Dagblaðið Vísir - DV - 19.02.1983, Qupperneq 13

DV. LAUGARDAGUR19. FEBRÚAR1983.
13
(Jm ferðarsfys vogna öh/unar við akstur eru mun algengarí í fínniandi en á
hinum Norðuríöndunum.
•tudagur
nudagur.
— Áfengi er notaö tiltölulega sjaldan
en mikiö í einu: oftast er drukkið til aö
komastí vímu.
— Neyslan deilist ójafnt niöur:
karlmenn drekka áberandi meira en
konur, mest drekka karlmenn á aldr-
inum 20—29 ára, einn tiundi liluti
þeirra er drekka drekkur yfir helming
þess áfengis sem neytt er og helmingur
áfengisneyslunnar er bimdinn viö
helgar.
1 Finnlandi hefur skaösemi áfengis
þannig á heföbundinn hátt komiö fram
viö ölvun og ofsafengna drykkju. Hinn
einkennandi mælikvarði á skaðsemina
hefur lengi veriö fjöldi þeirra sem
handteknir eru fyrir ölvun. Hinni
heföbundnu skaösemi hafa einnig
tilheyrt ofbeldisverk (manndráp, mis-
þyrmingar) ásamt brotum á áfengis-
löggjöfinni (ólögleg bruggun áfengis,
leynivínsala).
Skaðsemi vegna ölvunar
áfengisvandamál Finnlands
Áfengisvandamál Finnlands hafa
einkennst og einkennast enn af hegö-
unar- og öryggisvandamálum. Þrátt
fyrir hina miklu neysluaukningu hafa
megineinkenni finnskra drykkjusiöa
haldist. Þess vegna hefur einnig skaö-
semi vegna ölvunar aukist mest; hand-
tökum vegna ölvunar hefur fjölgaö og
einnig alis konar slysum. Neyslu-
aukningin hefur auk fyrri skaösemi
haft í för meö sér tjón á heilsu fólks
ásamt félagslegum afieiðingum sem
rekja má til langvarandi ofsafeng-
innardrykkju.
Neysla áfengis hætti aö aukast í
Finnlandi um miðjan áttunda ára-
tuginn og síðustu ár áratugarins hefur
meðaltalsneyslan aö mestu haldist
óbreytt. Sambandið milli neyslu og
skaösemi er ástæðan fyrir því að þessi
stöðugleikaþróun hefur einnig endur-
speglast í línuritum um skaösemina.
Þær línur sem í byrjun áratugarins
stefndu upp á viö stefna nú örlítið niöur
ávið.
Skaðsemin við
einstaka drykkju
Verstu skemmdimar vegna áfengis-
drykkju koma í ljós meðal þeirra sem
lengi hafa misnotað áfengi. Þaö eru
heimilislausu alkóhólistamir og þeir
Áfengisneysia ó vinnustað erjafnalgeng meðal verkamanna ogþeirra sem sitja i forstjórastólunum.

