Dagblaðið Vísir - DV - 10.11.1983, Page 13

DV. FIMMTUDAGUR10. NOVEMBER1983.
13
„í hvert skiptí sem fiskifræðingar hafa birt viðvaranir hafa menn úrþeirra hópi rokið upp með fullyrðingar um að allt væri i iagi, fiskifræðingar væru
bara skrifborðsgrýlur. . . "
sérfræðinga í efnahags- og atvinnu-
málum hafa bent til þess að ætti að
koma í veg fyrir atvinnuleysi á kom-
andi árum yrðu iðnaður og þjónustu-
greinar að taka við miklum mannafla
tilstarfa.
Þegar við fengum okkar miklu fisk-
veiðilögsögu viðurkennda var því
mikið hampaö, bæði innanlands og
erlendis, að nú myndum viö stjóma
fiskveiðum okkar af viti og hagnýta
fiskstofnana rétt. Við höfum ekki gert
það. Svo einfalt er það og allt annað er
útúrsnúningar og blekkingar. Við
höfum hunsað varnaðarorð vísinda-
manna og þótt unnt sé aö benda á aö
þeim hafi á stundum skjátlast er þaö
bara til þess að draga athyglina frá
aöalatriðunum. Þarna eiga stjórnvöld
í heilan áratug mikla sök og þama eiga
sjómenn ogútgerðarmenn einnig mikla
sök, það þýðir ekkert fyrir þá að þykj-
ast saklausir í þessum efnum. 1 hvert
skipti sem fiskifræðingar hafa birt við-
varanir hafa menn úr þeirra hópi rokið
upp með fullyrðingar um að allt væri í
lagi, fiskifræðingarnir væru bara skrif-
borðsgrýlur, sem ekkert vissu og ekk-
ert þekktu. Ég á hér ekki viö heildar-
samtök þessara aðila heldur einstakl-
inga, sem hafa haft mikil áhrif og með-
al annars haft greiðan aðgang að
stjórnvöldum.
Til viðbótar viö allt þetta höfum við
alltaf mátt vita aö fiskafli getur
brugðist á Islandsmiðum. Það segir
sagan okkur að hefur oft gerst áður en
nokkur vél var sett í fiskiskip, hvað þá
fundnir upp skuttogarar.
Samt hefur veriö einblínt á sjávarút-
veginn, atvinnuuppbygging hinnar
svonefndu byggðastefnu hef ur að lang-
mestu leyti verið á hans sviöi. Nú
gjöldum viö misgeröanna.
Yes, minister
Grátbroslegasti viðburður síðustu
daga er í mínum augum viðureign
samgönguráöherra og flugmálastjóra.
Eg er mjög svo ósammála Dagfara
Svarthöfðasyni hér í blaðinu að ráð-
herra hafi flengt flugmálastjóra. Eg lít
svo á aö ráðherrann hafi flengt sjálfan
sig eftirminnilega og velflesta samráð-
herra sína í leiðinni.
Málið er i mínum augum ákaflega
einfalt. Núverandi ríkisstjórn hefur
meö forsætisráðherra og fjármálaráð-
herra í broddi fylkingar haft uppi
háværar heitstrengingar um mikiö
aöhald í ríkisfjármálum. Nú skyldi
farið eftir settum reglum, ríkisfyrir-
tæki skyldu rekin innan ramma þeirra
fjárveitinga sem fjárveitingavaldið
hefði ákveðið og þeir sem gerðu það
ekki, gætu etið það sem úti frysi, ef
fyrirtækin yrðu þá ekki annaðhvort
seld eða gef in undan þeim.
Embættismannakerfið tók þessum
tíðindum með litlum fögnuði eins og
venjulega þegar grípa á til aðhalds.
Með mikilli ólund var vitnaö til minnk-
aðrar þjónustu og óspart reynt að espa
fólk upp til andmæla.
Ein undantekning fannst þó. Það var
flugmálastjórinn. Hann tók ríkis-
stjómina alvarlega og ákvað að fara
eftir fyrirmælum fjárveitingavaldsins.
I samræmi við það gaf hann sín fyrir-
mæli.
Afleiðingamar urðu þær að hann var
nærri því rekinn úr starfi. Hann fékk
alvarlega áminningu og óbótaskamm-
ir ráðherra og þingmanna bæði í fjöl-
miölum og þingsölum fyrir aö hafa
tekiö stjómvöld alvarlega. Láta aðrir
embættismenn sér það væntanlega að
kenningu verða og gera sér grein fyrir
að enn ráða fyrirgreiðslupostular ferð-
inni í þjóðmálum, hvað sem líður öllum
heitstrengingum.
