Dagblaðið Vísir - DV - 02.03.1985, Blaðsíða 19

Dagblaðið Vísir - DV - 02.03.1985, Blaðsíða 19
DV. LAUGARDAGUR 2. MARS1985. 19 * af haustlömbum. I þessu sambandi má til gamans geta þess að kafloðnir kettir eru til á Isiandi. Þeir eru líka til í Nor- egi og eru þar kaliaðir skógarkettir. Eins hefur komið í ljós að loðnir kettir eru algengir í Norðvestur-Rússlandi. Það má hugsa sér að þessir loðnu kett- ir hafi verið eftirsóttari en aðrir sem loðdýr til að taka belgi af þeim. Þetta er reyndar bara getgáta. Það er annað sem einkum hefur ver- ið athugað í sambandi við ketti og upp- runa þeirra og það er litaf jölbreytni í þeim. Það eru til nákvæmar lýsingar á litum á um 400 íslenskum köttum og út frá þeici má dæma um það hversu al- gengir erfðavísarnir að baki þessum iitum eru. Með því að bera saman tíðn- ina á litaerfðavísum hér á landi og í ná- grannalöndunum kemur i ljós að ís- lenski kötturinn er langlíkastur nor- ,ræna kattastofninum. Að visu vantar enn glöggar lýsingar á litum katta í Noregi en þær eru til frá Svíþjóð og Hjaltlandi. Og sænskir kettir og sveita- kettir á Islandi hafa svo að segja alveg eins litasamsetningu. lslensku kettirn- ir eru aftur á móti ólíkir köttum á Ir- landi og mjög ólíkir köttum á Suður- Englandi. Músin Islenska músin, sem er hagamús, hefur borist til landsins um landnám. Hún er deilitegund af evrópsku skógar- músinni. Rannsóknir á hauskúpum úr músum benda eindregið til þess að mýs á Islandi og Hjaltlandseyjum séu komnar frá Noregi. Þar að auki hefur verið rannsökuð flóategund sem finnst á íslensku músinni. Hún er ættuö frá meginlandi Evrópu. Á Bretlandseyj- um er annað afbrigði af fló á músum og það afbrigði hefur ekki fundist hér. Hænur Það má að lokum geta þess að árið 1974 var safnað saman víðsvegar að af landinu siðustu leifunum af gömlum 'íslenskum hænum sem áður voru til svo að segja á hverjum bæ. I desember siðastliönum var tekið blóð úr 50 hæn- um af þessum gamla stofni og rann- sakaðir af því vefjaflokkar úti í Dan- mörku. Ut úr þeim rannsóknum kom sú nið- urstaða að af íslensku hænunum væru aðeins 28% með vefjaflokka sem þekkjast í helstu hænsnakynjum sem nú eru almennt ræktuð í nágrannalönd- unum en 72% vefjaflokkanna væru óþekktir. Þetta sýnir að þessi gamli stofn er mjög frábrugðinn því sem ann- ars staöar finnst. Þess má geta að ein af þessum óþekktu vefjaflokkagerð- um, sem kom að visu aðeins fyrir í einni hænu á Islandi, hefur fundist i mörgum hænsnum i gömlum norskum stofni. Og önnur óþekkta gerðin — sem er algeng hér — er lík vefjaflokkagerð sem líka finnst í þessum gamla norska stofni. Þessi niðurstaða er engin sönnun um uppruna íslensku hænanna en þaö er óneitanlega freistandi aö imynda sér að i þessum gamla stofni hér geti verið erfðaefni sem hafi haldist hér á landi allt frá því um landnám. Það sem rakið hefur verið hér um húsdýrín á Islandi og uppruna þeirra bendir flest til að þau séu norræn að líka þessum stóru veiðihundum en þeir virðast hafa dáið út á síðari hluta 18. aldar, hugsanlega í móðuharðindun- um. Við uppgröft á byggðaleifum frá búsetu norrænna manna á Grænlandi fundust hundabein sem sýndu að þar hefðu verið tvær gerðir hunda. Annars vegar mjög stórir hundar, sem hefur verið líkt við írska úlfhunda, og hins vegar mun minni hundar, svipaðir venjulegum islenskum hundum. Það er fróðlegt í þessu sambandi að hund- urinn Sámur, sem sagt er frá í Njáiu og Olafur pá gaf Gunnari á Hlíðarenda, kom frá Irlandi en þar er einmitt hiö fræga stóra írska úlfhundakyn til enn þann dag í dag. Ur því verður senni- lega aldrei skorið alveg með vissu hvaðan stóru dýrhundamir á Islandi og i norrænum byggðum á Grænlandi voru ættaðir. En margt bendir til að þeir gætu verið komnir af írskum úlf- hundum. Islenski fjárhundurinn, sem Eggert Olafsson lýsir og hefur verið hrein- ræktaður nú á siðustu áratugum, virð- ist hins vegar vera norrænn. Það kom fram við blóðrannsóknir á 56 islensk- um hundum sem gerðar voru árið 1983 að í þeim mörgum kom fyrir sérstök blóðgerð sem er mjög sjaldgæf i helstu hundakynjum í Vestur-Evrópu, en finnst í finnska bjamarhundinum. Sá hundur er með hringað skott og upp- rétt .eyru og er ein af mörgum hunda- gerðum með þessi einkenni sem leifar