Dagblaðið Vísir - DV - 03.06.1985, Blaðsíða 12

12
DV. MANUDAGUR 3. JUNl 1985.
Menning
Menning
Menning
Menning
Um daginn var viö Amarhvál af-
hjúpuð stytta af Jónasi Jónssyni frá
Hriflu í tilefni þess aö 100 ár voru frá
fæöingu hans. Það gefur tilefni til ör-
stuttrar hugleiöingar um mynda-
stytturíborgum.
Myndastyttur og/eða skúlptúrar
ýmiss konar setja svip á borgir víöa
um heim. Tilgangur þeirra er marg-
víslegur, að heiðra menn, minnast
atburða eöa einfaldlega aö gleöja
augu borgarbúa. Við ráðstöfun á
slíkum verkum er yfirleitt reynt að
Styttur bæjarins
Misbrestur
Hvað „frjálsa” og/eða óhlut-
bundna skúlptúra snertir má e.t.v.
láta inntak þeirra liggja milli hiuta.
Þar gildir aö koma á sambandi milli
verks og umhverfis. Lítið verk, opiö í
formi, hverfur nánast í víðóttu.
staðsetningu alls konar þrívíðra
myndverka i henni Reykjavík á
undanfömum áratugum, og þá helst
þar sem opinberir aðilar hafa átt
hlut að máli. Verk hafa verið sett
niöur á skjön við umhverfi sitt, bæöi
með tilliti til formlegra eiginleika og
inntaks.
inn mikli, Þorfinnur karlsefni,
nálægt Tjörninni og virti fyrir sér
endurnar, uns góðum mönnum hug-
kvæmdist að koma honum fyrir viö
Dvalarheimili aldraðra sjómanna,
þar sem hann hefur þó hafsýn. Þar
er hins vegar fýrir kúbískur sjó-
maður eftir Sigurjón Olafsson, verk
m f?', \ .. . ; V 'f *
mf. (y'_
lí í . ,? ■ \ \\ . t H
Z'J
Minnismerki um Jónas Jónsson frá Hriflu við Arnarhvál. . . en svo sem hvar í landslaginu?
gæta samræmis miili útlits þeirra og
inntaks annars vegar og staðsetn-
ingar hins vegar. Styttum af merk-
um mönnum er þá komiö fyrir ein-
hvers staðar í námunda við fæðing-
arstað þeirra eða starfsvettvang.
Sömuleiðis er reynt að lóta sjálf
verkin ríma við umhverfi sitt, þann-
ig að hvort tveggja njóti sín.
Hversu margir sem daglega aka um
Hagatorg hafa t.d. rekiö augun í mjó-
an, franskan steinskúlptúr sem þar
stendur á útjaðri?
Jafnvel þótt verk sé umfangsmik-
ið þarfnast það oft einhvers konar
bakgrunns einkum ef það er opiö aö
formi: veggs, limgerðis eöa brekku,
til að þaöfái notið sin til fulls.
Nokkur misbrestur hefur oröiö á
Myndlist
Aðalsteinn Ingólfsson
Sæfarinn og endumar
Til skamms tima stóö t.d. sæfar-
DV-mynd KAE.
sem að inntaki á þar heima, þótt
form þess sé líkast til ekki að skapi
hinna öldnu sægarpa sem í Dvalar-
heimilinu búa. Taka þarf tillit til
allra sjónarmiða. ..
I Austurstræti eru tvær styttur sem
líða fyrir afleita staðsetningu. Tóm-
as á vitanlega heima þar og hvergi
annars staðar. En borgarskáldið
þarf ekki að upphefja fyrir borgar-
búum, hvað þá að koma mildilegri á-
sjónu þess fyrir ur)í á nokkurs kon-
ar niöstöng, þar sem enginn sér hana
i návigi. Höfuöskúlptúr í réttri stærö
fer oftast best í augnhæð og upp við
vegg, eða í þar til gerðu útskoti.
Úr tengslum
Skúlptúr Gerðar Helgadóttur á
sömuleiöis betra skiliö en aö standa
eins og illa gerður hlutur skáhallt við
pylsuvagn og sölufólk.
Hins vegar fer Fugl Asmundar vel
i slakkanum við Menntaskólann,
a.m.k. í formlegu tilliti, þótt erfitt sé
aö greina bein tengsl miili verksins
og hinnar virðulegu skólastofnunar.
Jámsmiöur Asmundar tekur sig
einnig ágætlega út á græna blettin-
um við Fæðingarheimiliö, þótt sam-
bandsleysi sé óneitanlega á milli.
