Dagblaðið Vísir - DV - 19.02.1983, Síða 10

10
DV. LAUGARDAGUR19. FEBRUAR1983.
LIST - LIST - LIST -LIST - LIST - LIST
Nýjar aðstæður krefjast
nýrra viðhorfa. Við lifum
orðið á þannig tímum að
það er ekkert lengur til
sem heitir á morgun.
Við teljum enga nauðsyn
að sýna fram á að við só-
um ægilega fíink að
teikna, að við getum gert
hinar ótrúlegustu sjón-
hverfingar á léreftinu.
Markaðsgildið
AHJ: „1 þessu sambandi er líka rétt
að spyrja sig þeirrar spurningar hvað
vaidhafamir vilji fá út úr listinni.
Hvað segir fertugur sýningargestur á
Kjarvalsstöðum um gildi listarinnar?
Hvað vill hann út úr henni? Svarið er
undantekningarlaust markaðsgildið.
Það er heila máliö. Fólk
vill geta verðlagt listina. Það vill
geta sagst eiga gott listaverk vegna
þess að það hafi kostaö svo mikið.
Þetta á ekki hvað síst við um vald-
hafana. I þeirra augum er listin ekki
lifandi mál, sem stöðugt er að þróast
og byltast, heldur er listin í skilningi
þeirra aöeins tryggur gjaldmiðill og
ekkert annað. Valdamennirnir safna
að sér öllum katalógunum, öllum
upplýsingunum um tiu bestu ellegar
mest seldu listamenn hvers tíma og
mæla gildi listarinnar út frá slikri
vitneskju.
Þeim hinum sömu er hins vegar
skítsama um lifandi list og líta hana
ekki augum vegna þess einfaldlega að
það er ekki búið að verðleggja hana.
Þetta viðhorf kemur vel fram í
orðum manns nokkurs sem skrifaði i
,eitt dagblaöanna um daginn:
„Því fleiri sem leggja stund á list
þeim mun erfiðara er það fyrir
almenning að átta sig á hverjir eru
listamenn og hverjir ekki og hverjir
eru betri en aðrir. Auðvitað ætti það að
vera hlutverk gagnrýnenda að auð-
velda fólki að greina þama á milli... ”
. . . hvers vegna láta menn svona
þvælu út úr sér? Af hverju göngum viö
ekki bara að listaverkinu og fílum þaö
og tökum þátt í því, í staö þess að vera
dæma það og verðleggja sýknt og
heilagt... ?”
ÁI: „Meinið í skoðunum þessa
manns sem þú vitnar til er að hann
skoðar listina og gefur henni gildi út
frá liðnum tíma. Hann horfir á listina
með augum gærdagsins en áttar sig
ekki á því að listin er alltaf púls sam-
tímans. Hún lýsir því sem er aö gerast
og túlkar þær tilfinningar sem eru til
staðar akkúrat hér og nú. Listin er það
sem hún er hverju sinni, hvorki það
sem hún var né verður.
Þess vegna verður að skoöa hana og
meta út frá samtímanum og þeim
viðhorfum sem í honum ríkja. Það er
ekki hægt að dæma nýja list á gömlum
forsendum. Þetta á við um músíkina,
ljóðlistina, myndlistina og alla þá
kúnst sem unga fólkið er að fást við í
dag. Þar er verið að túlka samtímann,
tilfinningar og viöhorf dagsins í dag.
Og þar gildir fílingurinn og aktívitetið.
Þetta köllum við nýja list vegna þess
að hún byggir á nýjum forsendum.
Með okkar kynslóð eru komnir nýir og
ferskir straumar inn í listsköpun
nútimans — ný viðhorf í listinni sem að
mörgu leyti eru í andstööu við það sem
áður hefur verið gert — og til þess að
meta og dæma þessa list er aðeins ein
leiö: Menn verða að fíla ástandið og
finna ástæður þess að listin er einmitt
túlkuö svona en ekki öðruvísi og
komast jafnframt að því hvað þaö er
sem knýr ungt listafólk til þess að haga
verkum sínum á þann hátt sem það
gerir.”
KS: „Það viðhorf er líka komið fram
hjá okkur unglistafólkinu að listin eigi
eingöngu að þjóna okkur sjálfum og
okkar hvötum en ekki einhverjum
dæmum úr gömlum skólabókum þar
sem listin er skilgreind sem góð eða
vond list. 1 okkar huga á listin að túlka
þaö umhverfi, þá aksjón og þaö líf sem
við sjálf lifum og hrærumst í en ekki
það umhverfi sem akademískir fræð-
ingarbjugguvið.”
