Dagblaðið Vísir - DV - 28.07.1983, Page 10

DV. FIMMTUDAGUR 28. JULI1983.
Útlönd Útlönd Útlönd Útlönd
Umsjón: Árni Snævarr
Arabaheimurinn:
VINIR SOVÉTMANNA í DAG GETA
VERIÐ ÓVINIR Á MORGUN
„Viö vitum aö aðalbandamenn
okkar í arabaheiminum í dag,
Palestínumenn og Sýrlendingar, eins
og Egyptar áður fyrr, bíöa aöeins
eftir merki frá Bandaríkjamönnum
og þá munu þeir svíkja okkur. Þeir
styðjast aöeins viö okkur vegna þess
aö þeir hafa ekkert skárra. Viö
gerumokkurengargrillur... ”
Sovéskur diplómat í arabaheim-
inum í samtali viö blaðamann Le
Monde.
Frá því aö Sovétmenn hófu að
blanda sér í stjómmál fyrir botni
Miðjarðarhafs hefur gengið á ýmsu í
samskiptum þeirra við arabíska
stjórnmálamenn.
Þeir hafa tengst ýmsum löndum á
þessum slóöum hagsmunaböndum
en tæpast vináttuböndum.
Hent út úr
Egyptalandi
Snemma á sjöunda áratugnum
geröi Nasser Egyptalandsforseti vin-
áttusamning viö Sovétmenn. Jafnvel
þá heyrðist háttsettur egypskur
stjórnmálamaður segja: „Efi
Israelsmenn myndu aöeins skipta
viö okkur á bandamönnum þá
myndum viö gefa Sovétmenn upp á
bátinn með mikilli gleði.”
Og það geröi Sadat eftirmaöur
Nassers rúmum áratug síöar. Snilli-
gáfa hans var fólgin í því að finna
rétta augnablikið til aö halla sér að
Könum og rífa jafnframt í tætlur orö-
spor forvera síns á forsetastóli. En
þetta er ekki eina skiptiö sem Sovét-
menn hafa verið sviknir af aröbum.
Sama sagan geröist í Irak. Þar sáöu
Sovétmenn miklu en uppskáru lítiö.
Miklu sáð —
lítið uppskorið
Allt frá því að konungsveldinu í
lrak var hrundið árið 1958 hafa Sovét-
menn haft gott samband viö vald-
hafa þar, allt þar til á allra síðustu
mánuöum. Þeir lokuöu augunum er
kommúnistaflokkur landsins var
upprættur í blóðugri hreinsun og
komu ár sinni vel fyrir borö þrátt
fyrir hvert valdarániö á fætur ööru í
landinu.
Og svo var komið árið 1966 aö her-
inn í Irak var nær eingöngu búinn
sovéskum vopnum. Sovétmenn töldu
sig hafa endanlega tryggt sér Iraka
hinn 9. apríl 1972 er þeir skrifuöu
undir „vináttu- og samvinnusátt-
mála” en það haföi ekkert arabaland
gert áöur. I augum ráðamanna í
Moskvu koma Irakar í staö Egypta
sem vörpuöu Rússum á dyr um þetta
leyti. Næstu þrjú árin varö samvinna
landanna á sviði viöskipta og hernaö-
ar æ nánari. Rússar aðstoðuðu viö
rafvæðingu og kjamorkuvæðingu
traka og hjálpuöu þeim aö bæla
niður uppreisn Kúrda svo dæmi séu
nefnd.
írakar fjarlœgjast
Moskvu
En Irakar höfðu um þetta leyti
(1975) aldrei veriö auðugri. Þeim
tóku aö berast tilboð úr vestri á viö-
skipta-, tækni- og hemaöarsviöi og
það notfærðu þeir sér. Á árunum
1978—1981 tók að bera á ósætti milli
stjómar Saddam Husseins og Kreml-
verja.
Stríð í Erítreu og Afganistan og
Genfarráðstefna um Mið-Austurlönd
urðu ásteytingarsteinar. Og síöast en
ekki sist stríð Iraka og Irana.
Irökum fannst Sovétmenn reka
rýting í bak sér er þeir fengu ekki
þau hergögn og aðstoð sem þeim bar
samkvæmt vináttusamkomulaginu
frá 1972. Gátu Irakar bent á í því
samhengi aö Frakkar heföu staöiö
viö sína samninga og sent þeim 4
Mirage vélar. Á síöasta ári skánaöi
sambúöin eitthvaö ef marka má
heimsóknir háttsettra embættis-
manna landanna og bresk blöð hafa
skýrt frá einhverjum vopnasend-
ingum frá Sovétríkjum til Iraks, en
samt virðist uppskera Sovétmanna í
Irak harla rýr.