CT
O Oo

CfeO.
o
o
sem hafa eyðilagt heilsu sina á of
mikilli áfengisneyslu. Samt sem áöur
eru afleiöingar einstakra ölvunartil-
fella mun hættulegri. Þaö áfengis-
magn sem er tiltölulega hættulaust á
veitingahúsi og í öraggum félagsskap
getur veriö örlagaríkt við breyttar
aðstæður, til dæmis þegar maöur ekur
bíl eöa siglir báti, fer yfir umferöar-
götu, er í nágrenni vinnuvéla eöa fær
sér sundsprett eftir gufubaðið.
Áfengi minnkar
getu
Áfengi eykur hættuna á slysum
vegna þess að þaö lamar miðtauga-
kerfið alveg eins og hvert annað deyfi-
lyf. Huglæg geta og sjónskerpa
minnkar, samvinna miötaugakerfisins
og vöðvanna truflast og gangur verður
óstöðugur. Vegna minnkandi heymar
hættir mönnum til aö veröa háværir.
Viöbrögö veröa hægari og ályktunar-
hæfnin minnkar. Áhrifin á taugakerfið
fara eftir því magni áfengis sem neytt
er. Mikið magn getur leitt til
banvænnar eitrunar.
Þaö erfiöasta viö þetta er aö fólk
tekur yfirleitt ekki sjálft eftir þeim
breytingum sem áfengið veldur. Á
fyrsta stigi áfengisáhrifa er fólk þvert
á móti mun ömggara meö sig og trúin
á eigin getu eykst eftir því sem áhrifin
aukast. Þess vegna koma slysin oftast
eins og þmma úr heiðskím lofti. Sá
sem hefur setið heima í sófa og drukkif
Áfengisneysla er oft orsök-
in fyrír illdeilum, mis-
þyrmingum, manndrápum
og alls kyns lögbrotum.
magn sem samsvarar einu prómilli al
áfengi í blóöinu, og fundist þaö mein
laust, gerir sér ekki grein fyrir því aí
fari hann í bátsferö er jafnvel þetta
áfengismagn ekki meinlaust. Til aö
halda jafnvægi í ruggandi báti þarf
góöa samvinnu milli vööva og tauga-
kerfis. Þessi samvinna er ekki fyrir
hendi hjá drukknu fólki. Það getur því
auðveldlega fallið fyrir borö og
dmkknaö.
dómum sem
fimmtugt.
Áriö 1980 var talið
í Finnlandi aö átta til
tíu af hundraði þeirra
sem færust í vinnu-
slysum væru ölvaðir
viðslysið.
áíi ---;: .. . Sás
koma fyrst í ljós um
Vegna Mnna finnsku drykkjusiða er
skaðsemin í sambandi viö einstaka
drykkju mjög áberandi. Handtökur
vegna ölvunar eru margfalt fleiri en á
Mnum Noröurlöndunum. Fjöldi þeirra,
í hlutfalli við fólksfjölda, var í lok
áttunda áratugarins sjö sinnum meiri
en í Danmörku, sjö sinnum meiri en í
Noregi og tvisvar sinnum meiri en í
Svíþjóð. (Tölur frá Islandi em ekki
með).
Dauösföll vegna áfengiseitrunar eru
meö afbrigðum mörg í Finnlandi.
Dmkknanir, dauðsföU viö bmna, í
vinnunni og í umferðinni em mun
algengari en á hinum Noröurlönd-
unum, miðað við fólksf jölda.
ölvun leiðir
til ofbeldis
ölvun eykur líkindin á ofbeldis-
verkum. Því meira ofbeldi þeim mun
meiri líkur em á því aö bæði árásar-
maður og fórnarlamb séu ölvaðir. Viö
manndráp og grófar misþyrmingar
em báðir aðilar ölvaöir í tvö skipti af
þremur. Undanfari manndrápa og
grófra misþyrminga em oft drykkju-
samkvæmi þar sem komiö hefur til
illdeilna.
Óbætanlegt heilsutjón
Sjúkdómar sem koma í kjölfar
mikUlar drykkju koma fyrst í ljós eftir
margra ára ofneyslu. Þess vegna
getur verið erfitt fyrir lækna að
sannfæra áfengisneytandann um aö
áfengið sé skaðlegt fyrir heilsuna.
Neytandinn álítur aö heUbrigöis-
ástandi hans hafi ekki hrakaö, hann
tekur til dæmis ekki eftir því sjálfur að
öldmn fyrir aldur fram og hugsaMeg
einkenni hjartasjúkdóma standa í
nánum tengslum viö áfengisneyslu.
Ungur maöur, miUi tvítugs og þrítugs,
hefur ekki miklar áhyggjur af sjúk-
Áfengi og geðrænar
truflanir
Geörænar truflamr vegna ofnotk-
unar áfengis em ekki óalgengar. Oráö
og ofsjónir em sjúkdómar sem oft
koma fram eftir nokkurra daga
drykkjutúra. Aðrir geðrænir sjúk-
dómar koma ekki fram fyrr en eftir
margra ára misnotkun áfengis. Auk
geðrænna tmflana leiðir misnotkun
áfengis oft til þunglyndis og eykur
hættu á sjálfsmoröum. Meöal alkó-
hólista er þessi áhætta 200 sinnum
meiri en meðal venjulegs fóUts.
Ofnotkun áfengis
skaðar líffærin
Sá sjúkdómur sem kannski er
þekktastur meöal áfengissjúkUnga er
skorpuUfur. Um hehningur þeúra er
fá sjúkdóminn era alkóhóUstar. MUU
20 og 30 af hundraöi alkóhóUsta fá
skorpMifur. Til aö þessi sjúkdómur
brjótist út þarf þó mikla drykkju
daglega, eða sem svarar 150
grömmum af hreinum vínanda (um
ein fiaska af áfengi). SkorpMifur er
ólæknandi og á háu stigi leiðir hún tU
dauöa á nokkrum ámm. Áriö 1977
létust 254 af völdum skorpuUfrar í
FinMandi.
Þeir sem neyta mikUs áfengis eru
ernmg í meiri hættu aö deyja úr hjarta-
og æöasjúkdómum. Þar hjálpa til
reykingar sem oftast fylgja drykkju og
hafa skaðleg áhrif á æðakerfið. Aö auki
eru lungnakvef og bronkitis algengir
kviUar meðal þeirra er neyta áfengis í
óhófi.
Óhófsney tendur f
öllum stéttum
HeUsutjón er ekki einu afleiöingar
langvarandi áfengisneyslu. Mis-
notkunm endurspeglast einrng í heim-
iUsástæðunum. Hún getur orðið til þess
að fjölskyldur tvístrast og getur smám
saman einangrað drykkjumanninn frá
þjóðfélaginu aö ööru leyti. I versta
tilfelU endar þessi þróun á heimiUs- og
atvinnuleysi. I Finnlandi em þó ekki
nema um þaö biU fimm þúsund heimil-
islausir alkóhóUstar.
Mestur Muti þeirra 250 þúsunda sem
taUö er að ofnoti áfengi í Finnlandi er
sem sagt á vinnumarkaðnum.
Misnotkunin nær því miöur oft inn á
vinnustaðina. Daginn eftir drykkju er
hættan á vinnuslysum mikU. EinMg er
taliö aö fjarvera frá vinnu stafi oft af
áfengisnotkun. Þá er talið aö óhófs-
neytendur sé jafnoft aö finna á verk-
stæðisgólfinu og í forstjórastótoum.
ölvun og eftirköst hennar hefur aðetos
mismunandi afleiöingar eftir því í
hvaöa stöðupersónan er.
SþS snaraði úr sænsku.