Dagblaðið Vísir - DV - 12.09.1983, Blaðsíða 12

DV. MANUDAGUR12. SEPTEMBER1983.
12
Útgáfufélag: FRJÁLS FJÖLMIÐLUN HF.
StjómarformaðurogOtgáfustjóri: SVEINN R. EYJÓLFSSON.
Framkvæmdastjóri og útgáfustjóri: HÖRÐUR EINARSSON.
Ritstjórar: JÓNAS KRISTJÁNSSON og ELLERT B. SCHRAM.
Aöstoóarritstjóri: HAUKUR HELGASON.
Fréttastjórar: JÓNAS HARALDSSON ogÓSKAR MAGNÚSSON.
Auglýsingastjó^ar: PÁLL STEFÁNSSON og INGÓLFUR P. STEINSSON.
Ritstjóm: SÍÐUMÚLA12—14. SÍMI8M11. Auglýsingar: SÍÐUMÚLA33. SÍMI 27022.
Afgretósla,áskriftir, smáauglýsingar, skrifstofa: ÞVERHOLTI11.SÍMI27022.
Sími ritstjómar: 86611.
Setning, umbrot, mynda-og plötugerö: HILMIR HF., SÍÐUMÚLA12. Prentun:
Árvakur hf., Skeifunni 19.
Áksriftarverð á mánuði 230 kr. Verö í lausasölu 20 kr.
Helgarblaö 22 kr.
Röskun ergóð
Islendingar eru stöðugt á faraldsfæti. Þeir kippa sér
ekki upp viö að taka saman föggur sínar og flytjast til
annarra landshluta eða milli landa. Þeir hlusta ekki á lé-
lega fræðinga, sem harma þessa röskun á háttum manna.
Um 60% þjóðarinnar eða samtals um 124.500 manns
hafa flutzt búferlum milli landshluta á síðustu tólf árum.
Hefur þetta síðasta tímabil samt þótt fremur rólegt í
samanburði við fyrri áratugi aldarinnar þegar þjóðin
flúði á mölina.
Athyglisvert er, að hinn hægfara flutningur fólks úr
strjálbýli í þéttbýli og af landsbyggðinni til suðvestur-
hornsins er ekki nema brot af hinum gífurlega flutningi
fólks milli landshluta, sem mældur var í tölum hér að
ofan.
Tökum Vestfirði sem dæmi. Þeir töpuðu bókhaldslega
séð 1.166 manns á þessum tólf árum. En í rauninni töpuðu
Vestfirðir 7.687 manns og fengu 6.521 í staðinn. Niður-
stöðutalan upp á 1.166 manns segir ekki nema brot af allri
sögunni.
Við getum sagt sem svo, að Vestfirði hafi skort að-
stæður til að halda 7.687 manns. En þeir hafa líka haft að-
stæður til að krækja í 6.521 manns, því að sá mikli fjöldi
hefur auðvitað verið að sækjast eftir einhverju.
Sumt af þessu er líklega sama fólkið, sem flyzt oft bú-
ferlum. En það breytir því ekki, að íslendingar eru að
meðaltali afar fúsir til að flytja sig um set og freista gæf-
unnar á nýjum stað, fjarri fyrri rótum.
Ef til vill er þetta sögulegur arfur þjóðarinnar. For-
feður okkar tóku sig upp í öðrum löndum fyrir ellefu
öldum og lögðu í tvísýna ferð yfir úthafið til að setjast að í
ókunnu landi. Það var gífurleg röskun á högum þeirra.
I þá daga sóttust ungir Islendingar líka eftir því að
komast úr landi um árabil til að afla sér fjár og frama,
áður en þeir komu aftur til að setjast í helgan stein. Sú
röskun þótti sjálfsagt uppeldisatriði.
Konan Guðríður Þorbjarnardóttir sló þó öllum við með
því að halda heimili í Ameríku, Grænlandi og Islandi og
hafa samt tíma til að heimsækja Rómaborg. Enginn jarð-
arbúi var jafnvíðförull á þeim tíma og þessi íslenzka
kona.
Brezki sagnfræðingurinn Arold Toynbee hefur tekið Is-
lendinga sem eina röksemd kenningar sinnar um, að
röskun sé einn helzti hvati eða þróunarvaldur menningar-
sögunnar. Hlutirnir gerist, þar sem fólk sé á faraldsfæti.
Hann telur, að ritlist Islendinga á miööldum hafi
blómstrað sem afleiðing röskunarinnar að fara yfir út-
hafið, — að brjóta allar brýr að baki sér, — að yfirgefa
norska eða brezka heiðardalinn og halda á vit hins
ókunna.
