Dagblaðið Vísir - DV - 11.12.1985, Blaðsíða 13

DV. MIÐVIKUDAGUR11. DESEMBER1985.
13
ERU VEÐURFRÉTTIRNAR
ÞJÁNING EÐA ÞJÓNUSTA?
Veðurstofa Islands er ríkisstofn-
un og lifír í fortíð veiðimannaþjóð-
félagsins þegar sjóróðrar og úti-
gangur búfjár skipti öllu máli.
Til skamms tíma þótti það yfir-
gengileg frekja að spyrja Veður-
stofu Islands um veðurhorfur
lengra fram í tímann en til næsta
sólarhrings.
Það er stutt síðan Veðurstofa
Islands tók upp á því að birta
horfur í veðurfari næstu þrjá sólar-
hringa. Það var auðvitað bylting.
En sú bylting nær skammt. Aðrar
veðurstofur íjalla um veðrið til
mun lengri tíma. Og þær fjalla
einnig miklu nánar um það veður
sem er en Veðurstofa Islands.
Þetta er undarlegt því tæpast er
það mikilvægara í nokkru öðru
þjóðfélagi en hér að hafa veður eins
á hreinu og hægt er með því að
beita nútímaþekkingu.
Veðursvæði
Það er ekki langt síðan Veður-
stofa íslands breytti veðursvæðum
sínum, bæði á sjó og landi, þó
aðallega á sjó. Ég þekki ekkert til
á sjónum. En ég veit að á landi eru
núverandi Veðurstofuveðursvæði
út í hött.
Þá horfi ég á þjóðfélagið eins og
það er. Stóra dæmið er auðvitað
sjálft höfuðborgarsvæðið þar sem
heimingur þjóðarinnar býr og star-
far. Sambærileg eru önnur þétt-
býlissvæði.
Mergurinn málsins er sá að veð-
urfar er ógnarlega breytilegt frá
morgni til kvölds, frá kvöldi til
morguns og ekki síður frá bletti til
bletts á þeim litlu svæðum á
landinu þar sem fólk er flest.
Spásvæði
Sjálfsagt eru núverandi spásvæði
Veðurstofu íslands þokkaleg ram-
magerð um grófari veðurspár frá
landfræðilegu sjónarmiði. Slíkar
spár eru á hinn bóginn allt of yfir-
borðskenndar í nútímanum.
Lítum á höfuðborgarsvæðið. Þar
búa 100 þúsund manns í veðurfars-
lega viðkvæmu umhverfi, þar sem
vindar mótast misjafnlega af hafi,
af fjöllum eða úr dölum. Og þar sem
hitamunur skiptir oft mörgum
gráðum.
Þarna er einnig álíka flókið
mannlíf og í stórborgum þar sem
fólk er á fleygiferð um lengri eða
skemmri veg allan sólarliringinn
og allar tafir kosta ekki aðeins
taugastríð, lieldur einnig mikla
peninga.
Almennar spár Veðurstofu Is-
lands fyrir þetta aðalþéttbýli lands-
ins eru aðeins inni í flæmi sem
kallast Faxaflói og nær frá Reykja-
a „Ætli það nálgist ekki að þetta eina
™ spásvæði nái til 2/3 af þjóðinni? Og
er ekki verið að spá fyrir fólk?“
neshæl út um Faxaflóa á Snæfells-
nes og upp um Þingvelli.
Ætli það nálgist ekki að þetta
eina spásvæði nái til 2/3 af þjóð-
inni? Ög er ekki verið að spá fyrir
fólk? Eru ekki nútíma veðurspár
ætlaðar til þess að greiða götu
manna og treysta öryggi þeirra sem
mestmá?