Sómalía
Sovétmenn fóru miklu verr út úr
samskiptum sínum viö Sómalíu-
menn. Árið 1961 gerðu löndin meö sér
vináttusamning og upp frá því dældu
Sovétmenn fjármagni inn í landið.
Fengu flotaaðstööu í Berbera og
komu upp skotpöllum fyrir lang-
drægar eldflaugar. Sovétmenn ving-
uðust viö stjórn Mengistu í Eþíópíu
árið 1977.
Sómalíumenn gátu ekki sætt sig
við þaö og hentu rússneska birninum
út og vinguðust viö Bandaríkjamenn
sem tóku þeim opnum örmum.
Sýrland
Meira aö segja Sýrlendingar, sem í
fljótu bragði virðast traustustu
bandamenn Sovétmanna sem völ er
á, hafa tvívegis veriö aö því komnir
aö slíta sambandi við þá.
Árin 1974 og sérstaklega 1977 (eftir
aö Sýrlendingar gripu inn í borgara-
stríöið í Líbanon) munaöi minnstu aö
þeir segöu rússneska kærastanum
upp. Þeir sendu Könum gylliboð en
afbiýðisamir Israelsmenn tryggöu
að Sýrlendingar yrðu áfram á mála
hjá Sovétríkjunum.
I Vestur-Þýskalandi eru vísbend-
ingar um allt að 3,0% árlegan hag-
vöxt 1983—’87 eöa allnokkru hægari
en á öndverðum áttunda áratugnum
og ívið hægari en 1974—’80 og um leið
um hægt vaxandi atvinnuleysi, sem
kann aö taka til 8% vinnuafls 1987 í
stað6%1981.
Viðskipti
við útlönd
Viðskipti Vestur-Þýskalands við
útlönd skipa lykilstöðu í efnahags-
málum þess eins og svo margra ann-
arra iðnaðarlanda. Og hefur út-
flutningur þess numið um 30% af
vergri þjóöarframleiöslu á undan-
förnum árum. Allt fram á siðasta ár,
1982, var hann í örum eða allörum
vexti, um 4,3% á ári að meðaltali
1974—80 og 8,3% 1981. Þrennt mun
hafastuðlaðaöþví:
1. ) Gengisskráning marksins
ívilnaði útflutningi síðustu þrjú ár.
2. ) I stækkandi mörkuðum olíusölu-
landa var hlutdeild þýskra vara stór.
3. ) Fundnir voru nýir markaðir fyrir
þýskar vörur, þegar að þeim þrengdi
heima fyrir. Nú hefur meðbyrinn
hins vegar lægt. Giskað er á. að
árlegur vöxtur vestur-þýsks útflutn-
ings verði um 3,5% á ári 1983—’87.
A áttunda áratugnum óx
innflutningur aö jafnaði um 7% á ári
eða mun hraöar en útflutningur,
meira en tvöfalt hraðar en þjóðar-
framleiðsla. Gagnstætt því sem
verið hefur síðustu þrjú undanfar-
andi ár ívilnaði gengisskráning
marksins innflutningi fram eftir átt-
unda áratugnum, að allnokkru á
kostnað innlendra vara. Stóran hlut
að vexti innflutnings átti þó verð-
hækkun orkugjafa því að andvirði
Hiö nána samband Sovétmanna og
Sýriendinga á upphaf sitt að rekja til
sjötta áratugarins. Fyrsti hernaðar-
sáttmáli þjóðanna var gerður 1956.
1967 styrktu Sovétmenn samband
sitt við Sýrlendinga og er Hafez el-
Ássad komst til valda 1970 erfði hann
raunverulegt bandalag við Sovét-
ríkin.
Sýrlendingum var gert kleift að
heyja októberstríðið viö Israel 1973
með miklum vopnasendingum frá
Sovétrikjunum og sömuleiðis að
bæta sér upp hið mikla vopnatap.
Hriktir í stoðum
bandalagsins
Það hrikti þó i stoöum bandalags-
ins árið 1974 er Kissinger kom á sam-
komulagi milli Sýrlendinga og’
Israela um að flytja heri frá landa-
mærum ríkjanna.
Enn og aftur varð samkomulag
landanna stirt er Sýrlendingar skár-
ust í leikinn í borgarastriöi Libanons
1975—76 í óþökk þarlendra vinstri
manna og Palestínumanna.
Sovétmenn leyfðu Sýrlendingum
að komast upp meö þessa sjálf-
stæðistilburði einungis vegna þess að
eftir „tap Egyptalands” voru þeir
vinafáir á þessum slóðum. Assad fór
á fund Carters á Genfarráðstefnuna
1977 en eftir samkomulag Israela og
Egypta flaug Assad enn á ný í faðm
Kremlverja. Og í þetta sinn upp-
skáru Sovétmenn samkomulag um
vináttu og samvinnu (1980) sem Sýr-
lendingar höfðu ekki viljað gera fyrr.
