Dagblaðið Vísir - DV - 11.03.1986, Blaðsíða 13

DV. ÞRIÐJUDAGUR11. MARS1986.
13
„Atvinniifrelsi" eða lög-
verndun kennarastarfsins?
Fyrir skömmu lagði ríkisstjórnin
fram frumvarp til laga um að lög-
vernda starfsheiti og starfsréttindi
grunnskóla- og framhaldsskóla-
kennara og gerði ég stutta grein
fyrir helstu atriðum þessa frum-
varps hér í blaðinu 28. febrúar sl.
Lögverndun barnanna vegna
Snemma á þessari öld kom fyrir
að sveitarómagar væru látnir segja
til börnum. Þannig var sparað i
rekstri sveitarfélagsins.
Enn þann dag í dag fmnst mörg-
um alveg óþarfi að kennarar hafi
sérmenntun til þess starfs og er
jafnvel reynt að nota hugtakið at-
vinnufrelsi til að rökstyðja það. í
því sambandi hef ég séð vitnað í
stjórnarskrána og bornar brigður
á að almenningsheill krefjist lög-
verndun kennarastarfsins er fyrst
og fremst verið að hugsa um börnin
en ekki kennarana, það er mergur-
inn málsins. Þess vegna er rétt að
lögvernda kennarastarfið.
Löggiltir pappírar upp á kenn-
arapróf tryggja ekki að sá sem þá
ber verði góður kennari. Það er
hins vegar mikið virðingarleysi
gagnvart börnum að kennsla sé
eitt fárra starfa sem hver sem er
má vinna.
Hvað er góður kennari?
Það hefur vafist fyrir flestum að
skilgreina hvað sé góður kennari.
Gumundur Magnússon, blaðamað-
ur ó Morgunblaðinu, reyndi það
þó 22. febrúar sl. þar í blaðinu.
Hann setti upp fjórar meginkröfur
til kennara:
1. Að kennarar þekki námsefnið
sem þeir ætla að miðla til nem-
enda.
INGÓLFUR Á.
JÓHANNESSON
SAGNFRÆÐINGUR
OG KENNARI
2. Að þeir hafi ánægju af að um-
gangast börn.
3. Að þeir hafi áhuga á því að setja
sig inn í hugmyndaheim barna.
4. Að þeir hafi yfirvegaðar skoðan-
ir á því hvernig beri að haga
skólastarfinu þannig að það
verði til árangurs.
Guðmundur og margir aðrir
gagnrýna það háskólanám sem
boðið er upp á hérlendis í uppeldis-
og kennslufræðum. Þar lendir
hann í verulegri mótsögn við eigin
kröfur til kennara. Hvergi annars
staðar í íslenskum skólum eiga
almenn kennaraefni völ á umfjöll-
un um liði 3 og 4 í upptalningu
hans en í Kennaraháskóla íslands
og Félagsvísindadeild Háskólans.
Eru þá ekki komin rök til að
heimta slíkt nám af kennurum?
Þótt slíkt nám skapi kannski
ekki óhuga á börnum og ungling-
um hjó öllum þeim sprenglærðu
fræðingum sem halda að nóg sé að
þekkja námsefnið ætti það þó að
hjálpa flestum til að öðlast betri
skilning á nútímaskólastarfi,
a.m.k. ef þeir eru nægilega nám-
fúsir. Það er furðulega áberandi
að sumum finnst þeir taka niður
fyrir sig að þurfa að læra eitthvað
um börn og unglinga til að mega
kenna.
Sleggjudómar um uppeldis-
og kennslufræði
I stuttri dagblaðsgrein treysti ég
mér ekki til að fella grundaðan dóm
um hvort núverandi kennaranám
er nógu gott. Margir hafa hins
vegar orðið til að fella sleggjudóma
um það og skal hér minnst á fáeina
þeirra sem hafa látið ljós sitt skína
í greinum og viðtölum undanfarið.
