Dagblaðið Vísir - DV - 08.05.1985, Side 10

10
DV. MIÐVIKUD AGUR 8. MAI1985.
Útlönd
Útlönd
Útlönd
Útlönd
vera
viðbúin”
Það er ekkert leikfang sem hún
Sara, 19 ára gömul, heldur á.
Herskylda er eins sjálfsögð í
ísrael og sumarvinna unglinga á
íslandi.
Um þessar mundir hörfar ísra-
elsher sem fljótast frá óeirða-
svæðum Libanons sem hann
hefur hersetið í tæp þrjú ár.
Þessi her hefur lengi verið talinn
sá harðskeyttasti i heimi.
Þessum her var komið á fót eftir
að Ísraelsríki var stofnað 14. maí
1948. Þessi her hefur barist gegn
óvinum israels sem umkringja
þetta heimaland gyöinga, israel.
Hann barðist gegn Egyptum
árið 1956. Herinn barðist aftur
gegn aröbum 11 árum síðar, í sex
daga stríðinu, og tók þá Ga/a-
landræmuna frá Egyptum,
Gólan-hæðirnar frá
Sýrlendingum og Vesturbakka
Jórdanárinnar frá Jórdönum.
Aftur barðist hann gegn Egypt-
um og Sýrlendingum þegar þessi
lönd réðust á israel og hófu Yom
Kippur striðið. Eins og alltaf
áður, fór ísraelsher með sigur af
hólmi.
Enn i dag stendur þetta lið
yfirburöahermanna vörn um
ísrael.
En hvaða her er þetta sem
sigrar svona andstæðinga sína
hvað eftir annað? Jón Karl
Heigason, blaöamaður DV, var á
ferð i ísrael nýlega og hitti einn
af þessum útvörðum israels að
máli.
I hinum nýja bæjarhluta Jerúsa-
lem liggur hellulögð göngugata. Þeg-
ar veðriö er upp á sitt besta streymir
ungt fólk niður þessa götu, fyllir
kaffihúsin samræöukliði og setur
sterkan svip á bæjarlífið eins og
æskulýði er gjamt. En ekki er þorri
þessa fólks áhyggjulausir stúdentar
að svíkjast undan heimanáminu eins
og íslenskir jafnaldrar þeirra, heldur
grænklæddir hermenn í leyfi. I stað
skólabóka bera þeir skotvopn.
Þaö tók sinn tíma að venjast hin-
um hlöðnu vélbyssum hvert sem leið
nunns lá um Israel; í kjöltu sessu-
naitar í langferðabifreið, jafnvel í
bíó I því augnamiði að kynnast því
eil tið hvemig Israelsmanni líður
meöan hann gegnir skyldu sinni við
föðurlandið, átti ég tal við nítján ára
hdrmann, stúlku. Viðmælandi minn
heitir Sara en viðstaddur þessa eftir-
.niðdagsstund sem viðtalið átti sér
stað var vinur hennar, Shai, en það
eru sjö mánuðir þar til hann verður
kvaddur í herinn. Sara var ögn feim-
in í byrjun, kunni ilia við upptöku-
tækiö sem gleypti samviskusamlega
þaö sem sagt var. Þegar leið á spjall-
ið hvarf óframfærnin og í ljós kom
venjuleg stúlka, að því marki sem
hægt er að ákveða hvað hugtakið
venjulegur merkir.
Andlegt álag
Sara byrjaði á því að fræða mig
um í hverju herskyldan væri fólgin.
AUir ísraelskir ríkisborgarar að und-
anskUdum aröbum em kvaddir tU að
gegna herþjónustu að loknu skyldu-
námi um átján ára aldur, konur í tvö
ár, svo fremi þær séu ógiftar, og
karlar í þrjú ár. Finnast þess fá
dæmi nú á dögum að þjóð nýti svona
krafta beggja kynja, ef þá nokkur.
Herþjónustan hefst meö vissri
grunnþjálfun sem er erfiðari fyrir
karla en konur. Eru karlmennimir
flestir þjálfaðir til að berjast og eyða
drjúgum tíma í Uði Israelsmanna í
Líbanon. Kvenfólkið lærir á vopn en
er ekki búiö undir að berjast í stríði.
Undir þeirra verkahring feUur eink-
um skrifstofuvinna, talstöðvasam-
skipti og ýmis bakvarðastörf. Þó að
þær séu ekki undir sama Ukamlega
álagi og karlmennimir er andlegt
álag vissulega fyrir hendi. Herinn
sér fólki fyrir fæði, klæði og húsnæði.
