Dagblaðið Vísir - DV - 27.07.1983, Blaðsíða 13

DV. MIÐVIKUDAGUR 27. JOU1983.
13
nokkru sinni áður. Á þennan hátt m.a.
nær nýhugsun að vekja áhuga sem
síðan leiðir til betra þjóðf élags.
Peter Drucker
og Japanir
Það er óneitanlega kyndugt að sjá
auglýst námskeið á Islandi þar sem á
að kenna islenskum stjórnendum
japanskar aðferðir í framleiðslustjóm,
að ekki sé nú talað um „japanska fyrir-
brigðið” sem kallast gæðahringir.
Gæðahringir em bandarísk hug-
mynd, upphaflega frá Drucker komin,
en eins og hann segir sjálfur hafa eng-
ir hlustað á boöskap hans með jafn-
miklum áhuga og árangrí og Japanir.
En hvers vegna skyldu Japanir vera
sérstaklega opnir fyrir nýhugsun á
borð við þá sem Drucker hefur kynnt í
sambandi við stjómun fyrirtækja?
Drucker svarar því sjálfur í áöur-
nefndu viðtali. Vegna þess að Japanir
eru allt öðru visi innrættir,
einstaklingshyggjan er þeim fram-
andi, þar er það hópeflið sem ræður og
Japaninn spyr ávallt fyrst að
þjóðhagslegum hagsmunum; þjóðin
kemur alltaf á undan fyrirtækinu;
fy rirtækið á undan einstaklingnum.
Ástæðan fyrir því að Japanir ná
árangri með gæðahringum er sú að
þeir em að leita leiða til þess að
styrkja og efla efnahag Japans, það
þarf t.d. ekki að bjóða japönskum
verkamönnum neinn bónus eða auka-
hlunnindi til þess að þeir fáist til sam-
starfs um að auka gæði framleiðslunn-
ar. Aukin gæði em þjóðhagslegt mark-
miö í sjálfu sér og fullnægir því þörf
Japanans til aö láta gott af sér leiða;
vinna landi sínu gagn.
Hvemig í dauðanum menn ætla sér
að koma Islendingum inn á þessa
braut er of vaxið mínum skilningi. Ekki
síst þegar það er haft í hug að við eram
einstaklingshyggjufólk að því marki
að nálgast keltneska þráhyggju. Þaö
er því byrjað á öfugum enda þegar
farið er að sækja þessi vísindi til Jap-
ans, sérstaklega þegar vagga þeirra er
vestur í Kalif orníu.
Hins vegar mætti leiða hugann að því
hvers vegna Japanir eru svo fljótir að
tileinka sér og aðiaga hugmyndir í
stjómun að sínu aldagamla hugsana-
kerfi. Það skyldi nú ekki standa í ein-
hverju sambandi við þá staðreynd að
meðalgreind Japana (miðaldra og
yngri) er talin mest allra þjóöa sam-
kvæmt niðurstöðum könnunar sem
unnið er að við breska háskóla? Hér
eru ekki bornar brigður á gagnsemi
námskeiða um stjórnun heldur ýjað að
því að ef til vill sé farið y fir lækinn eftir
vatninu.
Nýhugsun er ef til vill ekki sterkasta
hliðin á japönsku atgervi. Hins vegar,
segir Drucker, hafa Japanir frá alda
öðli sýnt makalausa hæfni til að sætta
sig við raunveruleikann en Vestur-
landabúar hafa vanmetið Japani leynt
og ljóst í 75 ár.
A sama hátt og með Parkinson er
ekki hægt aö meta áhrif né árangur
Peter Druckers á nokkra mælistiku. 1
Japan er hann nánast 1 guðatölu og á
Vesturlöndum hefur nýhugsun hans
leitt til skilnings á því aö stjórnun
fyrirtækja má læra, rétt eins og önnur
f ræði, þótt hafa beri i huga að þótt hægt
sé að læra að spila á fiðlu er ekki þar
með sagt að allir geti orðið snillingar.
Buckminster Fuller
— nútímahugsuður
Buckminster Fuller er látinn í hárri
eili (d. 2/7 ’83). Séu bandarískir
háskólaborgarar spurðir um árangur
þeirra kenninga sem Buckminster
Fuller hefur viðrað á a.m.k. hálfri öld
kann að verða fátt um svör. Sé hins
vegar spurt hvort Fuller hafi haft áhrif
yrirleitt stendur ekki á svörum. Fár,
ef nokkur, einstaklingur hefur lagt
meira af mörkum til að efla og hvetja
til sjálfstæðrar vísindalegrar
hugsunar í bandariskum háskólum og
Buckminster Fuller. Hann hefur í ára-
tugi verið óþreytandi við fyrirlestra
umöllBandaríkin.
