Dagblaðið Vísir - DV - 19.02.1983, Blaðsíða 12

12
DV. LAUGARDAGUR19. FEBRUAR1983.
Sha 9semi
áfengis
— Drykkjusiðir ísiendinga og Finna hafa
iöngum þótt svipaðir þótt þjóðirnar séu
óiíkar að öðru leyti. / eftirfarandi grein eru
tekin fyrir ýmis vandamái vegna áfengis-
drykkju í Finniandi. Eru þetta sömu vanda-
máiin og við eigum við að giíma?
Alkóhól er efni sem hefur áhrif á
miötaugakerfið og breytir tilfinninga-
naemi og hegðun fólks. Fyrst og fremst
dregur þaö af ýmsum ástæðum úr
angistartilfinningu og taugaóstyrk.
Þetta leiðir af sér frjálsari umgengnis-
hætti fólks, það á auðveldara með að
talast við, fólk er opiö og á auðveldara
með að láta tilfinningar sínar í ljósi en
þegar það er allsgáð. Drykkir sem
innihalda alkóhól hafa sem sagt
jákvæð áhrif og á þeim áhrifum
byggist notkun drykkjanna í þúsundir
ára sem samkvæmis- og hátíða-
drykkja.
En hin jákvæðu áhrif áfengis hafa
einnig neikvæðar afleiðingar í för með
sér. Því meiri huggun og gagn sem fólk
telur sig f inna i áfengi þeim mun meira
og oftar þarf það að drekka. Áfengi
hefur þannig sálræna og aö lokum
likamlega þörf í Fór með sér. Því
minna vaid sem fólk hefur á drykkju
sinni því meiri líkur eru á því að í ljós
komi ýmsir félagslegir og efnahags-
legir erfiðleikar samfara heilsubresti.
Afengi minnkar hæfileika fólks til að
leysa af hendi flókin verkefni. Þess
vegna getur jafnvel lítið magn áfengis,
sem drukkiö er á röngum tíma og
röngum stað, orsakað umferðarslys,
vinnuslys, drukknun eða til dæmis fall
á hálli götu.
Ef drukkið er mikið af áfengi í einu
missir fólk auðveldlega stjóm á sér.
Það rífst, lendir í átökum — í versta til-
felli geta misþyrmingar eða manndráp
átt sér stað, svo ekki sé talaö um allt
annað ónæöi sem af þessu hlýst.
Áfengið veldur þannig nánast tvenns
konar skaða; í fyrsta lagi skaða sem
myndast eftir mikla og langvarandi
áfengisneyslu og í öðru lagi skaða sem
gerist eftir neyslu í eitt skipti. Sá fyrr-
nefndi er einkennandi fyrir fólk sem
við köllum alkóhólista en þeim síöari
getuf hver sá er neytir áfengis orðið
fyrir.
30 lítra af hreinum uinanda á ári
og þar yfir flokkaðir sem óhófs-
neytendur. Þetta magn sam-
svarar fimm, sex bjórum á dag,
fimm fíöskum afrauðvini á viku
eða tveim fíöskum af vodka um
hverja helgi. Samkvæmt þessari
fíokkun voru það ár um það bil
250 þúsund óhófsneytendur i
Finnlandi.
Áður en við lítum nánar á skaðsemi
áfengisins skulum viö kynna okkur
hvemig og hve mikið fólk drekkur í
Finnlandi nú á tímum.
Neyslan hefur
aukist
1 dag drekka Finnar að meðaltali
þrisvar sinnum meira en fyrir 15
ámm. 1 lok sjöunda áratugarins fór
meöaltalsáfengisneyslan stígandi.
Hún hélt áfram að stíga fram til ársins
1974 sem er hámarksneysluárið hingaö
til (meðaltalsneyslan það ár var 6,45
lítrar af hreinum vínanda á mann).
Frá árinu 1974 hefur meöaltalsneyslan
minnkað litillega.
Ástæður að baki
aukningunni
Frá því síðari heimsstyrjöldinni lauk
hefur áfengisdrykkja aukist um allan
heim. Það er talið að hinar miklu sam-
félagsbreytingar sem átt hafa sér stað
í löndum víða um heim eigi hvaö
stærstan þátt í því. Fólk fluttist úr
sveitunum í borgimar og breytingin á
atvinnu- og lifnaðarháttum hafði í för
með sér rótleysi og óöryggi. Samtímis
jukust frístundir, tekjur hækkuðu og
hinir stóru aldurshópar eftirstríðsár-
anna uxuúrgrasi.
Drykkjuvenjur
— „aukin víma"
Rannsóknir sýna aö milli áranna
1969 og 1976 urðu drykkjuvenjur
finnsku þjóðarinnar æ ofsafengnari.
