Dagblaðið Vísir - DV - 15.08.1986, Blaðsíða 14

14
FÖSTUDAGUR 15. ÁGÚST 1986.
Frjálst.óháÖ dagblaö
Útgáfufélag: FRJÁLS FJÖLMIÐLUN HF.
Stjórnarformaður og útgáfustjóri: SVEINN R. EYJÓLFSSON
Framkvæmdastjóri og útgáfustjóri: HÖRÐUR EINARSSON
Ritstjórar: JÖNAS KRISTJÁNSSON og ELLERT B. SCHRAM
Aðstoðarritstjórar: HAUKUR HELGASON og ELlAS SNÆLAND JÓNSSON
Fréttastjórar: JÖNAS HARALDSSON og ÓSKAR MAGNÚSSON
Auglýsingastjórar: PÁLL STEFÁNSSON og INGÖLFUR P. STEINSSON
Ritstjórn, skrifstofur, auglýsingar, smáauglýsingar, blaðaafgreiðsla, áskrift,
ÞVERHOLTI 11, SlMI 27022
Setning, umbrot, mynda- og plötugerð: HILMIR HF., ÞVERHOLTI 11
Prentun: ÁRVAKUR HF. - Áskriftarverð á mánuði 450 kr.
Verð í lausasölu virka daga 45 kr. - Helgarblað 50 kr.
Reynslan af samningunum
Fengizt hefur nær hálfs árs reynsla af síðustu tíma-
mótasamningum um launamál. Einmitt nú liggur fyrir,
hver verðbólguþróun hefur verið síðustu mánuði. Ætl-
unin með samningum var að koma verðbólgu í ár niður
í um tíu prósent. Hún hafði verið hátt í fjörutíu prósent
í fyrra, og um langt árabil hafði verðbólga verið mikil
þrátt fyrir tilraunir stjórnvalda til að koma henni nið-
ur. Nú liggur fyrir, að verðbólgan óx maí til ágúst 0,38
prósentustigum meira en ráð var fyrir gert í kjarasamn-
ingunum. Vísitöluhækkunin nú samsvarar 14,4 prósent
verðbólgu á ári. Hækkunin síðustu þrjá mánuði svarar
til um 9 prósent verðbólgu á einu ári. Því má segja, að
ekki sé langt frá því, að forsendur kjarasamninganna
standist í þessu efni.
Mestu um hækkunina nú veldur gífurleg verðhækk-
un, sem varð á kartöflum. Sú hækkun var þannig til
komin, að íslenzkar kartöflur hækkuðu í skjóli skatts,
sem lagður var á innfluttar kartöflur. Skatturinn var
ojálfíjögðu settur til að veita innlendri framleiðslu
óeðlilegan stuðning á kostnað neytenda. Sú aðferð ráð-
herra er forkastanleg. Með því keyrðu stjórnvöld
verðbólguna upp, svo að til vandræða horfði.
Með tímamótasamningunum í febrúar voru stjórn-
völd kölluð til ábyrgðar um ýmis efni. Ljóst var, að
víða þurfti breytingar á stefnu síðustu ára. Aðilar
vinnumarkaðarins tóku að sér að sjá um sinn hluta, en
ríkisstjórn hlýtur að bera stærsta ábyrgð á meginhluta
þeirra efnahagslegu forsendna, sem samningarnir
grundvölluðust á. Reynslan þetta hálfa ár sýnir, að víða
hafa komið fram veikleikar í stjórnarstefnunni, sem
gætu skapað hættur, næst þegar samið verður við heild-
arsamtökin. Brýn þörf er, að í komandi kjarasamningum
verði enn farin sama leið og síðast, með hófsamlegum
krónutöluhækkunum, lítilli verðbólgu og batnandi
kaupmætti.
Ýmsar hættur eru á þeim vegi. Ríkisstjórnin hefur
ekki staðið sig sem skyldi. Eitt dæmið er, að enn verður
gífurlegur halli á rekstri ríkissjóðs.