Megininntakið í kenningum Fullers
er að með sjálfstæðri hugsun sé unnt
að virkja lögmál náttúrunnar til þess
að gera lífið á jörðinni bærilegra. Hann
víiaði heldur ekkert fyrir sér að hugsa
fram i tímann og eiginleiki hans til
þess að tjá sig á einfaldan og
skilmerkilegan hátt gerði honum kleift
að ná til milljóna manna.
Sjónvarpsfyrirlestrar hans hafa
komiö þúsundum Bandaríkjamanna til
að beina hugarorku sinni inn á hagnýt-
ar brautir sjálfum sér og þjóðfélaginu
til gagns. Ungt fólk byggir sér ódýr og
skemmtileg hús eftir hugmyndum
Fullers, sveitarfélög hafa notað
hugmyndir hans með ótrúlegum
árangri á sviði endurvinnslu og orku-
spamaðar svo að eitthvað sé nefnt.
Sá þáttur nýhugsunar Buckminster
Fullers sem án efa hefur skilað
mestum árangri er ómælanlegur en þó
óumdeilanlegur; honum hefur tekist
að beina lifi fjölda fólks inn á nýjar
brautir og forðað því frá vonleysi og
örvilnan. Einn fyrirlestur hjá Fuller
virtist oft vera allt sem þurfti.
Fólki varð ljóst að hver einstakling-
ur býr yfir hugarorku sem auðvelt er
að virkja og aö allir hafa til þess ein-
hvem metnað að gefa lífi sínu gildi, —
gildi sem metið er af öðrum, — en per-
sónuleg umbun fólgin í þeirri tilfinn-
ingu að vera metinn að verðleikum.
Fuller setti gjaman fram þá kenn-
ingu að ailir gætu fundið lífi sínu farveg
á farsælan hátt með því að hugsa s jálf-
stætt, læra að hugsa sínar eigin
hugsanir i stað þess að lifa eftir lög-
málum annarra, hugsa annarra
hugsanir o.s.frv.
IMýhugsun
á íslandi
Einhver kann að segja að lítið fari
fyrir nýhugsun hér á Fróni. Vissulega
eigum við enga stærri spámenn á borð
við þá þrjá sem hér hefur verið rætt
um, enda varla von i svona putalandi
þar sem búa jafnfáar sálir, eða hvað?
Gæti það verið að við sæjum ekki skóg-
inn fyrir trjánum? Eiga t.d. Banda-
ríkjamenn og Bretar jafnmörg nóbels-
skáld á hverja 230 þúsiuid íbúa? Eða
stórmeistara í skák? og eflaust mætti
tína fleira til í þessum dúr.
Líklega höfum við beint andlega at-
gervinu inn á allt aðrar brautir en
nýhugsun.
Þegar við ræðum um rannsóknir og
vísindastarfsemi er okkur gjarnt að
taka sérstaklega fram aö við eigum við
„hagnýtar rannsóknir”. Nýhugsunin
er ekki þróaðri en svo að við ætlumst til
þess, af óraunsæi, að öll þekkingarleit
sé vegin og borin saman af þykkt
þeirra seðlabúnta sem hún gerir kleift
að skapa á einn eða annan hátt.
Nýhugsunin er í smáu broti enn
sem komið er en það örlar á henni,
þjóðinni til hagsbóta. Tökum sem
dæmi morgunútvarpið í vetur, þáttinn
„Gull í mund”. Eg er áreiðanlega ekki
einn um það að hafa þótt meira gaman
að vakna á morgnana í vetur en áður
og mér kæmi ekki á óvart þótt þessi
þáttur hefði haft töluverð áhrif á
mannlífiö í landinu, aukið vinnugleði
og ánægju fólks og þannig lagt sitt af
mörkum — jafnvel í þjóðhagslegu til-
liti. Þessi þáttur er nýhugsun og það
mætti gjarnan vera meira af henni.
Hljómsveitin Mezzoforte hefur selt
400 þúsund plötur erlendis sem er
mikið afrek. Er útflutningur tónlistar
ef til vill angi þeirrar nýhugsunar sem
getur með tímanum forðað frá efna-
hagslegum áföllum vegna þverrandi
fiskstofna?
Þeir eru til sem hlæja að þessu, því
miður, en það er ekki nema með
nýhugsun sem við komumst út úr þeim
vítahring ofnýttra auðlinda sem viö
erum nú í, nýhugsun á öllum sviðum
þar sem megin-markmiðið er að finna
nýjar leiðir til að skapa verðmæti í
landinu og gera þjóðfélagið betra og
landið byggilegra.
Þótt illa ári um sinn og smásálar-
skapur efnishyggjunnar geri jafnvel
greindustu menn að hugmyndasnauð-
um hópsálum skulum við hafa það
hugfast að þá fyrst, þegar enginn þorir
lengur að hætta nokkra til á grandvelli
nýrra hugmynda, þá eram viö á vonar-
veli.
