Dagblaðið Vísir - DV - 14.03.1986, Blaðsíða 15

DV. FÖSTUDAGUR14. MARS1986.
15
Úthlutun úr Launasjóði rithöfunda:
Árlegur skandall
Nú er nýlokið árlegri úthlutun
starfslauna úr Launasjóði rithöf-
unda. Starfsfé sjóðsins er veitt á
fjárlögúm hverju sinni. Skv. lögum
sjóðsins eiga rétt til greiðslu úr
honum „íslenskir rithöfundar og
höfundar fræðirita. Heimilt er og að
greiða úr sjóðnum fyrir þýðingar á
íslensku“.
Það er greinilegt að mikil þörf er
fyrir þennan sjóð. Árlega sækja hátt
á annað hundrað höfundar um
80CL900 mánaðarlaun, að þessu sinni
171 höfundur. Hins vegar nam ráð-
stöfunarfé sjóðsins aðeins 283 mán-
aðarlaunum sem er 19 mánaðarlaun-
um minna en í fyrra. Upphæð mán-
aðarlaunanna er 29.618 krónur.
Hverjir fá starfslaun?
Ég hefi athugað lista yfir þá sem
starfslaun fengu í ár. Á þeim lista
eru, að því er mér virðist, aðeins einn
eða tveir höfundar fræðirita þrátt
fyrir skýr ákvæði í lögum um að
höfundar fræðirita eigi einnig rétt á
greiðslu úr sjóðnum. Þetta er sama
sagan sem endurtekur sig ár eftir ár.
Stjórn Launasjóðs rithöfunda er
tilnefnd af Rithöfundasambandi ís-
lands til þriggja ára í senn. Sú stjóm
sem sat árin 1982-4 setti sér þá
starfsreglu „vegna mikils fjölda
umsókna...“ að fylgja „þeirri megin-
reglu að veita ekki starfslaun til
vísindarita eða fræðirita, æviminn-
inga né þýðinga'*. Núverandi stjóm
hefur viðurkennt að hafa farið eftir
sömu reglu, a.m.k. við úthlutunina
INGÓLFUR Á.
JÓHANNESSON
SAGNFRÆDINGUR
OG KENNARI
á sl. ári. Gera verður ráð fyrir að
engin breyting hafi orðið á þessari
örmu starfsreglu núna. Það er nú
komið svo að ýmsir þeir rithöfundar
sem ár eftir ár hafa sótt um starfs-
laun til að skrifa alþýðleg fræðirit
em hættir að nenna að leggja vinnu
í umsóknir þegar ekki er einu sinni
fjallað um þær í stjóm sjóðsins. Það
er alvarlegt mál!
Það er rétt að undirstrika það að
ég er ekki að gagnrýna hvaða rit-
höfundar fengu starfslaun núna
heldur „starfsreglu" sjóðstjórnar
sem ég hefi greint hér frá. Ég er
glaður að sjá suma þeirra sem efst
eru á listanum.
Afskipti Hagþenkis
Félag fræðirita- og kennslubóka-
höfunda, Hagþenkir, hefur reynt að
fá sjóðstjórnirnar til að sjá að sér
og sent kurteisleg tilmæli og álykt-
anir. Meira að segja hefur mennta-
málaráðuneytið í bréfi 12. júní 1984
séð ástæðu til að setja ofan í við
þáverandi sjóðstjóm. Það er því
útilokað að þessi starfsregla, sem ég
vil meina að sé lögbrot, sé notuð af
einfeldni.
Stjórn Hagþenkis hefur gert sitt
til að fá fjárveitingar frá Alþingi og
sendi sl. haust fulltrúa sína á fund
fjárveitinganefndar. í meðförum
Alþingis var fjárveitingin hækkuð
dálítið þótt það kæmi fyrir lítið með
tilliti til hagsmuna ffæðiritahöf-
unda.
Hér verða ekki rakin öll bréfa-
skipti Hagþenkis. menntamálaráðu-
ne\tisins og stjórna Launa&jóðs rit-
höfunda. Ljóst er hins vegar að þau
hafa ekki enn komið að gagni.
Hvað ertil ráða?
Erfitt er að skilja hvers vegna
stjórn Launasjóðs rithöfunda gengur
í berhögg við fyrirmæli laganna. Það
er ekki endalaust hægt að vitna í
að úr litlu sé að spila. Höfundar
fræðirita búa ekki við betri aðstöðu
en skáld. Þeirra starf krefst jafn-
mikillar einbeitni og því að geta
helgað sig þ\t eins og starf skálda.
Það er hægt að rökstyðja það með
auðveldum hætti að starf fræðirita-
höfunda er ekki síður mikilvægt
fyrir þjóðfélagið en starf skálda.
Sumir ni\Tidu eflaust telja það
merkilegra. Skilin eru ekki alltaf
glögg. Hvort tveggja eru bókmennt-
ir. Það viðurkennir stjóm Launa-
sjóðs rithöfunda ekki.
Stjórnvöld bera ábyrgð á þessu
með því að láta þetta viðgangast ár
eftir ár. Eitt bréf menntamálaráðu-
neytisins til stjómar. sem hafði lokið
starfstímabili sínu. dugði skammt.
Aðgerða er þörf.
Hér verða ekki lagðar línur um
hvað skuli gera. Ráðuneytinu her
hins vegar að tiyggja rétt fi-æðirita-
höfunda. annaðhvort meö nvjum
sjóði eða réttlátri úthlutun úr núver-
andi sióði.