Enn á okkar tíma eru Islendingar að flytjast. Námsfólk
lætur sér fátt um finnast, þótt það þurfi að yfirgefa ætt-
ingja og vini og halda meö eina eða tvær ferðatöskur til
ókunnra landa til margra ára námsvistar.
Og innanlands flytja menn sig um set í samræmi við
breyttar aðstæður og nýja möguleika. Á meðan einn er að
fara úr sveit á möl og annar af mölinni á suðvesturhornið
eru tveir aðrir að fara þessa slóð í hina áttina.
Við skulum ekki trúa lélegum fræðingum, sem segja
þessa röskun óholla. Við skulum hallast að hinum, sem
segja, að stöðug röskun lífshátta okkar sé ein helzta for-
senda efnahagslega og menningarlega öflugs þjóðfélags
á Islandi.
Jónas Kristjánsson.
Frumkvæði fríð-
elskandi fólks
Mér sýnist aö óttinn viö kjarnorku-
stríð sé aö færast á hærra stig. Hann
virðist vera að taka okkur á taugum,
líkt og gerðist með Víetnem-stríðið
forðum, þegar það dróst á langinn. Eg
hef heyrt aldraö fólk í strætó tala um
yfirvofandi kjamorkustríð líkt og það
væri líklegra til að verða því að aldur-
tila en ellidauðinn sjálfur. Og á bið-
skýlisvegg hafði trúlega einhver ungl-
ingurinn skrifað þessa kjamyrtu setn-
ingu: „SS-20?”. Eg vil vona að það sé
ekki merki um aö óttinn um aö unga
fólkiö eigi sér ekki framtíð sé að ná til
unglinga hérlendis. Annars verður erf-
iðara fyrir þá að tileinka sér langtíma-
sjónarmið fullorðinna.
Friðarsamkomur eru nú orðnar þaö
almennar að mér virðist sem almenn-
ingur hafi tekið frumkvæðið í friðar-
málum frá stjómmálaflokkunum,
a.m.k. í bili. Því finnst mér nú aukið
tilefni til að minna á að við Nato-sinnar
eigum þaö sameiginlegt meö öðrum Is-
lendingum, að við erum líka hræddir
við stríð og vilj um frið.
Nato villfríð
Viö í Varðberg-SVS og í Sjálfstæðis-
flokknum erum í okkar innsta eðli jafn-
friðelskandi og aðrir Islendingar: Við
viljum fá frið til að ala igip böm <*kar,
byggja hús okkar, sjá menningarlífið
dafna og kemba hærur okkar. Eg held
að almenningur sé nú að verða fær um
að skilja að þótt ýmislegt annað hangi
á spýtunni hjá vamarbandalögum
austurs og vesturs, þá er mikilvægasta
málið hjá okkur öUum aö forðast árás
eða innrás þeirra sem vUja taka líf
okkar. TU þess er ÖU þessi gagnkvæma
kjarnorkuógnun fyrst og fremst.
Ognarjafnvægið er síst auðvelt fyrir
Kjallarinn
Tryggvi V. Líndal
ráðamennina. Þar sem er vitað mál að
alhr töpum við einhverju, ef tU kjam-
orkustríðs kemur, þá gefur augaleið að
það hlýtur aö vera skelfilegt fyrir
ráðamenn okkar að hugsa um að taka
þátt í þessu ógnarjafnvægi. Það má
Ukja þvi við þá tUfinningu að bera
byssu að höfði sér og taka í gikkinn,
þótt maður viti að öryggið sé á. Það er
því ekki að furða þótt fáir geti hugsað
æsingalaust um kjamorkujafnvægið
nema þeir sem hafa atvinnu af varnar-
málum.
Allir eru hræddir
Eg vil minna á hverjar em líklegar
afleiðingar þessa kjamorkutauga-
stríös. I besta lagi sleppum við með
skrekkinn, þótt skrekkurinn geti verið
nokkuð slæmur. I næstbesta lagi
verður stríð mUU risaveldanna, en við
sleppum við það að ööm leyti en því að
viö munum verða fyrir barðinu á
kreppunni, sem er Ukleg til að hrjá
striðsmædd viðskiptalönd okkar eftir
stríðið.
Verra er þó ef við lendum í hefðbund-
inni sprengjuárás. Þá munu mörg
mannslíf og byggmgar fara forgörð-
um.
Enn verra væri ef landiö yrði her-
numið af Sovétmönnum. Þá má búast
viö að margir Islendingar yröu hneppt-
ir i endurhæfingarbúöir, og að margt
fyrrum flokksbundið fólk yrði gert at-
vinnulaust og að mikiU hluti þess fólks
sem er virkur í stjómmálum nú yrði
tekinn af Ufi. MikUl hluti bókmennta
okkar yrði tekinn úr umferð. Efnahag-
urinn mundi rýrna stórum.