þeirra hækkaði mjög þrátt fyrir
orkuspamaö. Nú em ábendingar um
að úr vexti innflutnings dragi svo að
hann nemi um 3,0—3,5% árin 1983—
’87.
Á greiðslujöfnuði Vestur-Þýska-
lands varð mikill halli 1981, f 8,4
milljarðar, og aftur verulegur halli
1982, $ 2,9 milljarðar, en 1975—’80
var hann að meðaltali $ 0,6 millj-
aröar á ári. Samt sem áöur hafa
vömskipti verið Vestur-Þýskalandi
mjög hagstæð, að meðaltaii um $ 13,4
milljarðar á ári 1974—’80. En þótt
þau verði enn hagstæðari fram til
1978, eða um $ 23—24 miiljarðar á
ári, verða metin ekki jöfnuð. Halli á
þjónustuliðum og millifærslum mun
að líkindum nema lítið eitt hærri upp-
hæð, eöa um $ 14,0 milljörðum á ári.
Mun það vera meginástæða aðildar
Vestur-Þýskalands að lögn jarðgas-
leiðslunnar frá Ráðstjómarríkjun-
um því að jarðgasið mun verða ódýr-
ara öðrum innfluttum orkugjöfum,
eftilvillum 11-12%.
Fjármál
Á fjárlögum Vestur-Þýskalands
hefur verið halli frá miðjum áttunda
áratugnum, sem að meöaltali hefur
numið um 3,5% vergrar þjóðarfram-
leiöslu. Verður hann ósennilega
minni á næstu ámm. I þeim efnum
vegur þyngst aö ríkið ber kostnað af
atvinnuleysi og þarf líka við því að
sporna. Þannig hefur gengið á bóta-
sjóði atvinnuleysistrygginga, svo að
hækka þarf framlög til þeirra, en
þriðjungur ríkisútgjalda fer nú til al-
mannatrygginga ýmiss konar. Þá er
i ráöi aö endurskoða lögin um elli-
tryggingar 1985. A dagskrá er líka að
Lítil hrifning
Þrátt fyrir þann sáttmála ríkir hjá
hvorugum aðilanum hrifning í garð
hins. Sýrlendingar urðu fyrir álits-
hnekki í innrás Israels i Líbanon.
Kenndu þeir lélegum vopnum Sovét-
manna um skakkaföll sín þar en
Sovétmenn kenndu um lélegri her-
mennsku Sýriendinga.
Sovétmenn hafa aldrei verið
sérstaklega hrifnir af Palestínu-
mönnum og telja þá vera veika fýrir
ameríska frændanum rétt eins og
Egyptar vora áður fyrr. Það er ekki
fyrr en árið 1969 sem samúðar í garð
palestínskra skæraliða fer að gæta
hjá Sovétmönnum. Meira aö segja
þaö ár má sjá þá kallaöa á síðum
Prövdu „öfgasinnaða ævintýra-
menn, í raun bandamenn heims-
valdasinna”.
Bitur reynsla
Arafats
Dauöi Nassers (1970) flýtti fyrir
vinskap en það er ekki fyrr en
þremur árum seinna að samband
þeirra og Palestínumanna breytist
úr gagnrýnum stuðningi í samkrall.
3. ágúst 1974 viðurkenna Sovétmenn
PLO sem .Jiinn eina lögmæta
fulltrúa palestinsku þjóðarinnar”.
Borgarastríöið í Libanon sýndi svo
hversu takmarkaöur stuðningur
Sovétmanna var í raun. Vegna
stefnubreytingar Sadats (Camp
David samkomulagið) verður
samband Sovétmanna og Palestínu-
draga úr stighækkun skatta. A hinn
bóginn lagði ríkisstjórnin snemma
árs 1982 fram áform um fjár-
festingarstyrk, að 10%, til atvinnu-
fyrirtækja, stórra og miðlungs
stórra, og lán á vildarkjöram til
lítilla atvinnufyrirtækja. Þau áform
féllu ekki fyrir borð við stjórnar-
skiptin í fyrrahaust þótt endur-
skoðuð væru.
Verðbólga hefur á undanfömum
árum verið minni í Vestur-Þýska-
landi en flestum viöskiptalöndum
þess eða að meðaltali 4,4% á ári
1974—’80. Sú er meginorsök hækk-
andi gengis marksins. Og dregur
væntanlega úr verðbólgu á næstu
árum, því að verð á innfluttum
vörum mun síður en áður þrýsta upp
verðlagi. Sennilega hækkar þess
vegna gengi marksins enn , þótt
gengisskráning innan Efnahags-
bandalagsins sé nú samkomulags-
mál aðildarríkja þess.
