Dagblaðið Vísir - DV - 15.07.1986, Blaðsíða 12

12
ÞRIÐJUDAGUR 15. JÚLÍ 1986.
Frjálst.óháó dagblað
Útgáfufélag: FRJÁLS FJÖLMIÐLUN HF.
Stjórnarformaður og útgáfustjóri: SVEINN R. EYJÓLFSSON
Framkvæmdastjórí og útgáfustjóri: HÖRÐUR EINARSSON
Ritstjórar: JÓNAS KRISTJÁNSSON og ELLERT B. SCHRAM
Aðstoðarritstjórar: HAUKUR HELGASON og ELlAS SNÆLAND JONSSON
Fréttastjórar: JÖNAS HARALDSSON og ÓSKAR MAGNÚSSON
Auglýsingastjórar: PÁLL STEFANSSON og INGÓLFUR P. STEINSSON
Ritstjórn, skrifstofur, auglýsingar, smáauglýsingar, blaðaafgreiðsla, áskrift,
ÞVERHOLTI 11, SlMI 27022
Setning, umbrot, mynda- og plötugerð: HILMIR HF., ÞVERHOLTI 11
Prentun: ÁRVAKUR HF. - Askriftarverð á mánuði 450 kr.
Verð i lausasölu virka daga 45 kr. - Helgarblað 50 kr.
Þrefalt matarverð
„Mér finnst hins vegar ánægjulegast, að í 78% til-
vika er innkaupsverð okkar gott,“ sagði framkvæmda-
stjóri Félags stórkaupmanna í blaðaviðtali um helgina.
Vísar hann þar til samanburðar, sem Verðlagsstofnun
gerði á matvöruverði í Reykjavík og Glasgow.
Þar kom í ljós, að innkaupsverð íslenzkra heildsala
var í 22% tilvika hærra en verð út úr verzlurium í Glas-
gow. Vonandi er framkvæmdastjórinn eini maðurinn í
landinu, sem er ánægður með þessa prósentu. Hún er
því miður allt of há og gefur tilefni til gagnaðgerða.
í sömu könnun kom í ljós, að í 55% tilvika var inn-
kaupsverð íslenzkra stórkaupmanna hærra en verð frá
starfsbræðrum þeirra í Glasgow. Full ástæða er, að
málsaðilar kanni, hvernig í ósköpunum stendur á þess-
um óhagstæðu tölum, en leggist ekki í sæluvímu.
Að minnsta kosti einn íslenzkur heildsali tók harka-
lega við sér, er könnun Verðlagsstofnunar sýndi, að
innkaupsverð einnar vöru hans var hærra en smásölu-
verð í Glasgow. Hann sendi framleiðandanum strax
skeyti og bað um skýringu á hinum mikla verðmun.
Vonandi gera aðrir stórkaupmenn slíkt hið sama í
stað þess að taka mark á drýldni framkvæmdastjóra
félags þeirra. Markmið aukins verzlunarfrelsis er, að
neytendur hagnist. Ef þeir njóta ekki aukins frelsis síð-
ustu ára, eru í mysunni maðkar, sem útrýma þarf.
Könnun Verðlagsstofnunar sýndi, að matvöruverð í
Reykjavík var nærri þrefalt hærra en í Glasgow. I einu
tilviki komst verðið í ReykjavíV upp í að vera sexfalt
Glasgow-verð. Þetta var rétt túlkað af Verðlagsstjóra
og af fjölmiðlum, sem sögðu agndofa þjóð frá þessu.
Engin ástæða er fyrir verðlagsstjóra að taka mark á
kvörtunum heildsala um rangtúlkun. Ekki er heldur
ástæða til, að félag þeirra fái framvegis að skoða niður-
stöður hans, áður en þáer eru sendar fjölmiðlum. Slíkt
lyktar af ritskoðun af hálfu eins skálksins í málinu.