Ríkisstjórnin hefur dregið úr hinni opinberu verð-
bólgu með auknum niðurgreiðslum á dilkakjöti og fleiri
búvörum. Þetta er leið, sem hefnir sín. Hún þýðir ein-
ungis, þegar upp verður staðið, að skattgreiðendur
borga brúsann. Hún þýðir, að hallinn á fjárlögum verð-
ur meiri, sem útheimtir erlendar lántökur eða keyrir
upp vexti á innlendum lánamarkaði.
Ríkisstjórnin hefur haft forgöngu um launahækkanir
til ýmissa hópa, umfram hækkanir í almennum samning-
um. Þetta hefur þá hættu í för með sér, að kröfur hinna
almennu launþega gætu orðið meiri en ella næst.
Ríkisstjórnin hefur staðið að því, að tekjuskatturinn
verður í ár hærri en við var búizt. Þetta þýðir auðvit-
að, að hinn almenni launþegi hefur minna fé til ráðstöf-
unar eftir skatta en hann reiknaði með, þegar samið
var fyrir hálfu ári.
Ríkisstjórnin leyfði í sumar, að gengi krónunnar sigi
niður fyrir það meðalgengi, sem gert var ráð fyrir í
kjarasamningunum. Þessu fylgdi auðvitað meiri verð-
*liækkun en ella á innfluttum vörum.
í þessum efnum hefur stefna stjórnvalda reynt á þol-
rifin í samningamönnum Alþýðusambandsins. Vonandi
verður reynslan sú næsta vetur, að ekkert af þessu
hafi sundrað því samningamynstri, sem að skai stefnt.
Haukur Helgason.
mmm flHBM

Seljendur grænmetis hafa á undanförnum árum gert mikið fyrir vöruna. Víðast hvar geta neytendur valið sjálfir
það sem þeir ætla að kaupa. Það sem verður eftir á auðvitað að selja með verulegum afslætti ef einhver vill nýta
sér það.
Tapa allir á
græn metisræktu n?
Það er ég viss um að hann tengda-
faðir minn myndi snúa sér við í
gröfinni ef hann vissi að heildsölu-
verð á snemmsprottnum premier
kartöflum væri 63 kr. og að gullaug-
að væri selt á 75 kr. kg. Með þeirri
álagningu, sem notuð er sums stað-
ar, fer kg af þessum kartöflum upp
í 96 kr. á fyrstu sex uppskerudögun-
um. Það hefði einhvem tíma þótt
fullmikið fyrir kartöflukíló.
Það er annars fróðlegt að spyrja
sjálfan sig hvers vegna íslendingar
séu yfirleitt að framleiða kartöflur
fyrst þeir þurfa að fá svona hátt verð
fyrir þær? Er það þjóðhagslega hag-
kvæmt að landsmenn séu nauð-
beygðir til þess að kaupa holla
nauðsynjavöru á þriðjungi hærra
verði en hægt væri að fá hana á
erlendis frá?
Ég á erfitt með að koma auga á
það.
Landfræðilega séð er landið ekki
nógu vel til þess fallið að kartöflur
séu ræktaðar í stórum stfl.
Vantar hagræðingu í græn-
metisræktun
Svipað mætti segja um grænmetis-
framleiðslu hér almennt. Ef nauð-
synlegt er að framleiðslan kosti að
jafhaði allt að þrisvar sinnum meira
en erlenda grænmetið, jafnvel eftir
að búið að flytja það hingað til lands
eftir rándýrum flutningaleiðum og
leggja á það 40% toll, er greinilegt
að tilkostnaðurinn er of mikill og
þannig líka þjóðhagslega óhag-
kvæmt fyrir okkur að rækta
grænmetið hér á landi.
Nú er ég ekki dómbær á hvort
þama er um að ræða eitthvert okur
hjá framleiðendum. Ég þekki ekki
hvað það kostar að framleiða t.d.
eitt kg af tómötum eða hvítkáli. Ég
veit aðeins að það er hægt að fá
þessa vöm miklu ódýrari erlendis frá
en austan úr Biskupstungum eða
Hveragerði.
Það er ekki von að ég viti þetta
því framleiðendumir sjálfir virðast
ekki vita hver kostnaðurinn er og
heldur ekki hve mikil framleiðslan
er!