Ráðherrann kom fram í sjónvarpi og
lýsti því fjálglega hve ógurlega honum
hafði orðið við fimmtán mínútur yfir
níu um morguninn þegar hann frétti af
ósköpunum sem búið var að tíunda dag
eftir dag í ríkisfjölmiðlunum. Ég sé
fyrir mér Jim Hacker kerfismálaráð-
herra í ónefndum sjónvarpsþáttum
þar sem hann situr við skrifborð sitt og
skelfingarsvipur breiöist yfir andlit
hans, loksins þegar hann skilur málið
og segir: ,,Ha — hvað? Atkvæðin mín?
Kjördæmiðmitt?”
Og hinum megin við borðið situr sir
Humphrey, sem orðinn er ljóshærður
og strákslegur og glottir illgimislega
út undir eyru og segir: Yes, minister!
Magnús Bjarafreðsson.
Hór sjást kúbanskir fangar undir gæslu bandariskra hermanna á Grenada bera vatn tíl fangelsisins þar
sem þeir eru i haldi.
hefur átt við Grenada undanfarin ár.
En svar við tilboðinu barst ekki fyrr en
25. nóv. kl. 8.30, einum og hálfum tíma
eftir að innrásin hófst.
Þaö má vera að Haraldur Blöndal
geti fundið einhverjar krókaleiöir í lög-
um til að sýna fram á lögmæti
innrásarinnar, en hins vegar segir lög-
mæti aðgerða ekki eitt til um réttmæti
þeirra. Ef svo væri yrðum við Harald-
ur sjálfsagt báðir að þegja um ýmis-
legt sem við viljum fordæma.
IMauðsyn brýtur lög?
Utanríkisráðherra Islands hefur
ekki viljað fordæma innrásina. Þó
hefur hann viðurkennt að alþjóðalög og
sáttmálar hafi verið brotin, hins vegar
hafi ástandið réttlætt innrásina, þ.e.
nauðsyn brýtur lög.
Nú er ég alveg sammála utanríkis-
ráðherranum um að nauðsyn geti brot-
iö lög. En hver var sú nauðsyn í þessu
tilviki?
Utanríkisráðherrann kvað innrásina
líka liö í flókinni atburðarás þar sem
ekki væri hægt að taka einn lið út úr og
fordæma hann. Þetta mætti auðvitað
segja um nærri hvað sem er, t.d.
innrásimar í Tékkóslóvakíu eða
Afganistan. En þetta eru bara ótrúlega
aulaleg rök, þótt Magnús Bjamfreðs-
son segi aö utanríkisráðherra hafi
verið „sá eini sem hélt áttum í áróðurs-
moldviðrinu. ..”(!).
En það er kannski ómaksins vert að
h'ta aðeins á nokkur atriði þessarar
atburðarásar.
Átyllurnar (nauðsynin)
Þrjár átyllur hafa helst komið fram
til aö réttlæta innrásina: aö meö henni
hafi átt að bjarga bandarískum og öör-
um erlendum borgurum, binda enda á
rík jandi stjórnleysi og bægja ógnun frá
nágranna ríkj unum.
Það þarf ekki að hafa mörg orð um
fyrstu röksemdina, því þótt ástandiö
hafi vitaskuld verið ótryggt bendir
ekkert til að erlendir menn hafi verið í
meiri hættu en víða annars staðar þar
sem ástand er ótryggt. Raunar voru
þeir þá fyrst í hættu þegar banda-
risku hersveitimar komu og hófu
skothríð.
Um aðra röksemdina þarf heldur
ekki mörg orð: valdarán haföi verið
framið og valdaræningjarnir höfðu
völdin þótt liklega hafi þeir þurft að
mæta andspyrnu frá íbúum landsins.
Valdarán em engin nýlunda í heimin-
um, þaö er heldur engin nýlunda aö
valdaræningjamir njóti ekki stuönings
almennings, og þaö erekkiheldurnein
nýlunda aö valdaræningjarnir standi
fyrir morðum og öðrum óhæfuverkum.