Þótt sparsemi sé ef til vill dyggö þá
f ramleiðir hún ekkert.
Aukin verðmætasköpun, aukin fram-
leiöni, nýjar framleiðslugreinar, auk-
inn útflutningur, auknar rannsóknir í
þágu atvinnuveganna og auknar
kröfur í menntakerfinu, — þannig væri
rökrétt að bregðast við núverandi
1 efnahagsástandi.
Leó M. Jónsson
tæknifræðingur.
og jafnvel gert kjarasamninga sem
voru verri en þeir sem áður giltu. Og
meira en það — stjómmálaflokkarnir
hafa allir brugöist, aliir átt þátt í að
skeröa kjör fólks. Fólk er líka einhvem
veginn orðið vonlaust um að það geti
haft nokkur áhrif á gang mála. Er þaö
nema von? Þegar hinn almenni maður
setur formann Sjáifstæðisflokksins í
vonlaust sæti á lista og fellir hann svo
út af þingi — þá verður sá sami maöur
utanrikisráðherra landsins. Og þegar
hinn almenni maður rassskellir Fram-
sóknarflokkinn I kosningum fyrir
lélega frammistöðu verður sá sami
flokkur forystuafl nýrrar ríkis-
stjómar.
Glappaskot fyrri
ára
Eg er ekki aö halda því fram aö
vantraust fólks á forystunni sé verð-
skuldað. Eg held nefnilega að augu
forystumannanna séu að opnast. Mér
sýnist á yfirlýsingum þeirra síðustu
vikurnar að þeir séu að átta sig á því
aö þeir hafi gert glappaskot á liðnum
áram. Það hafi verið rangt af þeim að
treysta flokkum sínum betur en
öðrum. Með því að sætta sig við og
grípa ekki til harðra aðgerða gegn
kjaraskerðingum ,,sinna” flokka hafi
þeir skapaö þau fordæmi sem gerðu
afturhaldinu kleift nú að reiða stór-
sleggjuna til höggs. I nýútkomnu
fréttabréfi Verkalýðsfélags Borgar-
ness segir formaður þess, Jón Agnar
Eggertsson, sem jafnframt er fulltrúi
Framsóknarflokksins í sveitarstjórn-
inni þar, eftirfarandi: „I öllum stjóm-
málaflokkum era öfl sem vilja draga
úr áhrifum verkalýðshreyfingarinnar.
Þar er einnig að finna áhrifamenn sem
vilja eigna sínum flokki samtök launa-
fólks og beita verkalýðshreyfingunni
til að berjast fyrir ábyrgðarlausum
stjómmálastefnum.” Jón Agnar talar
auðvitað af reynslu. Og ég efast ekki
um að sjálfstæðismaöurinn Bjöm Þór-
hallsson.varaforseti BSRB, og alþýðu-
bandalagsmaöurinn Haraldur Stein-
þórsson, varaforseti ASI, alþýðu-
flokksmaðurinn Jón Helgason, for-
maður Einingar við Eyjafjörð, getf
tekið undir þessi orð, hver fyrir sinn
flokk. Þessir menn og margir Ðeirl
verkalýösforingjar era áreiðanlega i
hjarta sínu verkalýðssinnar, hlynntir
hagsmunum verkafólks, þótt þeir hafi
látiö blekkja sig til vondra verka. Það
er vegna þessara mistaka og vegna
þægðar sinnar við flokka sina sem þeir
hafa verið harðlega gagnrýndir á
undanfömum árum af baráttusinnum
innan hreyfingarinnar. Ekki vegna
þess að þeir væru vondir menn eða
ættu sér ekki góðar óskir í hjarta. Og
það er einmitt vegna þessara mistaka
sem hinir almennu félagar hafa misst
traust á þeim og standa nú eins og
staðir klárar þegar forystan blæs til
átaka.
Brjótumst út úr
flokksræðinul
Þetta er vandi forystunnar í hnot-
skum. Hún hefur séð aö sér og vill nú
rísa upp til átaka en nýtur hvorki
trausts né stuðnings hinna almennu
félaga. Eigi það aö vera til einhvers að
reyna að staulast á fætur og halda
áfram að slást, áður en andstæðingn-
um verður dæmdur sigur, þarf
Guðmundur
Sæmundsson
forystan að endurheimta traustið.
Ekki með gamalkunnum f undayfirlýs-
ingum, blaðagreinum, sérfræðiálitum
eða uppsögnum samninga. Forystan
þarf að sýna það í verki undanbragða-
laust að hún hafi slitið sig úr viðjum
flokksræðis og sé nú frjáls og óháð og
berjist fýrir hag hins vinnandi fólks.