Guðmundur Magnússon segir í
fyrrnefndu Morgunblaði að „veiga-
mikill hluti námsins (í uppeldis- og
kennslufræði) snúist um ... á köfl-
um ævintýraleg heilaköst...“ og
að það sé „staðreynd... að í hug-
mydnaheimi uppeldis- og kennslu-
fræðinga sé að finna hinar ótrúle-
gustu grillur ...“ og til þessa megi
rekja margt af því sem aflaga hefur
farið í skólastarfi á undanförnum
árum.
Guðni rektor í MR fullyrðir í
Morgunblaðinu 2. mars sl. að upp-
eldis- og kennslufræði séu „mjög
sveimandi og ónákvæm vísindi“.
Mér er til efs að þessir tveir menn
séu dómbærir á það sem þeir eru
að tala um. Veruleg hætta er á því
að mark verði tekið á þeim þar sem
annar þeirra er rektor í mennta-
skóla en hinn er „sérfræðingur“
Moggans í skólamálum. Hvað
varðar atvinnufrelsi er það allt
annar handleggur að Guðmundur
megi „upplýsa“ lesendur Moggans
en að hver sem er megi kenna eða
stjórna skóla.
Vitnað skal hér í þann þriðja sem
rætt er við í sama Mogga og Guðna.
Það er Guðmundur Heiðar Frí-
mannsson, menntaskólakennari á
Akureyri. Hann staðhæfir að í
uppeldis- og kennslufræði í Há-
skóla íslands sé farið í „mjög óljós-
ar og grautarlegar kenningar og
aldrei fjallað um raunverulega
hluti...“.
Það er athyglisvert að þessum
þremenningum finnast uppeldis-
fræði óljós. Það kemur ekki á
óvart. í aldanna rás hefur gengið
illa að finna Stórasannleika um
uppeldi. Ef reynt væri í kennara-
náminu að gefa svörin væri verið
að plata fólk.
Verður lögverndunar-
frumvarpið samþykkt?
Miðað við þingmeirihluta ríkis-
stjórnarinnar og loforð hennar við
kennarasamtökin skyldi maður
ætla að frumvarpið ætti geiða leið
í gegnum þingið, auk þess sem ætla
má að frumvarpið eigi verulegan
stuðning meðal stjórnarandstöð-
unnar. En sjáum hvað setur.
Ingólfur Á. Jóhannesson
Skiptar grunn'
verndun a sU aUennara
/3|1
w
I ‘ hX* kð., k U —
***»£$£
'z&SsxÉss. z&sgsZs -
“sísr-HfiS
| hvoA

V*r « ' !*“» ko*"** Í' . ™

riÆr-:

1 1
„Guðni rektor í MR fullyrðir í Morgunblaðinu 2. mars sl. að uppeldis-
og kennslufræði séu „mjög sveimandi og ónákvæm visindi“.“
Hvevs eiga nemendur
að gjalda?
„Á íslandi er það látið viðgangast
að í grunnskólum landsins starfi
réttindalaust fólk við kennslu.
Því fer fjölgandi ár frá ári og eru
nú yfir sjö hundruð talsins er
ekki hafa þá sérmenntun sem
krafist er samkvæmt lögum.
Þetta er ófremdarástand sem þarf
að breytast."
Ofanritað er tekið úr auglýsingu
frá Kennarasambandi íslands og
er hún tilefhi þessa greinarkoms.
Það er líklegast að bera í bakka-
fullan lækinn að gera grein fyrir
ástæðum þess að svona er komið.
En tími er kominn til að snúa
þessari þróun við. Kennarar hafa
gert ítrekaðar tilraunir til að
útskýra í hveiju starf þeirra er
fólgið og hvemig kennarastarfið
hefúr verið að breytast undan-
farin ár. í eyrum valdhafanna eru
einhverjir samgróningar sem
valda aðgerðaleysi hjá þeim og
takmörkuðum vilja til að horfast
í augu við ástandið eins og það
er. Ein höfuðástæðan fyrir kenn-
araskortinum em lág laun. Þar
fyrir utan hafa kennarar þurft að
búa við lélega starfsaðstöðu og
mikið álag í starfi. Lágu launin
hafa kallað á meiri yfirvinnu sem
hefur síðan leitt af sér meira álag
og streitu. Svokölluð endunnats-
skýrsla staðfestir að kröfur til
kennara hafa stóraukist, bæði í
starfi og menntun.