Utborguö laun Söm nema nálægt 30
US$ á mánuði. Kvað hún nokkum
mismun vera á launum eftir því hvar
herstöð manns væri staðsett; hún
fengi t.d. greitt aukalega því herstöð
hennar er í grennd við arabaþorp.
„Eg er ekki heppin,” sagði Sara,
er ég spuröi hana hvort hún gegndi
góðu starfi. Herstöðin er fjarri heim-
ky nnum hennar, starfið kannski ekki
svo ólíkt því aö vinna á skiptiboröi
fyrirtækis nema hvað mikU leynd
hvílir yfir öUu. „Ef ég væri ekki í
hernum,” sagði hún, „sinnti ég
aldrei svona starfi.” Helgarleyfi eru
gefin að meöaltali þrisvar í mánuði
en það getur þó farið að nokkru eftir
duttlungum yfirmannanna.
„Hvað Ukar þér verst?” spurði ég
og svariö var ákveðið: „Þegar þeir
skipa manni fyrir. Ef maöur stendur
sig ekki þá er manni stungið inn í
fangaklefa,” sagði hún enn fremur,
er ég minntist á hvort aginn væri
strangur. Hún hristi hins vegar höf-
uðið við næstu spumingu, henni hefði
sko aldrei verið stungið inn fyrir
slæma hegðun. En Sara kunni ekki
vel við sig. „Þeir gera ekkert fyrir
mann,” sagði hún og átti við yfir-
mennina. „Mig langaöi aldrei í her-
inn og áður en ég fór sagðist ég ekki
ætla, sama hvað tautaöi og raulaði.
Ég grét sáran, maður er tekinn í tvö
ár og fær engu ráðið. Þetta er nokkuö
sem maður verður að gera.”
Shai sagði karlmennina geta átt
von á því að vera vaktir upp um
miðjar nætur og skipaö aö hlaupa
óraveg með þunga byrði. Þjálfun
þeirra miðaði að því að brjóta þá nið-
ur og byggja síðan þannig upp að
ekki væri hægt að brjóta þá niöur aft-
ur. Sagt er að þeir fari drengir í her-
inn og komi fulltíða til baka. Þegar
ég spuröi Söru hvort henni fyndist
hún hafa breyst mikið, sagðist hún
hegöa sér öðruvísi í hemum en þegar
hún væri heima. Henni fannst hún
hafa þroskast.
Þegar ég tók mynd af Söru í her-
klæðunum fyrir þetta viðtal nokkr-
um dögum áður, skildist mér að hún
væri ekki ýkja hrifin af einkennis-
búningnum. Ég innti hana eftir
þessu. Hún sagði að sér hefði þótt
búningurinn í lagi í fyrstu en þar sem
þetta væru vinnufötin sín þá væri hún
fegin að skipta um. Shai skaut því
inn í að flestir væm spenntir fyrir aö
komast í búninginn í fyrsta skipti og
— Sara, 19ára
ísraelskur
hermaður,
íviðtali við DV
vígjast inn í þennan áberandi græn-
klædda hóp en eftir suttan tíma yrði
fólk dauðleitt. Hann sagði að nokkur
álitsmunur ríkti eftir því hvar í hern-
um maður væri; ungar stúlkur litu
t.d. hýrara auga til fallhlífarher-
manna, sem auökenndir era af rauð-
um skófatnaði, en til óbreyttra.
Þannig hefði búningurinn gildi. Sara
var ekki alveg á sama máli en sposk-
ur svipur hennar staðfesti þetta að
einhverju leyti.