Ný lífsviðhorf
ÞK: „Við erum að stokka spilin upp.
Við erum að breyta og bylta, ekki
endilega breytinganna vegna heldur
miklu fremur vegna þess að ný lífsvið-
horf eru komin fram. Nýjar aðstæður
krefjast nýrra viöhorfa. Við lifum
orðið á þannig tímum að það er ekkert
lengur til sem heitir á morgun. Þetta
viöhorf er orðið strekktasti punkturinn
í lífsskoðunum okkar og jafnframt list-
inni sem við erum að stunda.
Því er slagkrafturinn, þessi expres-
sjóníska upplifun hjá okkur unga lista-
fólkinu þessi: Við erum til, við erum á
lífi og við viljum sýna fram á það með
listinni. En til þess þurfum viö ekki
neina tæknilega hugarleikfimi. Við
teljum enga nauðsyn að sýna fram á aö
við séum ægilega flink að teikna og
móta, að viö getum gert hinar ótrúleg-
ustu sjónhverfingar á léreftinu. Þvert
á móti er þetta aðeins spuming um aö
opna sig og veita tilfinningum sínum
útrás, leyfa þeim að njóta sín í sköp-
unargleðinni af því einfaldlega að við
erum til og við hugsum.”
GOM: „Fílingurinn að skapa er
númer eitt en hvernig sköpunin fer
fram og hvert hún leiöir skiptir aftur á
móti engu máli. Til þess eru okkur allir
vegir færir.
Málverkið var þaö eina sem raunveru-
lega var heilagt. Við erum ekki að
mála eins og olíufélagsmenn. Viö erum
að ráðast á málverkið. Þetta er
aggresjón, ekki punt fyrir miðaldra
borgara, heldur minnisvarðar um
lífið.”
AHJ: „Við getum til dæmis séö
hvernig þetta nútímaviðhorf í listinni
snýr að skáldskapnum. Á síðustu árum
hefur verið mikið um það að ungt fólk
hefur safnaö saman ljóðunum sínum
og labbað upp í næstu prentsmiðju og
látið fjölrita hugverkin og gefið sjálft
út. Það hefur verið ofboðslega mikið
um þetta og mikil gerjun og líf
umhverfis þessa starfsemi.
En hvernig líta bókmenntastofnanir
á þetta framtak skáldanna? Það fólk
sem byggh viðhorf sín á gömlum for-
sendum segir: Maður getur ekki fylgst
með lengur. Það er svo mikiö flæöi, svo
margh sem gefa út, miklu fleiri en
áður, eitthvað er skrítið þetta og
örugglega er þetta eitthvað vont... og
svo íramvegis. Þarna er verið að miða
út frá Einari Benediktssyni, innbundn-
um og gullslegnum uppi í hillu, og
öðrum úrvalsskáldum aldamótatím-
ans þegar ekki nema fáir áttu þess
kost að gefa út bækur. Þessh gagnrýn-
endur — menningarelítan sem situr
uppi í snotrum fílabeinstumi — gerh
sér ekki grein fyrir því áð nú eru nýh
tímar, nú er aksjón og líf og tækifæritil
að láta sér finnast ekkert sjálfsagðara
en að þrykkja viðhorf sín á blað og
leyfa öðrum að skoða. Þessu gerir
menningarelítan sér ekki grein fyrh,
eða vill það ekki. Á meðan streyma á
markaðinn ljóðabækur þar sem
skoöanh heillar kynslóðar eru á ferð-
inni. Og þessar bækur fara víöa — því
ljóðkver seljast í fjölda eintaka ef höf-
undar hafa nennu til að ganga á milli
fólks og selja — því þrátt fyrh allt er til
fólk sem þorir að fíla samtímalist, þó
Valgarður Gunnarsson myndlistarmaður.
Anton Helgi Jónsson skáld.
V * £
FHingurinn að skapa er
númer eitt, en hvernig
sköpunin fer fram og
hvert hún leiðir skiptir
engu máli. Til þess eru
okkur allir vegir færir.
- LIST - LIST - LIST
reynt sé að innprenta því að list unga
fólksins sé bara stundargaman,
tilraunir sem ekkert gildi hafa. En viö
erumhérognú.”