EIRÍKUR ELLERTSSON
SÉRKENNARIVESTURLANDI
Neyöarúrræði
Óánægja kennara með lág laun
og starfsaðstöðu hefur farið vax-
andi undanfarin ár og hafa kenn-
arar þurft að fara út í aðgerðir
sem þeir sjálfir líta á sem neyðar-
úrræði.
Nýlegt dæmi um það er að kenn-
arar lögðu niður vinnu í einn dag
til að knýja á um að gefin loforð
standi. Nú má heita að það mál
hafi verið leyst og því verður
ekki farið nánar út í þá sálma.
Þá langar mig til að beina orðum
mínum til foreldra, foreldrafé-
laga, skólanefhda og fleiri sem
em tengdir skólanum á einn eða
annan hátt. Myndin yfir starf-
andi kennara á íslandi sýnir
hversu margir réttindalausir
kennarar em við kennslu. Það
er sjálfsögð krafa foreldra . að sá
sem kennir barninu þeirra hafi
tilskilin réttindi til þess. En eins
og ástandið er mun dragast að
réttindakennari skipi hvert pláss.
Stefha stjómvalda á að vera skýr:
Allar kennarastöður skulu skip-
aðar fólki með tilskilin réttindi.
Þá þurfa stjómvöld að búa svo í
haginn fyrir allt skólastarf að
kennarastarfið verði eftirsóknar-
vert. Það er skylda hagsmunaað-
ila skólanna að knýja á um að
stjómvöld sýni menntun í
landinu þá virðingu að til skól-
anna ráðist kennarar með tilskil-
in réttindi.
Margir réttindalausir kennarar
stunda starf sitt með ágætum og
það mundi fólk efalaust líka gera
í öðrum störfum, jafnvel lög-
vemduðum, þó það væri ekki
menntað til þeirra.
Sérfræðilegt
trúnaðarstarf
Kjaminn í umræðunni um rétt-
indakennara og réttindalausa er
sá að kennsla er „sérfræðilegt
trúnaðarstarf1. í þessu flest að
sá maður sem ætlar að leggja
kennslu fyrir sig verður að sér-
hæfa hæfileika sína undir fag-
legri leiðsögn. Flestir réttinda-
kennarar í grunnskólum landsins
hafa fengið þessa faglegu leið-
sögn í Kennaraháskóla íslands.
Lesandi góður! Treystir þú þér til
að kenna 25 bama hópi að lesa
og skrifa. Áður en þú svarar
skaltu muna að allt að þriggja
ára þroskamunur getur verið á
bömunum, einhver börn geta átt
við hegðunarvandkvæði að
stríða, e.t.v. em mikil vandræði
á heimili bamsins sem það ber
merki um í skólanum eða kannski
vanræksla í uppeldinu o.s.frv.
Þetta er sú lifandi mynd sem
blasir við kennaranum og honum
er skylt að sinna þörfum hvers
bams.
Er ekki ‘er alveg ljóst að kennsla
krefst ákveðinna hæfileika og
menntunar?
Kennarar verða að fá
samningsrétt
Ef ekki á að ríkja algjört ófremd-
arástand í skólum landsins í ná-
inni framtíð verða stjómvöld að
leggja sitt af mörkum til að- fá
kennara til starfa. í fyrsta lagi
og það sem snýr beinast að
kennurum verða þeir að fá samn-
ingsrétt svo hægt verði að semja
um verulega launahækkun. I
öðm lagi verður að styrkja starf
skólanna með hærri fjárframlög-
um til þeirra og bæta allan að-
búnað þeirra.
Hvers eiga nemendur að gjalda
er spurt í dag? Ef einhver áhugi
er fyrir þvi að efla skólahald og
menntun í landinu og hag bam-
anna er kominn tími til að sjá það
í verki. Það viljum við kennarar
gera og munum því leggja okkar
af mörkum til að svo megi verða.
Eiríkur Ellertsson.
a „Það er skylda hagsmunaaðila skól-
™ anna að knýja á um að stjórnvöld sýni
menntun í landinu þá virðingu að til skól-
anna ráðist kennarar með tilskilin réttindi.“