Engín von
Ég spurði Söru hvort henni þætti
ástandið liggja þungt á sér. „Ég er
hrædd,” svaraði hún, „það er alltaf
hætta á því að maður verði drepinn. ”
Hún sagði að fyrir stuttu hefði verið
ekið á hermann í grennd við herstöð
hennar. Hann var skorinn á háls og
vopn hans og búningur tekin. Þetta
er ekki einsdæmi og ein ástæða þess
að hermenn þurfa sífellt að bera
vopn. Þeim er lika ráðlagt aðferöast
ekki einir á puttanum. „Ég er sér-
staklega hrædd við byssuna. Arab-
amir vilja fyrst og fremst ná henni
og vinna mér mein.” Aöspurð sagðist
Sara eiga mjög erfitt með að hugsa
sér að hún gæti notað byssuna gegn
einhverjum. „Ef reynt yrði að drepa
mig verðist ég, en ég held aö ég væri
ekki tilbúin til að drepa. Mér liði
ábyggilega illa á eftir.” Hún sagðist
samt ekkert geta fullyrt, viðbrögöin
eru ófyrirsjáanleg. Söru geðjaðist
ekki að þessu valdi, að geta svipt
aðra lífi. Hún vonaði bara að þurfa
aldrei að beita því. Engu að síður er
grunnt niður á fræ hatursins sem
áratuga blóðbað hefur sáð í hjörtu
flestra gyðinga í Israel, „þegar ég
frétti af drápum araba á gyðingum
langar mig helst að drepa alla ar-
aba.”
Hvoragt þeirra trúði á betri tíð.
„Allar mæður segja við börnin sín að
þær voni að þegar þau nái herskyldu-
aldri þurfi þau ekki aö berjast, en
ekkert breytist. Kannski breytist
eitthvað eftir tvö þúsund ár,” sagði
Shai en taldi fráleitt að veröld okkar
entist svo lengi. „Israel er umkringt
arabalöndum sem vilja leggja landið
í auðn og okkur verður aldrei unnt að
hætta baráttunni. Viö þurfum alltaf
að vera viðbúin. Þegar Yom Kippur
stríðiö hófst 1973 vorum við ekki til-
búin og viö töpuðum næstum því
stríði.”
Skrítin þótti þeim sú stefna Islend-
inga að hafa engan her. „Hvað gerist
ef einhver ræðst á ykkur?” spurði
Shai. Ég útskýrði aö við værum í
hemaðarbandalagi og hefðum amer-
íska herstöð á landinu. Þeim fannst
ég heppinn að þurfa ekki að gegna
herþjónustu en Shai lýsti yfir efa-
semdum um að rétt væri að treysta á
einhvem skriflegan samning. Þau
álitu að allar þjóðir þyrftu að hafa
eigin her til þess að verja sig. Ég
sagði að mér þætti mjög erfitt að
setja mig í þeirra spor og sætti mig
mjög illa við aö vera skyldaður til
drápa. „Gakktu í ísraelska herinn,”
sagöi Sara, „og það er gott fyrir Isra-
el.”, ,En heldur þú að það sé gott fyr-
ir mig?” spurði ég og hún svaraði
hikandi: „Já, vegna raynslunnar, þú
lærðir ýmislegt. Allir í Israel verða
að ganga í herinn. Manni fellur það
illa en það er ekki annarra kosta
völ.” Shai bætti við: „Það er hábölv-
að að vera í hemum en þaö er bölv-
aðra að fá arabana yfir sig. Þetta
kann að líta skringilega út í þínum
augum, en við þekkjum ekkert annað
líf.” Þótt þau segðu það ekki berum
orðum mátti líka finna að eitthvað
rótgróið ættjarðarstolt sætti þau við
hið tímabundna ófrelsi, stoltið yfir að
gegna skyldu sinni, þótt óljúf væri.
Skjól í ástinni
Þegar ég spurði Söra hverjir væra
ljósustu punktarnir í tilverunni roðn-
aði hún lítið eitt og svaraði: „Dave.”
„En það er ekkert jákvætt við her-
inn. Heimferðarleyfin eru best.
Mamma stjanar þá við mig og áður
fyrr var það Dave en hann er farinn
heim til Bretlands. Nú era það bréfin
hans.” Sara á enn eftir að vera ellefu
mánuði í hemum. Svo lengi sem hírn
er ógift þarf hún að gegna herþjón-
ustu einn mánuð á ári í framtíð-
inni og karlmenn þurfa þess ófrá-
víkjanlega fram á miðjan aldur.
Framtíðin er óljós. Til þessa hafa
það verið skyldur einar, fyrst skól-
inn, síðan herinn. Sara sagði sig
langa til aö gera svo margt. „Loks
þegar maður er frjáls getur maður
gert það sem mann langar til. ”
Ég slökkti á mettu upptökutækinu
og lofaði að senda Söra viðtalið ef
það mundi birtast í blaðinu þama
norðurviðheimskautsbaug. „Enþaö
er ekki víst að ég verði héma eftir að
ég losna úr hernum,” sagði hún að
lokum með glampa í augum,
„kannskifer ég tilBretlands.”
„Þurfum
alltaf að