Veðurútlit
Þeir sem lifa nútímalífi í þétt-
býlinu og hafa öll veður í fangið
um leið og þeir tipla út úr húsi
mættu að minnsta kosti vita hvaða
veðri eða veðrabrigðum þeir eiga
von á næstu klukkutímana. Vinn-
an er þarna, skólinn þarna, versl-
unin þarna, Bláfjöllin eða Skálafell
HERBERT
GUÐMUNDSSON
BLAÐAMAÐUR
þarna, Heiðmörkin þarna, fótbolt-
inn eða golfið þarna og þarna,
Sundin blá þarna, Skerjafjörður
þarna. Hafnarfjörður þarna, Mos-
fellssveit þama, og jafnvel er
Breiðholtið órafjarri Kvosinni,
hvað þá Nesinu, á veðurkorti
þeirra sem ekki vinna á Veðurstofu
Islands. Hún er raunar á veðrarass-
inumÖskjuhlíð.
Veðurskeyti þaðan segja sáralít-
ið um það veður sem er á höfuð-
borgarsvæðinu, eins breytilegt og
það er oftast í svo gríðarfjölbreyttu
landslagi á Íslandi.
í blíðviðrinu á síðasta sumri.
einmitt á Faxaflóa Veðurstofunn-
ar, varblíðunni þó svo misskipt dag
eftir dag að á meðan Grafarvogs-
búar stiknuðu urðu Seltirningar
innkulsa. Samt var jafnheiðskírt.
Miklu verri eru svo skilin í vetrar-
veðrunum.
Það vantar sálina í þjónustu
Veðurstofu fslands. Það vantar
næmi á nútímann og hreyfingar
fólks sem er á sífelldu flakki vegna
starfa og í tómstundum. Ekki bara
í breytilegu þéttbýli, heldur einnig
um vinsæla nátúrureiti fjarri því,
bæði sumar og vetur.
Þetta fólk. nútímafólk í nútíma-
þjóðfélagi, á að geta gengið að
veðurfregnum og spám sem ná til
þess og það skilur. Það á ennfremur
að geta treyst því að Veðurstofa
íslands vari við yfirvofandi ós-
kunda. A því er enn misbrestur svo
um munar.
Skemmst'er að minnast veðurofs-
ans í nóvember. Þá héngu börn í
ljósastaurum og girðingum uppi í
Breiðholti og sjálfsagt víðar á
meðan Veðurstofan sendi út hefð-
bundnar lesningar í morgunsárið.
I:>ar kom þó meðal annars á daginn
að veðurathugunarstöðin Reykja-
vík er frekar ónákvæmur samnefn-
ari þeirra veðra sem meirihluti
þjóðarinnar hreppir úti um allt
liöfuðborgarsvæðið.
Herbert Guðmundsson.
VORT SAMFELAGSLEGA
GÆSLUVARÐHALD
Einn af mikilvægustu þáttum
stjórnkerfisins er félagsleg íhlutun
sem miðar að samfélagslegu öryggi
og fullnægju samfélagslegra þarfa
á sem breiðustum grunni. Þennan
þátt höfum við íslendingar áreið-
anlega einsett okkur að vanrækja
ekki, ef miðað er við þann ótölu-
lega fjölda aðskiljanlegra ráðu-
neyta, stofnana og nefnda sem sett-
ar hafa verið til að bera hinn al-
menna borgara i fangi sér.
Mér er hins vegar ekki grunlaust
um að þessi tvö hugtök „samfélags-
legur“ og „hinn almenni borgari",
hafi náð að festast í dálítið vafa-
samri merkingu og' þar með að
stýra vinnubrögðum sem i mörgum
tilvikum hafa verið rangsnúin og
þverstæð við tilgang sinn.
Það er auðvitað afskaplega þægi-
leg lausn að hluta litla þjóð niður
í tvær heildir, þ.e. þá sem stjórna
á og hina sem eiga að stjórna með
hjálp örtölvutækni og hvers kyns
náttúrulausra bleksmiðjutóla. En
sú þjóð, sem þannig er komið hjá,
er ekki líkleg til að verða lengi
sjálfri sér til sóma í neinu efni.
Horfttil útlendinga
Það hefur loðað við okkur Islend-
inga að verða óþarflega bláeygir
þegar við höfum horft til annarra
þjóða og margir eru ennþá haldnir
barnalegri oftrú á allt sem stutt er
bóklegum lærdómstáknum. Vísast
eru þetta leifar frá þeim tíma þegar
enginn hlutur entist Islendingi eins
til frægðar og sá að hafa drukkið
sig í hel í dönskum skóla.
