn úr lakkrísrót-
inni er svo soðinn kemur fram þessi svarti litur sem
einkennir sælgætið.
Þessi svarti massi er mótaður í blokkir að aflokinni
suðu — og þannig seldur út um allan heim. Þetta er hinn
svokallaði „apótekaralakkrís” sem margir kannast við
úr æsku og jafnvel síðar
Pótur Stefánsson, eigandiþeirrar lakkrísgerðar er heimsótt var, heldur hér á lakkrisrótarblokkum leinnig
nefndur apótekaralakkrísj sem er uppistaðan igerð þessa svarta sælgætis.
Bragðbót
Á árum áöur var rótarmassinn mik-
iö notaður til lyfjagerðar. Fyrir um
þrjátíu árum voru til dæmis um níutíu
prósent af öllum rótarmassa í
heiminum notuð í gerð lyfja en
afgangurinn — tíu prósent — til '
sælgætisgeröar. 1 lyf jagerð er massinn
aðeins notaður til aö bragðbæta, svo
sem til að taka vonda bragðið af
mörgum mixtúrum.
En eftir að alls konar töflur tóku að
ryðja sér til rúms hjá lyfjaframleið-
endum hefur notkun rótarmassans á
þeim vettvangi farið minnkandi. Hin
síðari ár hefur hann svo til eingöngu
veriö notaður til sælgætisgerðar.
Sykur um
helmingur
Fyrsta verkið í lakkrísframleiðslu er
aö hræra blokkum af áöurnefndum
rótarmassa saman við hveiti og sykur.
Þess má geta að hlutföllin eru til helm-
inga sykur á móti einum fjóröa af
hveiti og öðru eins af rótarmassa.
Ymsum öðrum efnum er einnig bætt í
hræruna en í smáum stíl. Þar má
nefna efni á borð við salt og sojaolíu.
Auk þess er svörtu litarefni bætt út í
það sem fyrir er ella yrði lakkrísinn
gráleitur, sem þykir víst ekki beint
geðslegur farvi að mati framleiðenda.
I einskonar
hakkavél
Þessum efnum er hrært saman í
stórum suðupotti sem tekur um átta
hundruð lítra. Nokkru vatni er bætt út í
deigið til að það hrærist auðveldar en
það gufar svo að sjálfsögðu upp við
suðuna. Lakkrísdeigið er soöið í þrjár
klukkustundir við hundrað og áttatíu
gráða hita. Að því búnu er deiginu
mokað í fötur og það kælt og látið
storkna nokkra stund.
Þaöan liggur leið lakkrísdeigsins í
rörmótunarvélina. Deigið er losað úr
hverri tunnu fyrir sig og sett ofan í eins
konar hakkavél sem þrýstir því niður í
gegnum vélina.
Sexstrendu
götin og pípan
Deigið fer út úr vélinni í gegnum
sexstrend göt. I hverju þeirra er pípa
sem blæs lofti og þannig myndast
tómarúmið í miöju lakkrísröranna.
Þau þrýstast svo í lengjum út úr vél-
inni yfir á bakka á færibandi.
Þegar búið er að skera á rörin á milli
bakkanna er þeim raðað hverjum
fyrir sig upp í rekka sem komið er fyrir
í heitri geymslu. Þar eru rörin geymd
yfir nótt eða þangað til þau eru oröin
þurr.
I morgunsáriö næsta dag eru rörin
tekin út úr hitasvækjunni, þau kæld
lítillega áður en þau eru skorin í til-
Lakkrísdeigið er hrært i voldugum suðupotti er tekur allt að átta hundruð lítra. Þarna ofan imallar deigið i
þrár klukkustundir við hundrað og áttatiu stiga hita.
hlýðílegar lengjur. Þá er þeim komið
fyrir í umbúðum og þá bíður þeirra
ekkert annaö en munnur og magi
væntanlegs neytanda. Svo auðvelt er
að búa til lakkrís á Islandi.
Og gleymum ekki
álagningunni!
Og svona í lokin: Framleiðsla eins
lakkrísrörs ku kosta á núvirði tvær
krónur og níutíu aura. Ut úr búð kostar
þessi sami „gúmmíhólkur” hins vegar
tveimur krónum og tíu aurum betur,
nefnilega fimm krónur (eða heilar
fimm hundruð krónur gamlar!!!)
Lakkrisdeigið þrýstist út úr sexstrendum götum hakkavólarinnar. Á
bakkann leggjast tilvonandi lakkrisrör, sem þegar þetta er lesið, eru örugg-
lega komin í munn einhverra íslenskra lakkrisunnenda.
D V-m yndir Einar Ólason.