Sæmundur á selnum er á grænni
grein, bæöi hvaö form og inntak
snertir, þótt styttan mætti aö ósekju
vera stærri á þessum stóra bietti
fyrir framan Háskólann. Fáir skúlp-
túrar Asmundar njóta sín þó eins vel
og Gegnum hljóömúrinn við Flug-
leiðabygginguna, en þar nýtur verk-
ið innrömmunar á þrjór hliöar og er
auk þess sniðiö fyrir flugfélag.
önnur fyrirtæki hafa einnig kunn-
aö aö koma skúlptúrum vel fyrir. Eg
vil aðeins nefna skúlptúra Jóns
Gunnars Amasonar við Fram-
kvæmdastofnun og Landsbankann i
Mjóddinni og magnaðan skúlptúr
Jóhönnu Þóröardóttur viö nýbygg-
ingu Rafmagnsveitunnar.
Hvaö styttuna af Jónasi J&issyni
áhrærir, þá má svo sem segja að hún
sé ó réttum slóðum, ef ekki á alveg
réttum staö. Einhver hornrekur-
bragur er á henni þar sem hún stend-
ur í einu homi bílastæöis Arnar-
hválsmanna. Ekki bætir úr skák aö
yfir henni gnæfir ljósastaur. Þótt
veggir séu viö styttuna á tvo vegu, er
sjálft höfuöiö samt á svo háum stöpli
að það hverfur í víðáttuna í kring frá
flestum sjónhornum séö. Lægri stöp-
ull hefði gert styttunni gott.
Ekki ber það heldur vott um mikið
hugarflug að nota gamalt verk eftir
Einar Jónsson til að heiðra þennan
stjómmálaskörung, í stað þess að fá
einhvem núlifandi myndhöggvara til
aö gera af honum nýja mynd. AI
Geirlaugur A/lagnússon: Þrltíð.
F.igin útgáfa, Sauðárkróki 1985, 80 bls.
Bók þessi, s jötta bók höfundar, er
óvenjusmekkleg að allri ytri gerð.
Hana prýðir kápumynd af skáldinu
eftir annað skáld, Gyrði Elíasson, og
er Geirlaugur bar auðþekktur, m.a.
á afrískum leðurhetti sínum, sem
hann oerí öllum veðrum.
Einstök ljóð bera ekki heiti, en
nafn bókarinnar helgast af því, að
hún skiptist í þrjó kafla: öopinber
heimsókn til fortíðar (bls. 6—21),
agúrkuspretta nútiðar (bls. 24—60)
og framtíðarspár samhljóðanna
(bls. 62-80).
Þetta er óvenju efnismikil ljóða-
bók. Hér em nokkur ljóð, sem ég
fyrir mitt leyti næ engu sambandi
við, hvort sem veldur, að ég gangi
ekki nógu langt í áttina til þeirra, eða
hitt, að tilvísanir beirra séu einka-
legri en svo, að utanaðkomandi
grípi, finni púðrið í þeim (t.d. bls. 12,
17.18,25, 71). Þetta eru kannski slíp-
uöustu ljóðin, sbr. (bls. 70):
utanvið
höfuðiö
ekki neitt
utanviö
ekki
utan
Alltént er gott, aö skáldið skuli
ganga eigin götur, enda eru miklu
fleiri ljóðin sem hrífa. Þau eru fleiri
og margvíslegri en svo, að mikið
verði um þau alhæft. Flest eru í
knöppu formi, fáar línur og stuttar.
Aberandi er það sem kalla mætti
hrynjandi orðalags, endurtekið orða-
samband eða orðamynstur, t.d. tví-
kvæðar sagnir í 3. persónu eintölu á
bls. 46; og þar sjáum við einfalt
dæmi þess hvemig Geirlaugur bygg-
Þrítíð Geiriaugs
ir ljóð sín: fyrstu tvær línur eru
hljóðmynd stríös, næstu tvær línur
sýna ljós sem því fylgir, þá höfðar
guð til sálnanna, síöan dýrið til ann-
arra hvata, loks gefur lokalinan
heildinninafn:
vélbyssuhljómar
ýlfra gelta
spreingjuleiftur
hvina blinda
guðinn
sálirnar gæiir
deyfir
deyðir
dýrið
. ómagann hvetur
iaðar
lamar
byltingarforíngi á sviði
Einnig kemur þetta vel fram á
bls. 31, en þar ber enn meira á því,
hve vönduð myndin er í ljóðinu, og
samstillt orðalagið, allt sýnir það
dauðabeyg, myrkur og trylling.