En það er svo sem heldur engin
nýlunda aö sumir telji Bandaríkin hafa
fullan rétt til að ráðast inn í landið og
skakka leikinn, og væri fróðlegt ef þeir
Haraldur Blöndal, Magnús Bjamfreðs-
son og Geir Hallgrímsson vildu
upplýsa okkur um hvaðan Banda-
ríkjunum kemur sá réttur, og svona í
leiöinni hvort hann gildi gagnvart
Islandi líka. Það sem er hins vegar
óvenjulegt við Grenada er að hingað til
hafa Bandaríkin frekar staðiö að baki
valdaránunum eða hlaupið til og veitt
valdaræningjunum aöstoð meðan
blóðið er enn löörandi um lúkur þeirra.
Varðandi þriðju röksemdina sýnir
nánari athugun aö þar er staðreyndum
snúið við. Grenada var engin ógnun við
önnur ríki, nema óvinsælir valdhafar
hafi óttast fordæmi alþýöunnar á
Grenada.
Hver ógnar hverjum?
Hér er ekki rúm til aö rekja
aðdraganda byltingarinnar á
Grenada, en sé þróun mála þar á
síðustu tveim áratugum skoðuð kemur
í ljós aö byltingin var bæði eðlileg og
fullkomlega réttlætanleg. Byltingin
naut líka mikils stuðnings á Grenada
þegar í upphafi og allar götur síðan
enda hafa orðiö þar miklar framfarir á
ýmsum sviðum.
Engu að síður hefur Bandaríkja-
stjórn borið út óhróður um þessa
byltingarstjóm og þá ekki síst fyrir að
hafa vígbúist og gert landið að víg-
hreiöri Kúbu og Sovétríkjanna.
Staöreyndin er hins vegar sú, og það
vita allir sem fylgjast hafa með fram-
vindu mála á Karabíska svæðinu og í
Mið-Ameríku, að Bandaríkjastjórn
hefur staðiö fyrir gríöarlegri
hemaðaruppbyggingu þar að undan-
förnu. Hér verður hún ekki rakin í
smáatriðum, en það þarf ekki að
dyljast neinum að þessi hemaðarmátt-
ur hefur beinst gegn Kúbu, Nicaragua
og Grenada. Þegar haustið 1979 fór
ríkisstjórn Carters að efla herafla sinn
á þessum slóðum og hvað eftir annað
hafa Bandaríkin haft í frammi augljós-
ar hernaðarógnanir gagnvart Gren-
ada. Hvað gerir nú ríki er það stend-
ur frammi fyrir óvild og hernaðar-
ógnunum annars ríkis? Þessi þrjú
smáríki hafa beinlínis verið neydd til
að efla vamir sínar. Þegar þau
neyðast svo til þess er það notað sem
átylla til að ógna þeim enn frekar. Og
þegar Grenada, helmingi fámennara
ríki en Island, neyðist til að leita að-
stoðar annarra ríkja er þaö gert að sér-
staklega miklu máli.
Haraldur Blöndal talar um vopnabúr
sem „þjóna átti fyrir skæruhemað
kommúnista í Suður-Ameríku”, og
Magnús segir „til að efla skæruliða og
hryðjuverkamenn ínálægum löndum”.
Hverjir skyldu þaö nú vera? Hryðju-
verkamenn í nálægum löndum eru
fyrst og fremst ríkisstjómir E1
Salvador og Guatemala og herir
þeirra, lögregla og dauðasveitir.
Grenada, Nicaragua og
El Salvador
Ef reynt er að líta á atburðarásina í
Grenada og Mið-Ameríku í samhengi
má ljóst vera aö Bandaríkjastjórn var
lengi búin að bíða eftir tækifæri til að
ráðast inn í Grenada. Bandaríkja-
stjórn hefur staöið að baki stööugum
innrásum nicaraguanskra gagn-
byltingarsinna inn í Nicaragua frá
Hondúras í marga mánuði. Þessar
innrásir og innrásin í Grenada eru
angar sömu aðgerða Bandaríkja-
stjómar, á þeim er aðeins stigsmunur
og tilgangur þeirra er að ógna eða
steypa stjórnum þessara ríkja og
styrkja stöðuna gegn frelsishreyfing-
unni í E1 Salvador. Atyllur Bandaríkja-
stjómar fyrir innrásinni eru yfirskin
eitt. Ef við skoðum atburarásina í
heild verður einmitt ljóst hversu for-
dæmanleg innrásin er. Hins vegar
dettur mér ekki í hug að Magnús
Bjamfreðsson, Haraldur Blöndal og
Geir Hallgrímsson geti skilið þaö.
Einar Ólafsson
rithöfundur.