En skálkarnir eru fleiri, meðal annars hinir erlendu
framleiðendur, sem hlunnfara íslenzka stórkaupmenn
og íslenzka alþýðu um leið. Meiri og ítarlegri saman-
burður af hálfu Verðlagsstofnunar á að geta beint
kastljósi að slíkum tilvikum og útrýmt þeim snarlega.
Einn versti skálkurinn er íslenzka ríkið sjálft. Það
leggur þung gjöld á innfluttar vörur. Ennfremur meinar
það stórkaupmönnum að þiggja erlenda vörukrít, sem
mundi gera þeim kleift að kaupa inn í stærri skömmtum
og ná lægra einingaverði, neytendum til hagsbóta.
Verst er, að sérhver álagning leggst ofan á þær, sem
fyrir eru. Fyrst taka heildsalar prósentur í formi um-
boðslauna. Síðan leggur ríkið gjöld sín, ekki bara á
vöruverðið, heldur einnig umboðslaun og flutnings-
kostnað. Þannig er hægt að tvöfalda verðið.
Næst kemur svo heildsalinn, sem leggur nýja pró-
sentu, ekki aðeins ofan á kaupverð vörunnar, heldur
einnig ofan á umboðslaun sín, flutningskostnað og opin-
beru gjöldin. Loks leggur smásalinn sína prósentu ofan
á allt hið sama og ofan á prósentu heildsalans að auki.
Þannig getur vítahringurinn endað með, að smá-
söluálagningin ein er orðin fyrirferðarmeiri í vöruverð-
inu hér innanlands en upprunalegt verð vörunnar frá
framleiðanda. Vinda þarf ofan af þessum vítahring.
Þjóðhagslega og lífskjaralega er mikilvægast, að
nota athuganir á borð við þessa sem tæki til að ná lægra
verði frá erlendum framleiðendum. Þannig verður unnt
að spara þjóðinni háar fjárhæðir á degi hverjum.
Jónas Kristjánsson
Nú hafa verið birtar nýjar lána-
reglur Húsnæðisstofnunar. Þótt
ýmislegt megi að þeim finna þá eru
þær almennt séð mikið framfara-
spor. Hillir nú undir að viðurkennd-
ur sé eðlilegur réttur fólks til þess
að eignast húsnæði með viðráðan-
legum kjörum. Hitt er vitaskuld til
vansa hversu langur tími leið frá því
að augljóst var að stórbæta yrði
húsnæðíslánakerfið. Biðtíminn hef-
ur kostað miklar þjáningar margra.
Þær þjáningar urðu svo enn meiri
vegna annarra aðstæðna, nefriilega
launaskerðingar. Nú þegar hús-
næðislánakerfið hefur verið endur-
bætt er enn óleystur vandi þessa
fólks sem keypti eða byggði íbúð á
árunum 1980-85. Miðað við aðra
þjóðfélagshópa má reyndar segja að
KjaHaiinn
Kjartan Jóhannsson
þingmaður fyrir
Alþýðuflokkinn
„Nú þegar húsnæðislánakerfið hefur verið
endurbætt er enn óleystur vandi þessa
fólks sem keypti eða byggði íbúð á árunum
1980-^5“
staða þessa fólks sé enn óbærilegri
en áður.
Eignaupptaka og skuldafen
Sannleikurinn er nefnilega sá að
þeir sem öfluðu sér íbúðar íyrir 1980
nutu til þess aðstoðar verðbólgu
vegna niðurgreiddra lánskjara. Þeir
sem afla sér íbúðar á þessu ári og
komandi tímum munu njóta góðs af
hinu endurbætta lánakerfi og að lík-
indum heldur skánandi launakjör-
um. Eftir situr þá hópurinn sem
aflaði sér íbúðar á næstliðnum árum.
Honum hefur verið sökkt í óbærilegt
skuldafen og margir í þessum hópi
hafa orðið eignalausir, sumir skulda
reyndar meira en eignum nemur.