Þetta hefur komið fram í samtölum
við forráðamenn Sölufélags garð-
yrkjumanna. Nú ætla þeir nefhilega
að gera gangskör að því að gera
framleiðslu og dreifingu hagkvæm-
ari en verið hefur - og þeir eiga
ekki svör við því hve framleiðslan
er raunvemlega mikil.
KjaUaiiim
Anna Bjarnason
blaðamaður
Engin samkeppni
Tilfellið er að þegar landbúnaðar-
ráðherra setti hið fræga jöfnunar-
gjald á innfluttar kartöflur kippti
hann í raun gmndvellinum undan
frjálsri verðmyndun kartaflna á
markaðinum hér.
Ráðherra, eða framleiðendur í
gegnum hann, vildi hafa frjálsar
hendur um að hækka verðið á ís-
lensku kartöflunum þannig að engu
tali tekur. Með jöfhunargjaldinu var
verð á innfluttum kartöflum komið
upp úr öllu valdi - þess vegna urðu
viðbrigðin ekki eins skörp - það var
búið að búa fólk undir þetta óheyri-
lega kartöfluverð.
Frjálst verðlag byggist á því að
neytendur eigi einhverra kosta völ.
Þeir eiga að geta valið hvort þeir
vilja dýrar íslenskar kartöflur eða
hvort þeir kjósa heldur að fá ódýrar
innfluttar kartöflur. Hægt er að fá
erlendis kartöflur frá fyrra ári sem
geta verið mjög góðar og fást fyrir
alveg niður í 20 kr. kg hingað komn-
ar.
Nú er bannað að flytja kartöflur
inn og því geta neytendur ekki valið
hvað þeir vilja. Landbúnaðarráð-
herra hefur valið fyrir þá. Að vísu
er leyfilegt að flytja inn stórar bök-
unarkartöflur og kosta þær 43 kr. í
heildsölu en þær kartöflur em einn-
ig nýuppteknar. íslensku kartöflum-
ar em enn svo smáar að það er ekki
hægt að nota þær í bakstur. Senni-
lega flytja kartöfluverksmiðjumar
einnig inn kartöflur til þess að vinna
í verksmiðjum sínum - en það er
raunar efhi í aðra grein.
í leyfisleysi og hálfgerðu
banni
Á dögunum kvað við mikið harma-
kvein er blómkálsbændur neyddust
til að lækka verðið á glænýju blóm-
káli sínu af því að farmur slapp inn
í landið erlendis frá áður en bannið
tók gildi!
Á sama tíma og þetta harmakvein
kvað við var ekkert blómkál til sölu
í sölubúð á fjölsóttum stað austur í
sveitum þar sem meira að segja er
mikil grænmetisrækt. Og þá var
einnig mikið af afspymulélegu blóm-
káli til í stórmörkuðum í Reykjavík
þannig að það þurfti að velta við
mörgum hausum áður en kröfuharð-
ur neytandi fann það sem hann vildi.
Á sama tíma og gómsætar, nýupp-
teknar danskar gulrætur á 78 kr. kg
vom á boðstólum í stórmörkuðum
höfuðborgarinnar, og kannski víðar,
var boðið upp ó (að vísu einnig góm-
sætar) nýuppteknar íslenskar
gulrætur á 120 kr. kg - og það á
framleiðslustað þannig að enginn
flutningskostnaður þurfti að bætast
við.
Það em svona verslunarhættir
sem neytendur eiga bógt með að
sætta sig við. Það gefur augaleið að
innflytjendur og erlendir framleið-
endur em ekki að gefa okkur
framleiðsluvörur sínar. Enda ætlast
enginn til þess. Neytendur em til-
búnir að greiða sanngjamt verð fyrir
fyrsta flokks vöm og jafhvel hátt
verð fyrir hana ó fyrstu dögum upp-
skerunnar, en þeir krefjast þess
einnig að um leið og eitthvað fer að
sjá ó matvöm, eins og t.d. blómkáli,
sé verðið umsvifalaust lækkað vem-
lega. -A.BJ.
„Landfræðilega séð er landið ekki nógu
vel til þess fallið að kartöflur séu ræktaðar
í stórum stíl.“