Eitt ljósasta dæmið um þetta er
íslenskur byggingarstíll sem er
innfluttur arkitektúr og hefur
kostað þesa þjóð meiri fjármuni
sem allir skipsskaðar hennar í
samanlagðri kristni. Nokkur feng-
ur er þó að þeirri myndrænu tján-
ingu sem gefur „hinum almenna
borgara" færi á að skoða hvcrnig
fer þegar mannvitið frýs í leiðslum
akademískrar þekkingar. En þetta
var útúrdúr.
Eitt af fáu sem við íslendingar
erum sammála um er merkilega
hugvitsamleg óþjálni kerfisins
okkar, þessa undarlega afsprengis
forsjálni, þekkingar og tækni.
Þarna hefir ofverndunar- og stjórn-
unarárátta sérmenntaðra skrif-
stofuþursa fengið í lið með sér tölv-
una góðu, sem er svo fullkomin að
öllum búnaði að henni getur ekki
skeikað í neinum hlut, sé hún kelfd
á réttu gangmáli, en beri þar út af
er hins vegar voðinn vís.
Tölvan hefur að sjálfsögðu ein-
faldað marga þá hluti sem kröfðust
vinnu og umhugsunar og ekki efast
ég um'gagnsemi hennar sem hjál-
pártækis við vísindaleg verkefni
og ýmiss konar gagnaúrlausnir. En
þegar þessu apparati er ætlað að
taka forsjá almennings í sínar
hendur með hvers kyns tilskipun-
um og ábendingum eftir útreik-
naðri „statistik“ þykir mér of langt
gengið. Það fer að verða áleitin
spurning hvort þeir séu ekki að
verða fullmargir, sem hafa það
hlutverk eitt að lesa af tölvuskjám
svörin við erindum fólks, sem leitar
til þeirra ef mál hafa þróast öðru-
vísi en hefðbundin „samfélagsleg“
stöðlun kveður á um.
Kerfisforsjá
Það er heldur nöturlegt hlut-
skipti fyrir opinberan embættis-
mann að standa eins og gærus-
krýddur hellisbúi, bjargar- og ráða-
laus með svörin „það er ekki hægt,
við höfum enga heimild til" o.s.frv.,
þegar einhver borgarinn ber upp
erindi sem krefst lítilsháttar sveigj-
anleika frá hefðbundnum leiðum
vegna sérstöðu sem alltaf getur og
alltaf er að myndast en getur varð-
að framtíð og lífshamingju heillar
íjölskyldu. En það er einn mikil-
vægasti öryggisventill kerfisfor-
sjárinnar að byggja sér skotheldan
varnarmúr gegn öllu slíku ónæði.
Sú staðreynd að kerfið á sér fáa
formælendur bendir einna helst til
þess að það sé ein af þeim merki-
legu plágum, sem almættið sendir
oss jarðarbúum til að hamla gegn
alvörulausum þankagangi, sem
sækir á mannskepnuna í hófláusu
meðlæti.
Lausn þessa vanda er sem betur
fer fremur einföld og lykillinn að
henni í höndum okkar borgaranna.
Við þurfum að efla með okkur þann
skilning að við erum sterk, dug-
mikil og óvenjuvel upplýst þjóð í
góðu landi ótal tækifæra. Og með
þá lifsskoðun að veganesti göngum
við sameinuð á hólm við þá ógæfu-
sömu menn sem með markvissum
stjórnunaraðgerðum hafa gert ís-
lenskt mannlíf að samfélagslegum
óhugnaði og einstaklinginn að
forsjárþurfandi viðundri. Við þurf-
um ný viðhorf og við þurfum ný
stjórnvöld. Við þurfum stjórnvöld
sem skilja það að ísland er handa
fólki en ekki ríkisstjórnum; ekki
handa fámennishópum stjórnsýslu-
stofnana til að sýna fram á óskorað
vald sitt i öllum efnum. Við þurfum
stjórnvöld, sem skilja það að mað-
urinn, einstaklingurinn, og skyn-
samleg nýting landsins og auðlinda
þess eru hornsteinar lífshamingju
þjóðarinnar. Við þurfum stjórnvöld
sem skilja að „þjóðin" er ekki
pakki af hreyfanlegum lífverum
sem svipta her helst öllu sjálfræði
og stjórna með einhverja óskiljan-
lega velferð samfélagsins í huga;
skilja að samfélagið er hópur ein-
staklinga með sjálfstæðar, oft ólík-
ar lífsskoðanir og atferlisþrár.