Hvað hefur þessi hópur fólks unn-
ið sér til óhelgis? Svarið er: Þessi
hópur hefur gert það eitt að velja
einmitt þessi ár til íbúðaröflunar en
ekki einhver önnur. Það voru ytri
aðstæður, sem þetta fólk réð ekki
yfir sem færðu því skuldabaggann,
baslið og eignaupptökuna. Launa-
kjör voru stórskert en lánskjaravísi-
talan æddi áfram. Þrátt íyrir
afborganir, sem urðu sífellt þung-
bærari, þá hækkuðu eftirstöðvar
lánsins frá einum gjalddaga til hins
næsta. Greiðslubyrði þyngdist, skil
reyndust oft ókleif og margir hafa
hlotið háa dráttarvexti í ofanálag.
Þjóðfélagslegt misrétti
En fýrir það eitt að velja einmitt
þessi ár til íbúðaröflunar stendur
þessi hópur fólks verr að vígi en
nokkur annar, bæði þeir sem öfluðu
sér íbúðar fyrr og þeir sem gera það
síðar, samkvæmt nýja húsnæðis-
lánakerfinu.
Slíkt misrétti má ekki þola. Þetta
misrétti er þar á ofan fyrir tilverknað
þjóðfélagsins vegna efiiahagsstefhu
stjómvalda. Þá er það ótvírætt hlut-
verk þjóðfélagsins að jafna misréttið
og rétta hlut þess hóps sem svo hart
hefur orðið úti - ekki fyrir eigin til-
verknað, heldur vegna ytri aðstæðna
eins og stjómvöld ákváðu þau með
gerðum sínum.
Hvað er til ráða?
Duga þá ekki lánalengingar eða
að þessir hópar gangi inn í nýja
kerfið? Svarið er nei.
Viðbótarlán duga ekki af því að
eignarlaust fólk á engin veð fyrir
frekari lánum.
Lánalengingar duga ekki því að
fólkið er orðið eignalaust og það er
í því sem óréttlætið felst.
Óréttlætið er m.a. vegna þess að
þessu fólki hefur verið gert að greiða
vexti og vaxtavexti og dráttarvexti
af upphæðum sem það gat ekki átt
von á, af því að kjaraskerðing og
verðbólga brengluðu allar áætlanir.
Þess vegna er ekki nema eitt til
ráða til þess að rétta hlut þessa þjóð-
félagshóps og gera honum kleift að
standa nokkum veginn jafnfætis
öðrum í samfélaginu. Sú leið er að
lækka skuldir þessara aðila svo að
eignarstaða þeirra skáni.
Endurgreiða á hluta skulda-
aukningar
Mér sýnist bæði sanngjamt og
skylt að ríkið fyrir hönd samfélags-
ins leggi fé til þess að endurgreiða
þessum hópi fólks hluta skuldaaukn-
ingarinnar, svo að hann geti staðið
jafhfætis öðrum þjóðfélagshópum.
Hugmynd mín er sú að fyrir hvem
og einn þessara aðila verði reiknuð
út og metin hækkun skulda fram til
31. des. 1985 og beint má rekja til
íbúðaröflunar. Þessi útreikningur
yrði gerður á gmndvelli skattfram-
tala og annarra gagna frá aðilunum
samkvæmt sérstakri umsókn þeirra.
Á síðasta þingi flutti ég ásamt
nokkrum öðrum þingmönnum Al-
þýðuflokksins tillögu um þetta efni.
Þar var gert ráð fyrir að 50% af
hækkun þessara skulda umfram
hækkun almenns kaupgjalds í
landinu myndaði sérstakan endur-
greiðsluhluta sem viðkomandi ætti
rétt á og yrði þessari upphæð þá
varið til þess að greiða vanskil og
lækka skuldir hans.
Vafalaust geta menn haft skiptar
skoðanir um ýmis framkvæmdaat-
riði í þessu sambandi. Það er ekkert
við því að segja og mætti skoða það
nánar. Aðalatriðið er að menn við-
urkenni að þann ójöfhuð sem hér
um ræðir verði að jafna og hér sé
um samfélagslegt verkefhi að ræða,
sem greiða verður úr almannasjóði.
Kjartan Jóhannsson