Vextir i Vestur-Þýskalandi hafa að
allmiklu leyti farið eftir vöxtum á
alþjóölegum lánamörkuðum,
einkum i Bandaríkjunum, jafnvel
þótt vextir, hærri markaðsvöxtum,
hafi verið greiddir af útlendum
skammtímalánum og útlendu
vörslufé i bönkum. Vextir hafa farið
lækkandi síðustu 12—15 mánuði en
þess er ekki vænst, að þeir fari á
næstu árum niður fyrir 8% eða
raunvextir verði með öðrum orðum
undir3—4%.
Framleiðsla
og atvinna
I aldarfjórðung, frá uppbyggingu
"vestur-þýsks iðnaðar eftir stríðið,
var aðstaða hans til samkeppni á
manna svo aftur náið. En Arafat er
ætíö á varðbergi er viðkvæm mál
koma upp því hann veit að hann
getur ekki treyst í blindni á að
rússneski björninn fylgi sér. Hann
hefur bitra reynslu af því, samanber
svik Sovétmanna við Palestínumenn
í innrás Israelsmanna í Líbanon. Og
enn fær Arafat að reyna að ekki
þýðir að reiða sig á Sovétmenn nú er
uppreisn hefur brotist út í liði hans.
Sovétmenn fórna ekki sambandi
sínu við Sýrlendinga nú frekar en
1976 og styðja því í raun uppreisnar-
mennina í A1 Fatah sem Sýrlend-
ingar hafa virkjað gegn Arafat.
Ekkert betra býðst
Eitt er vist, ef eitthvert riki í
arabaheiminum treystir Sovét-
mönnum þá er það Suður-Yemen.
Það dugði ekki einu sinni til að
skemma sambandið er Abdel Fatah
Ismail „Moskvumanninum” var
komið fyrir kattarnef 1973. Aðrir
.Jdoskvumenn” komu í hans stað og
þó ríkið sé hvorki auðugt af olíu né
nálægt Israel er hið trausta samband
við Moskvu mikilvægt. Landið er háð
Sovétmönnum um flest.
Arabar sem fylgja Moskvu að
málum gera það ekki fagnandi
heldur einfaldlega vegna þess að
það býðst ekkert betra.
En sagan sýnir okkur að allra
veðra er von. Vinir Sovétmanna
gætu orðið óvinir þeirra á morgun.
ás (byggt á Le Monde)
alþjóðlegum mörkuðum góð. Fjár-
festing í iönaði var hins vegar tiltölu-
lega lítil á áttunda áratugnum og
upptaka tæknilegra nýjunga með
hægara móti. Aldur vélakosts þykir
nú fremur hár og þörf endumýjunar.
Að öllum líkindum fer fjárfesting í
iðnaöi þess vegna vaxandi á næstu
árum, að nokkra vegna forgöngu
ríkisins en iðjuhöldar gera sér líka
vonir um nokkra hækkun arðs ef fer
sem horfir.
Launakröfur era frekar miðaðar
við verðbólgu en þjóðarframleiðslu.
Og hafa kaupkröfur vestur-þýskra
verkalýðsfélaga numið lægri tölum
en verkalýðsfélaga í flestum öðrum
löndum Efnahagsbandalagsins.
Engu að síður hefur hlutdeild laun-
þega í þjóðartekjunum hækkað úr
70,7% 1973 upp í 73,7% 1981. En vafi
leikur á, að þeir haldi þeirri hlutdeild
óskertri, eins og atvinnuástandi er
komiö.
Fjöldi Vestur-Þjóðverja á vinnu-
markaði vex um 600.000 á ári 1983—
’87, í stað 200.000 árin 1974—’80. A til-
svarandi aukningu á mannahaldi í
atvinnu eru ekki horfur. I landinu er
mikill fjöldi útlends verkafólks.
Osennilegt er, að það verði sent
heim. Það vinnur mörg störf, sem
landsmenn sækjast ekki eftir. Og af
heimsendingu þess hlytust pólitísk
og jafnvel viðskiptaleg vandkvæði.
Ottast er þess vegna að liðlega 2
milljónir manna verði án atvinnu
1978 eða um 8% vinnuafls, jafnvel
þótt verg þjóðarframleiðsla fari vax-
andi um allt að 3% á ári.
A þessa leið er hagspá háskólans í
Hamborg.
Haraldur Jóhannsson
tók saman.
Horfur í vestur-þýskum
efnahagsmálum