Stjórn Launasióðsins getur ekki
skotið sér á bak við neitt. Hún er
líka ábyrg. Hún hefur ekki reynst
vandanum vaxin og á að segja af sér.
Ingólfur A. Jóhannesson.
„Erfitt er að skilja hvers vegna stjórn Launasjóðs rithöfunda gengur
í berhögg við fyrirmæli laganna. Það er ekki endalaust hægt að vitna
í að úr litlu sé að spiia."
„Á þeim lista eru, að því er mér virðist,
^ aðeins einn eða tveir höfundar fræði-
rita þrátt fyrir skýr ákvæði í lögum um að
höfundar fræðirita eigi einnig rétt á greiðslu
úr sjóðnum. Þetta er sama sagan sem endur-
tekur sig ár eftir ár.“
KERFISKÖLKUN
a „Afskiptasemi stórþjóða, yfirþyrmandi
^ áhrifamáttur fjölmiðla er að lama þessa
þjóð og hún veit vart sitt rjúkandi ráð. Hún
lamast og hugsunin nær ekki lengra en fram
að næstu mánaðamótum...“
Nú er tími og lag til þess að
landinn brjóti af sér viðjarnar og
gangi mót betri tíð. Það er í hrópandi
ósamræmi við landsgæði og alls-
nægtir, menntun og dugnað þessarar
þjóðar að hún skuli, þegar á heildina
er litið, teljast með þeim þjóðum sem
varla hafa í sig og á. Alls staðar eru
tækifærin, alls staðar eru uppsprett-
ur auðs. En hér dúsum við sem
öreigar í allsnægtalandi. Við höfum
verið að bauka við að byggja þetta
land upp alla þessa öld á meðan það
tók Þjóðverja um tuttugu ár að reisa
sig við úr rústum síðari heimsstyrj-
aldar. Og hvað veldur? Kerfiskölk-
un!
Skammsýni
Fólk sem vill þessu landi vei kemst
varla að fyrir hrúðurkörhun sem sjá
ekki niður fyrir tærnar á sér. hvað
þá fram á næstu hæð. Islenska
stjórnkerfið er í sjálflieldu, hags-
munapólitík allsráðandi og ekkert
gengur. Er ekki unnt að virkja fólkið
til góðra hluta, er ekki hægt að gefa
kerfinu vítamínsprautu, skrapa af
þvi hrúðurkarlana? „Það er fullt
starf að vera íslendingur" stendur
SIGURÐUR INGÓLFS-
SON
DEILDARFULLTRÚI HJÁ
GATNAMÁLASTJÓRA
einhvers staðar og það er kannski
þess vegna sem menn hafa varla tíma
til neins annars. Afskiptasemi stór-
þjóða. vfirþyrmandi áhrifamáttur
fjölmiðla er að lama þessa þjóð og
hún veit vart sitt rjúkandi ráð. Hún
lamast og hugsunin nær ekki lengra
en frum að næstu mánaðamótum.
lwort heimilin geti givitt reikninga.
Áhyggjurnar eru að sliga allt þrek
og ekki bara áhyggjur af raun-
hæfum hlutum sem peningum heldur
öllum tjandanum öðrum: kjarnorku-
sprengingum. veðrinu. hungri í Afr-
íku. uppreisnum hingað og þangað.
hlutum sem við höfiun sáralítil áhrif
á og eru alls ekki okkar sök.
Útlendingar spiia með okkur
Útlendingar líta fiestir á okkur
sem fífi og eiga auðvelt með að spila
með okkur þar sem við viljum ekki
spila eftir þeirra nótum. Það er
reyndar gott að hata þjóðarstolt en
það hafa allar þióðir og komast liara
ágætlega at’. Eigiun við að engjast
sundur og Saman af áhyggjtun út af
atvinnulevsi í öðtiun löndum og
prisa okkur sæl að hat'a fulla atvinnu
þótt illa sé borgað? Nei og aftur
nei. Hér eru störf fyrir allar vinnut-
úsar hendur en þær verða að fá betri
laun til að vinnugleði tapist ekki
fyrir fullt og fast. Og það verður að
hafa satnræmi í hlutumun. Þ;tð
dugar ekki að nokkur hluti þióðar-
innar lifi i vellystingum meðatt aðrir
lepja dauðann úrskel.
Snúiun dæntinu við og setjiun það
upp á annan hátt: Launþegi þarf að
hafa uni 60 þúsund á uiánuði til að
hata liærilega atkomu og til þess að
halda neysluþjóðfélaginu gangandi.
Stiórnmálamenn. þið eigið að sjá til
að þetta sé hægt. til þess eruð þið
kosnir. en ekki til að standa vörð
tun kiötkatlana. Og þá er liara að
láta hendur standa fittin tir enmun.
Heilbrigð skynsemi
Skipulagning og heilbrigð skyn-
senti er allt sent þari’. Breytunt óán-
ægiu í ánægju. burt meö áhyggjurn-
ar og tbriun að gera eitthvað af viti
og það fliótt. Geiiutt fióktta hluti
eintalda og nvtiun það vinrtuafl sent
í landinu er til þjóðþrifaverka og
venun ekki hrædd við að taka erlent
vinnuafl inn í landið þar sem það á
við. Hættum smásálarskap og ger-
tuiist stórhuga. til þess höfiun við
alla bttrði. og breyttun þessu „Sitt-
gapore norðursins" i Kuvait norð-
ursins og skömntumst okkar ekki
t’vrir að vera rík. við oigunt það
skilið.
Sigurður Ingólfsson