finnast af í Skandinavíu, Finnlandi og Norður-Rússlandi og er almennt talin hánorræn gerð. Kettir Þá er komið aö köttunum. Kettir munu snemma hafa komið til landsins. Að visu er óljóst hve mikið heimilda- gildi sagan um kettina í Vatnsdæla- sögu hefur, en þar er getið um Þórólf sleggju sem var bæði þjófur og óspekt- armaður. Hann átti 20 ketti sem hann notaði til að verja bæ sinn. „Þeir vom ákaflega stórir og allir svartir og mjög trylltir,” segir sagan. Kattbelgir vom verslunarvara og verðmætir. I Jóns- bók getur þess að belgur af fressketti hafi verið jafnverðmætur og þrjú skinn Stafðn tínir til margar sannanir fyrir því að íslensk dýr sóu af norrænum uppruna. uppruna. Sú niðurstaða er í algerrí mótsögn við þá ályktun sem draga mætti af ABO blóðflokkunum um upp- runa mannfólksins. Mér finnst þess vegna ástæða til að kanna vandlega þann möguleika að ABO blóðflokkamir sem finnast í Islendingum í dag sýni ekki rétta mynd af þjóðinni eins og hún var við landnám. Eg hef sett fram þá tilgátu að blóð- flokkatiðni á Islandi hafi breyst frá landnámi fyrir áhrif af bólusótt. Hún hafi frekar hlíft fólki í 0 flokki og þar sé að leita skýringa á því hvers vegna við erum með hærri O flokk heldur en Norðmenn.” — En var ekki líka bólusótt í Noregi? „Bólusótt var landlæg í Noregi og þá er hún vægari heldur en þegar hún gengur yfir sem farsótt með löngu millibili.” — En er nokkuð óeðlilegt við að bú- stofn og búskaparhættir Isiendinga séu norrænir. Getur þetta ekki bara hafa verið þannig að norrænir menn komu með bústofn og búskaparhætti heiman frá sér en með þræla frá lrlandi. Þeir hafi síðan blandast irskum kynstofni en haldið norrænum búskaparháttum, skepnum og máli? „Þessu hefur oft verið haldið fram og ég var spurður að því nýlega í um- ræðum um þessi mál úti í Noregi. Við vitum að hingað kom eitthvað af irsk- um þrælum. Við vitum hins vegar ekki hvað mikið. En það er lika vitað að hér var bamaútburöur leyfður í heiðni og ekki ólíklegt að þýborin böm væra bor- in út. Þræla mun frekar hafa verið aflað með kaupum eða hertöku heldur en með uppeldi og þrælaverslun var al- geng á Norðurlöndum um það leyti sem Island byggðist. Mér finnst fullt eins liklegt að írskir þrælar hafi komið í meiri mæii til Noregs heldur en Is- lands á landnámsöld vegna þess að flestir ríkismenn í Noregi hafa getað setið áfram að jörðum sínum þegar Haraldur hárfagri lagöi Noreg undir sig. Það er líka þekkt aö í fjarðar- byggðum í Noregi finnast margar menjar um írska muni frá þessum tima sem benda til irskra áhrifa þar. Þess vegna finnst mér að ekki megi gefa irsku þrælunum of mikið vægi i umræðum um uppruna þjóðarinnar.” — Nu hefur þu tekið þátt í litarann- sóknum á köttum sem gæti rennt stoð- um undir það að norrænir menn hafi numið Ameríku? „Já, það var þáttur i rannsókninni á uppruna islensku kattanna að bera þá ekki eingöngu saman við ketti i Evrópu heldur einnig í Norður-Ameríku. Og í þann samanburð vora valdir kettir í Boston. Utkoman úr þeim samanburði varð einfaldlega sú að kettir í Boston virtust vera af norrænum uppruna og því lá beint við að ímynda sér að Leifur heppni eða aörir norrænir menn sem gerðu tilraun til landnáms í Norður- Ameríku hafi flutt með sér ketti þang- að og þeir síðan lagst út. Hafi orðið þar til stór norrænn villi- kattastofn gat hann auðveldlega náð yfirhöndinni yfir miklu minni aðflutt- um stofni með því að villtir högnar eignuðust afkvæmi með tömdum læð- um í nokkra ættliði. Þessi tilgáta er að vísu nýstárleg en hún er þess virði að skoða hana i alvöru. ■' SGV Hjólastólaiall í Laugardalshöll 36 þekktir stjórnmálamenn, íþróttamenn og hjólastólanotendur keppa á stórkostlegu hjólastólaralli, sem Sjálfsbjörg, landssamband fatlaöra, stendur fyrir í tilefni 25 ára afmælis síns, í Laugardalshöll sunnudaginn 3. mars. Keppnin verður sett kl. 14:00 en Lúðrasveitin Svanur mun leika frá kl. 13:30. Á milli umferða verður sýndur breakdans, Rúrik Vignir Albertsson og fél., Þjóðlagakvartettinn Frost syngur. Sjálfsbjörg landssamband fatlaðra /

x

Dagblaðið Vísir - DV

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Dagblaðið Vísir - DV
https://timarit.is/publication/255

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.