Fyrst er óróleg hreyfing í myrkri,
slíkt flug finnst mér vera óveðurs-
viti. Enda táknar súgurinn feigð. Nú
kemur í ljós aö talandinn býr í hellis-
skúta, og vill tjalda hann svörtu.
Allir vita hvað það táknar, og því
næst segir: „brátt steðjar fóstra til
byggða”, til að drepa mann til mat-
ar, hlýtur að vera, 3amkvæmt þjóð-
sögunum sem oröalagiö vísar til, hún
er tröll og líka sá sem talar, eða
trylltur maður. Og upphafslínurnar
eruendurteknar:
ísfuglar
á flögri
í nóttinni
dauöa
hvinur
í súgnum
Einangrun er töluvert áberandi í
ljóðunum, t.d. á bls. 35, þar sem vís-
að er til van Gogh sem málaði fræga
mynd af sólblómum í borginni Arles í
Bókmenntir
ðrn Ólafsson
Suður-Frakklandi, geðveikur, og dó
skömmu síðar á hæli. „Sólblómin” í
ljóðinu sýnist mér vera tákn um það
ólgandi lif, yfirgengilega skynjun,
sem einkennir myndir van Gogh. Og
hér er verið aö tala um fleiri en hann.
En þeir sem ferðast á puttanum,
stefna að takmarki sínu, veröa
fingurbrotnir:
fingurbrotnir á puttanum
sólblómin
fylgja þér
i auðnina
þverhandarþykkur múrinn
byrgður glugginn
myrkrið hriðin
sólblómin
alltaf á leiðinni
til arles
frá arles
sólblómin
alstaöar hvergi
einsog guð
vanmáttugur almáttugur
dægrabrigðin
vonbrigöin
vonin
Einnig sýnir Geirlaugur aðlögun
fólks i ýmsum myndum, og þá eink-
um hvemig eitthvað upprunalegt,
hreint, aðlagast hinu algenga, treðst
niðrí svaðið. Tökum dæmi (á bls. 28).
Takið eftir hvemig bað sem var
skerandi beit ekki, pegar á reyndi,
hvemig hljóðið umbreytist, úr opi,
um hvísl í jag, verður sjaldgæfara,
og loks einskorðað við hefðbundnar
athafnir á sérstökum hátíðisdögum!
Tal um veröbólgu og kreppu veröur
um „bólgukreppu”. Hann gæti veriö
að tala umljóðlist:
tók aö æpa
skerandi
en beit ekki
lægra
jafnvel aöeins á tyllidögum
týndist
í hrossaþvargi áti síðkvöldasaung
ópvaröhvisl
jag
um bólgukreppur geðskort
gamla tíð
Hér er ekki svigrúm að grípa
nema á fáeinum atriöum, en
lesendum bent á, að ef að vanda
lætur, þá þarf snör handtök, vilji
menn ná sér í þessa merkilegu bók
áður en hún hverfur, en það gerist oft
skjótlega í eigin útgáfu, upplög lítil.
Bókin er fyndin, og ber mest á kald-
hæðni, en viö skulum að lokum líta á
dæmi (bls. 19) sem sýnir m.a. við-
kvæmnina, sem er einnig mjög áber-
andi í þessum Ijóðum. Biliö milli ást-
vinanna ertil aðskera sig á (3. lína),
og nauðsynlegt að brynja sig vel
(5.1.). Raunar er hætt við að þau
mætist aldrei, fyrst þeim er líkt viö
samsíöa línur (7.1.). Sambandiö
virðist ýmist ekki raunverulegt
(10.1), heföbundið samkvæmt kvik-
myndum, eða pólitískt afbrigði þess
(11,—12.1.). En einnig þá virðast
jafnvel þeir sem vilja umbylta þessu
lífi (14.1.) ekki skoða sérstætt lífs-
form (15.—16.1) fyrst og fremst sem
tilgang í sjálfu sér, það þarf að sam-
hæfa kraftana, þótt það kosti að hag-
nýta sér líf annarra (19.1).
milli
minogþin
örfá glerbrot
vart vandratað
velskóuðum
og hvítklæddar
samsíöa línur
veifa til þin
þú til mín
meðvitundarlaust
nei ekki skýluklútum
né rauöum fánum
hvern varðar
hvert alþjóðasambandið
eyddi ástinni
og öðrum f ágætum fisktegundum
eftir
flótta þeirra
úrfiskbúðinni
örn Ölafsson.