Snöggtum verra væri ef við yrðum
fyrir kjamorkusprengju og margir
myndu deyja, en sumir lifa af. Slæm
heUsa og bæklun yrði þá útbreidd og
sjálfsmorð trúlega tíö. Efnahagur og
menningarUf yrði bágborið. Börn
myndu fæðast vansköpuð.
• „Það er erfitt fyrir Nato-sinna að berjast
fyrir friði með ógnarjafnvægi að vopni.
Það hlýtur alltaf í eðli sínu að vera eins konar
„rússnesk rúlletta”.
SVIKALOGN
Ekki er þaö ný uppfinning, að hægt
sé að lækka verðbólgu tímabundið
með því að skerða verðbætur á laun.
Auövitað dregur úr víxlhækkunum
verölags og kaupgjalds ef áhrifum
verðhækkana er veitt fram hjá kaup-
gjaldi. Þeim mun meira og oftar sem
sUkt er gert þeim mun meira hægir á
veröbólguhraðanum.
Áhrifin af sUkum aðgeröum eru
líka auðþekkt. Þau koma að sjálf-
sögðu fram í minnkandi kaupmætti.
Því lengra sem gengið er í þá átt að
banna verðbótagreiðslur á laun við
ríkjandi aöstæður þeim mun meira
lækkar kaupmátturinn. Þessi
einfalda aðgerð gerist upp í launa-
umslaginu. Urræðið er einasta að
leyfa ekki launum fólks að hækka í
taktviðverðlagið.
Skammvinn „sæla"
Hvað gerist svo þegar launafólk
telur orðið óhjákvæmilegt að bera
hönd fyrir höfuö sér og sækja aftur
sín fyrri kjör með því einasta úrræði,
sem launafólk hefur — peninga-
launahækkunum? Þá fellur allt
einfaldlega í sama farið aftur.
Auðvitað! „Urræðið” var aldrei
annaö en lækkun launa. Um leið og
launin hækka aftur er „úrræðið”
þrotið.
Ríkisstjórnin áætlar, að gerist ekk-
ert óvænt geti verðbólgan verið
komin niður í 35—40% um nk. ára-
mót. ASI og BSRB áætla, að vegna
aðgerða ríkisstjómarinnar verði þá
svo komið, aö peningalaun þurfi að
hækka um 40% svo náð verði kaup-
Kjallarinn
Sighvatur Björgvinsson
mætti ársins 1982. Þarf frekari vitna
við? Allur árangurinn stendur semsé
og fellur meö kauplækkuninni.
Hversu lengi árangurinn endist fer
eftir því hversu lengi launafólk
sættir sig við kaupmáttarskerðingu
sem er svo mikil, að allur þorri
landsmanna verður aö gerbreyta
lifnaöarháttum sínum og sætta sig
viö lakara lífskjarastig en í nálægum
löndum. Hversu varanlegur halda
menn að sá „árangur” sé, sem
þannig er fenginn?
Sama, gamla
lumman
Ráöstafanir af þessu tagi eru ekki
nýjar af nálinni á Islandi. Þetta er
nánast hið eina, sem ríkisstjómir
hafa fengist til þess að gera mörg
undanfarin ár. Allar svokallaðar
„efnahagsráöstafanir” um margra
ára skeiö hafa við það eitt miðast að
fresta eða fella niður greiðslur verð-
bóta á laun. Aftur og aftur er hægt að
blekkja almenning með slíkum
aðgerðum og telja honum trú um að
hér sé nýtt á feröinni. Aftur og aftur
lætur almenningur blekkjast. Eru
Islendingar svona auðtrúa? Eða
heldur fólk, að það sé sársauka-
minna að lifa í blekkingunni vegna
þess, að hana kannast menn við en
eru hræddir við nýjar ráöstafanir,
sem sæmilega skynsamir og upplýst-
ir menn vita að verður að gera?
Eini munurinn á þeim ráðstöfun-
um, sem núverandi rikisstjórn
grípur til og þeim, sem ítrekað hafa
áður verið gerðar, er, að í þetta sinn
er verðbótaskerðingin miklu meiri
en áður hefur orðið, tímabundin
áhrif kaupskerðingarinnar á mælan-
legt víxlgengi verðlags og kaup-
gjalds að sama skapi meiri en kjara-
skeröingin um leið þeim mun stærri.
Svikalogn
I lægöarmiðju fellibyls getur verið
slík stilla, að ekki bærist hár á höfði.
Stormurinn kemur engu að síður.
Það er jafnvíst og aö tvisvar sinnum
tveir eru fjórir.
Þaö er einmitt slíkt svikalogn, sem
ríkisstjórnin er nú að búa til. Jafnvel
þótt verkalýðshreyfingin bæri ekki á
sér á næstu mánuðum þannig að um
nk. áramót sýni vindhraðamælir