Best væri auövitað að þeir forystu-
menn hreyfingarinnar sem í augum
alls almennings eru nátengdir stjórn-
málaflokkunum gengju úr þeim og
segðu þeim stríð á hendur. Ef af því að
ég á síður von á aö það gerist, þar sem
svo margt annað hangir á þeim
spýtum, er ég hér með tillögu. Hún
gengur út á þaö að forystumennimir
viðurkenni fyrri mistök sín og horfist i
augu viö ábyrgð sína og þá staðreynd
að þeir njóta ekki nægilegs trausts. Að
þeir rými þess vegna sæti sín — að
minnsta kosti um stund — og aðrir
kcmi í þeirra stað. Þessir „aðrir”
verða þá að vera einhverjir sem ekki
eru flokksmerktir í augum hins
almenna félaga. Eg tel fyrst og fremst
þörf á þessu á vettvangi stærstu
heildarsamtakanna, Alþýðusambands
Islands, og jafnvel að einhverju leyti
Bandalags starfsmanna ríkis og bæja.
En þetta væri ekki síður gagnlegt í
landssamböndunum innan ASI og í
ýmsum hinna stærri félaga. Eg gæti
bent á nöfn margra í æðstu forystunni
sem þyrftu þannig að draga sig í hlé.
Og ég gæti auðveldlega bent á jafn-
marga hæfa einstaklinga til aö taka viö
störfum þeirra. En það er ekki mitt að
tilnefna fólk til forystu. Heppilegast
væri að mínu viti að bæði ASI og BSRB
boðuðu til aukaþinga snemma í haust í
tiiefni hinna hrikalegu kjaraskerðinga
og þar yrðu þessi mál leidd til lykta. I
einstökum félögum mætti fara þannig
að, að til að fjalla um kjaraskerðing-
arnar og baráttuna gegn þeim yrðu
kosin sérstök barátturáð sem í sætu
ekki þeir forystumenn sem tengjast
opinberlega einhverjum ákveðnum
flokkum.
Það athugist að þessar hugmyndir
eru ekki settar fram til að klekkja á
einum eða neinum, enda treysti ég því
að fráfarandi forystumenn yrðu hinum
nýju innan handar í þvi erfiöa starfi
sem framundan er. Verkalýðshreyf-
ingunni yrðu þá áfram not af reynslu
þeirra og þekkingu. Og ég er líka viss
um að einhverjir þeirra gætu aftur
síðar tekið við ábyrgðarstörfum í
hreyfingunni, þegar þeir væru búnir að
temja sér nýjar baráttuaðferðir og
ávinna sér traust fólksins á ný.
Baráttuna til
fólksins!
En þetta er ekki nóg. Farsæl lausn
forystuvandamálsins innan hreyf-
ingarinnar leysir ekki allan vandann.
Flokksræðið hefur áorkað því innan
hreyfingarinnar aö þar er allt of mikil
miöstýring. Allt of miklum störfum og
valdi er hlaðið á örfáa einstaklinga.
Þetta á ekki aöeins við um uppbygg-
ingu hvers einstaks félags heldur ekki
síður um það hvernig samningamál
hreyfingarinnar í heild era rekin. Eigi
forystan að ávinna sér traust á ný
verður hún að sýna hinum almennu
félögum að hún meti skoðanir þeirra
og sé tilbúin aö lúta vilja þeirra. Hlut-
verk forystunnar ætti jú að vera að
þjóna félögunum en ekki öfugt. Mér
dettur í hug eitt ágætt ráð í núverandi
stöðu. Að f orystumenn allra verkalýðs-
félaga efni nú til fundaherferðar á
öllum vinnustöðum. Hitti fólk og skýri
málin út fyrir því, e.t.v. með aðstoð
sérfræðinga og starfsmanna ASI og
BSRB sem hafa allar tölur og annað
slíkt á hreinu. Síðan verði i lok hvers
sliks fundar kosin baráttunefnd á
vinnustaðnum. Hlutverk hennar verði
annars vegar að bera boð og hug-
myndir á milli fólksins á vinnu-
staðnum og forystunnar og vera
þannig stöðugt í sambandi viö forystu-
menn félagsins. Hins vegar eigi
nefndin svo fulltrúa í barátturáði
félagsins sem hafi með að gera öll
viðbrögð við og baráttu gegn aftur-
haldsaðgerðum ríkisvaldsins.
Þetta gæti verið til bóta. Ekki satt?
Svar óskast.
Guömundur Sæmundsson
verkamaður,
Akureyri.
A „Eigi forystan að ávinna sér traust á ný
^ verður hún að sýna hinum almennu félög-
um að hún meti skoðanir þeirra og sé tilbúin að
lúta vilja þeirra.”