Nú orðið drekka sífellt fleiri, flestir
drekka meira magn en áður og mun
stærri hluti neyslunnar fer fram í
vímutilgangi. Stærsti hluti neyslu-
aukningarinnar í byrjun áttunda ára-
tugarins átti rætur að rekja til þess að
meira var drukkið hverju sinni en í lok
sjöunda áratugarins.
Aftur á móti hefur ekki borið á því að
Finnar drekki oftar en áður. Þeir
drekka sem sagt ennþá fremur sjaldan
en mikið magn þegar drukkið er á
annaö borð.
Stærri neytenda-
hópur
Neyslan jókst einnig meðal
finnskra kvenna. Árið 1969 var fjöldi
þeirra kvenna sem ekki neytti áfengis
ennþá 35 af hundraði. 1976 var f jöldinn
20 af hundraði. Þar að auki stækkaöi sá
hluti sem konur áttu í áfengisneyslu
þjóðarinnar í heild. Þrátt fýrir þetta
drekka karlmenn áberandi meira en
konur. Fjóra lítra af hverjum fimrn,,
sem drukknir eru, drekka karlmenn,
þann fimmta drekka konur.
Aldur þeirra sem byrja að neyta
áfengis hefur einnig lækkað og i dag er
áfengisneysla orðin nokkuð almenn
þegar hjá 14 ára unglingum. Síðustu
rannsóknir benda þó til jákvæðrar þró-
unar miöað við árið 1973. Aldur þeirra
sem bragöa áfengi í fyrsta sinn hefur
stigiö bæði meðal drengja og stúlkna.
Einnig hefur áfengisneyslan minnkað i
öllum aldurshópum unglinga og fjöldi
þeirra sem ekki bragða áfengi hefur
aukist.
Meðal vín- og bjórþjóða er meðal-
talsneysla áfengis án undantekninga
meiri en meöal brennivinsþjóða.
Neyslan skiptist nokkurn veginn jafnt
milli hinna ýmsu þjóðfélagshópa.
Afengi er mikiö notað sem drykkur
með mat einnig á virkum dögum. Sem
dæmi má nefna að sá háttur sem
Frakkar hafa á vínneyslu er „fínni” og
mun öruggari fyrir samborgarana en
finnski hátturinn. t Finnlandi fær
umhverfi þess drukkna bæði að sjá og
heyra og þar að auki að finna fýrir
áhrifum drykk junnar.
Vegna þessara „fínni” drykkjuvenja
er auðvelt að draga þær ályktanir að
franski hátturinn á áfengisneyslu hafi
enga skaðsemi í för meö sér. Sam-
bandið milli skaðseminnar og neysl-
unnar er þó enn fyrir hendi án tillits til
þess hvaða augum aörir líta ástand
áfengismála í landinu. Frakkinn
drekkur að meðaltali tvisvar og hálfu
sinni meira en Finninn. Þannig er
skorpulifur næstalgengasta dauöa-
orsökin í Frakklandi. Þar aö auki er
meiri fylgni á milli fjölda vímutilfella
og ölvunar við akstur, slysa, mistaka í
vinnu og svo framvegis heldur en þjóð-
Af hverjum fimm litrum af brennivini sem drukknir eru i Finnlandi drekka
karlmenn fjóra en konur einn.
Skaðsemi og
neysla
Fjöldi rannsókna hefur sýnt fram á
að skaðsemi vegna neyslu áfengis er í
nánum tengslum við þær breytingar
sem verða á heildameyslunni. Því
meira sem drukkið er þeim mun meiri
skaðsemi af ýmsu tagi.
Sambandið milli neyslu og skaösemi
er þó ekki beint og leiðir ekki af sjálfu
sér. Það fer eftir drykkjusiöum í landi
hverju hvaöa tegund skaösemi er
algengust. Drykkjuvenjur hinna ólíku
þjóöa eru yfirleitt nefndar eftir þeim
drykk sem mest er neytt af. Það er
talað um vín-, bjór- og brennivíns-
þjóðir.
ernis neytenda. Vegna drykkjusiðanna
er aöeins erfiðara aö uppgötva skaö-
semi áfengis í Frakklandi.
Drykkjuvenjur í Finnlandi:
neyslan safnast saman
Finnar eru dæmigerð brennivínsþjóð
þar sem ráöandi drykkjuvenjur hafa
eftirfarandi einkenni: — Áfengis er
neytt, næstum því án undantekninga, i
frístundum.
— Þau tækifæri sem drukkiö er viö eru
mjög frábrugðin öðru líferni.
— Afstaðan til áfengisins er tvíbent:
annars vegar gyllir fólk það fyrir sér,
hins vegar hefur fólk mjög neikvæða
afstööu til þess.
FRANSKI HÁTTURINN
-\r
e
A r
Mánudagur Þriðjudagur Miðvikudagur Fimmtudagur Föstudagur Laugardagur
FINNSKI HÁTTURINN
Sunnudagur

Þriðjudagur
Miðvikudagur
Fimm tudagur