Skilja að það er ábyrgðarhluti að
meðhöndla einstaklinginn eins og
samfélagslegt hráefni og meina
honum helst alla ábyrgð á sjálfum
sér. Skilja að það er mikill munur
á samfélagslegu öryggi og sam-
félagslegu ofbeldi.
Við þurfum stjórnvöld sem skilja
að lög eru ekki afrakstur guðlegrar
opinberunar. Lög eru sett - og þau
á því aðeins að setja að skoðun
undangenginnar þröunar hafi sýnt
fram á nauðsyn þeirra. Lög eru
atferlisrammi en ekki skýlaus úr-
skurður réttlætis. Lög eru sett m'eð
viðhorf gærdagsins í huga og geta
verið úrelt og óþörf á morgun. Lög
eru í eðli sínu öryggisþáttur, en
þegar þau eru hætt að þjóna þeim
tilgangi, ellegar sýnt er að þau
hafa af einhverjum sökum ekki náð
tilgangi sínum, ber að afnema þau
tafarlaust.
Fyrir hverja eru lögin?
Það er menningarþjóð til van-
sæmdar að burðast með löggjöf sem
truflar velferð borgaranna í stað
þess að tryggja öryggi þeirra eins
og til er ætlast. Ég staðhæfi að þau
efni eru fyrir hendi í dag í fjölmörg-
um tilvikum. Afskipti stjórnsýslu-
stofnana og stjórnvalda af þegnum
þessa lands minna á stundum helst
á gæsluvarðhald. Trillukarl, sem
bannað er að renna færi í sjó í
sjálfsbjargar- eða sálubótarskyni,
er andskotann ekki „frjáls maður
í frjálsu landi“, svo eitthvað sé
nefnt.
I hinum smærri einingum þjóð-
ÁRNI GUNNARSSON
FERSKFISKEFTIRLITSMAÐUR
SAUÐÁRKRÓKI
félagsins er að sjálfsögðu einnig
allvel fyrir flestum hlutum séð.
Bónda, sem hyggst byggja sér reyk-
hús fyrir nokkra vatnasilunga til
að ná af þeim moldarbragðinu, er
heimil sú framkvæmd hafi hann
aflað sér tilskilinna leyfa frá 6
umfjöllunaraðilum, enda hafi hann
áður sent þeim tilskilin gögn s.s.
vandlega útfærða byggingarteikn-
ingu, undirritaða af meistara,
ásamt glöggri afstöðumynd og
greinargerð um framkvæmdaþörf,
Hins vegar eru á því afar litlar
líkur að honum verði nokkru sinni
heimilt að éta þann fisk sem honum
kann að auðnast að verka í þessari
merkilegu byggingu sinni og kerf-
isins, hvað þá að bjóða fólki sínu
hann til átu, því öll þau matvæli,
sem lögskipaðir eftirlitsmenn kerf-
isins hafa verið sviknir um að fá
að skoða, skulu tafarlaust innsig-
luð og síðan brennd. Sú þjóð, sem
lætur sér svona hringavitleysu vel
líka, á auðvitað ekki betra-skilið
en að fá að njóta hennar.
Ég sagði víst hér einhvers staðar
að framan að við værum vel upplýst
og skynsöm þjóð. Svei mér ef ég
er ekki strax farinn að efast um
réttmæti þessarar ályktunar.
Árni Gunnarsson.
a „Það er menningarþjóð til vansæmd-
™ ar að burðast með löggjöf sem truflar
velferð borgaranna í stað þess að tryggja
öryggi þeirra eins og til er ætlast.“