Nýrlífs-
tilgangur
ÁI: „I framhaldi af þessu langar
mig til aö fjalla aöeins um ástæöu þess
að svo margt ungt fólk finnur sig í list-
inni sem raun ber vitni. Eg hef þá
skýringu á því aö ákveðið tilgangsleysi
hafi gripiö um sig hjá ungu fólki.
Okkar kynslóð sér ekki lengur neinn
tilgang í að vinna tíu til fjórtán tíma á
dag, hún sér enga ástæöu til að hegða
sér þannig, fara þannig meö sig.
Við horfum á kynslóðina sem óx úr
grasi næst á undan okkur — foreldra
okkar — sem brátt fer að komast á elli-
heimili. Þetta er fólk sem alla ævi
hefur slitið sér út við vinnu og aftur
vinnu. Og þegar nú fyrst er farið að
hægjast eitthvað um hjá því þá situr
það ekki uppi með annaö en slitið bak,
kannski íbúö, en fyrst og fremst
vonbrigði yfir því að hafa ekki leyft sér
að njóta lífsins meira og oftar en þaö
gerði. Það erum við — böm þessa fólks
— sem erum fyrsta kynslóðin sem á
raunhæfa möguleika til að njóta lífs-
ins. Viö höfum alist upp í allsnægtum
og höfum ekki þurft að vinna tíu til
fjórán tíma á dag fyrir matnum ofan í
okkur. Þess vegna höfum við komist að
því, með skírskotun til lifnaðarhátta
foreldra okkar, að það er engin
nauðsyn og ekkert vit í því að slíta sér
út og þræla. Við þurfum þess einfald-
lega ekki. En í stað vinnunnar sem til-
gangs spyrjum við, þessi nýja kynslóð,
um annan tilgang meö lífinu, annan en
að þræla við tilbreytingarsnauð störf.
Við spyrjum um tilgang lífsins að lifa..
»>
GOM: „I fáum orðum sagt. Við
viljum lifa til að vinna en ekki vinna til
að lifa. Og þetta líf okkar viljum við fá
aö túlka á okkar eigin hátt.”
VG: „Og auðvitað erum við leitandi
í þessari túlkun, viö erum einmitt leit-
andi að tilganginum sem Árni var að
tala um áöan. En við viljum jafnframt
fá að stjóma þessari leit okkar sjálf,
við viljum fá aö gramsa á þeim stöðum
sem okkur sjálfum þykja heith....”
KSJ: I framhaldi af þessu er
skemmtilegt að hugsa til þess fólks
sem hefur sótt þetta festival okkar á
Gullströndinni. Þetta er almenningur
úti í bæ en það er með hann, rétt eins og
okkur, að hann er í einhverri leit líka.
Og ástæðan er sennilega sú að þetta
fólk finnur að það þarf að fá eitthvað
meira að sjá en bara vinnustaðinn,
videóiö og svefnbekkinn. Og þaö
kemur hingaö og hvað finnur það? Jú,
eitthvert líf, eitthvert óþrungið
andrúmsloft sem það kann að meta.”
BM: „Maður finnur líka á þessu
fólki að það hefur lengi beðið eftir
einhverju svona afslöppuðu festivali
eins og Gullströndinni. - Það hefur
greinilega lengi langaö til að svona
happening kæmist í framkvæmd en
kannski ekki þorað að impra á því
vegna gamalla fordóma í garð
nýlistar.”
KSJ: „Og svo viröist jafnvel sem
þessir fordómar séu á undanhaldi. Það
sést á þesum breiða hópi fólks sem kíkt
hefur hingaö inn að skilningsleysið í
garö nýlistaverka sé ekki eins ríkjandi
og áður. Þetta held ég að hljóti að vera
merki hinnar veraldlegu kreppu: I
örvæntingu sinni leiti fólkið eitthvaö
annað en áður, til dæmis hingað til
okkar þar sem það finnur eitthvað sem
þaðfærútúr.”
Ekkert
yfirvald
AHJ: „Eg þykist líka hafa tekið eftir
aö það kemur hingað fólk, bæði ungt og
eldra, sem ekki er vinir gömlu menn-
ingarinnar. Þetta er fólk sem er ekki
vikulega að fara á Kjarvalsstaði eða
Norræna.
Hérna er hins vegar í gangi einhvers