Dagblaðið Vísir - DV - 06.12.1986, Síða 10

10
LAUGARDAGUR 6. DESEMBER 1986.
Frjálst.óháÖ dagblað
Útgáfuféiag: FRJÁLS FJÖLMIÐLUN HF.
Stjórnarformaður og útgáfustjóri: SVEINN R. EYJÓLFSSON
Framkvæmdastjóri og útgáfustjóri: HÖRÐUR EINARSSON
Ritstjórar: JÓNAS KRISTJANSSON og ELLERT B. SCHRAM
Aðstoðarritstjórar: HAUKUR HELGASON og ELÍAS SNÆLAND JÓNSSON
Fréttastjórar: JÓNAS HARALDSSON og ÓSKAR MAGNÚSSON
Auglýsingastjórar: PALL STEFÁNSSON og INGÓLFUR P. STEINSSON
Ritstjórn, skrifstofur, auglýsingar, smáauglýsingar, blaðaafgreiðsla, áskrift,
ÞVERHOLTI 11, SiMI 27022
Setning, umbrot, mynda- og plötugerð: HILMIR HF„ ÞVERHOLTI 11
Prentun: ÁRVAKUR HF. - Askriftarverð á mánuði 500 kr.
Verð í lausasölu virka daga 50 kr. - Helgarblað 60 kr.
Búvörumafían sækir fram
Ánægjulegt er, að þingmenn, með Karl Steinar
Guðnason í broddi fylkingar, hafa gert tilraun til að
vara ríkisstjórnina við áformum búvörumafíunnar um
að ná tökum á eggjaframleiðslu í landinu - gegn hags-
munum launþega, neytenda og skattgreiðenda.
DV hefur undanfarnar vikur skýrt frá tilraunum
gælufyrirtækisins íseggs til að kaupa eggjaframleiðslu-
hluta Holtabúsins og ná þannig tæpum eða rúmum
helmingi eggjadreifingarinnar í landinu. Með því fengi
ísegg lagalegan grunn til að heimta kvótaskiptingu.
ísegg er eitt af nýjustu gæludýrum búvörumafíunn-
ar. Því var komið af stað með fé úr sjóðum, sem
neytendur halda uppi í verði ýmissar einokunarvöru
hins hefðbundna landbúnaðar. Það átti að safna smá-
framleiðendum saman undir hatti búvörumafíunnar.
Þannig átti að nota peninga neytenda til að gera
framleiðslu mafíubændanna ódýrari en framleiðslu
hinna sjálfstæðu bænda, sem reka stórbú og halda niðri
verði á eggjum. Þannig átti smám saman að koma upp
einokun, eins og einnig hefur verið reynt með ísfugli.
Þetta hefur gengið hrapallega. ísegg er á heljarþröm
og rambar á barmi gjaldþrots. Reksturinn hefur verið
í þungum stíl búvörumafíunnar. Fyrirtækið hefur greitt
eggjabændum seint og illa og lítið, svo að margir þeirra
hafa gefizt upp á viðskiptunum við gæludýrið.
Ráð búvörumafíunnar til lausnar er, að ísegg kaupi
stærsta eggjabú landsins, eggjahluta Holtabúsins. Þar
með fengi ísegg hinn langþráða helming eggjadreifing-
arinnar í landinu og gæti krafizt þess, að samkeppni
yrði lögð niður með kvótakerfi.
Samkvæmt búvörulögum, sem Framsóknarflokkur-
inn og Sjálfstæðisflokkurinn bera ábyrgð á, er land-
búnaðarráðherra heimilt að skella kvótakerfi á nýjar
búgreinar, ef meirihluti framleiðenda í viðkomandi
grein fer fram á það. Þetta vald vill ráðherra nota.
Þar sem ísegg getur ekki keypt eggjahluta Holtabús-
ins af eigin rammleik, er enn einu sinni leitað til eins
hinna mörgu sjóða, sem búvörumafían liggur á. Fram-
leiðnisjóður landbúnaðarins hefur tekið á sínar herðar
50-70 milljón króna ábyrgð handa íseggi til kaupanna.
Framleiðnisjóður hefur beðið landbúnaðarráðherra
að heimila þessa fáránlegu fyrirgreiðslu. í umræðunum
á Alþingi í gær lofaði ráðherrann að bera málið upp í
ríkisstjórninni. Því er ekki enn ljóst, hvort búvörumaf-
íunni tekst að ná eggjaframleiðslunni undir sig.
Ef það tekst, er fyrst settur á kvóti og verðið síðan
hækkað í skjóli einokunarinnar, nákvæmlega eins og
gert hefur verið í hinum hefðbundnu greinum, mjólkur-
og sauðíj árafurðum. Þar hefur slík framleiðslustýring
leitt til okurverðs og offramleiðslu í senn.
Markmið búvörumafíunnar er tvíþætt. Annars vegar
vill hún gera smáum og óhagkvæmum framleiðendum
kleift að halda áfram í skjóli okurverðs. Hún vill hlífa
þeim fyrir samkeppni frá stóru búunum, sem hafa þanizt
út, af því að þau hafa boðið neytendum lægra verð.
Hitt markmiðið er að hækka svo verð á afurðum hlið-
arbúgreinanna, að þær valdi hinum hefðbundnu
búgreinum minni samkeppni en ella. Búvörumafían
vonar, að á þann hátt megi aftur færa hluta neyzlunnar
til hinna hefðbundnu greina og lækka afurðafjöllin þar.
Sókn búvörumafíunnar er á kostnað neytenda, eink-
um láglaunafólks, svo og skattgreiðenda. Ef hún nær
eggjunum, tekur hún kjúklingana og svínakjötið næst.
Jónas Kristjánsson
Hvert er þessi
rúta að fara?
í talfæri
Gunnar Gunnarsson
komið Angmaksalik!" galaði maður
til þeirra fullorðnu sem gátu þá farið
að búast við heimsfréttunum. Af ein-
hverjum ástæðum voru þessar „veð-
urfregnir frá VeðUrstofunni" það
leiðinlegasta útvarpsefrii sem maður
gat hugsað sér - en vissulega ákaf-
lega nauðsynlegar. „Fyrir sjómenn-
ina,“ sagði fullorðna fólkið.
Núorðið, þegar útvarpsstöðvaniar
eru fleiri en ein og meira að segja
komið sjónvarp úr ýmsum áttum hef
ég fest ást á upplýsingastaglinu frá
Veðurstofunni. Ég kveiki á gamla
útvarpinu mínu klukkan fimmtán
mínútur fyrir sjö og hlusta hugfang-
inn á lesarann - og finnst því
skemmtilegra sem hann les stirðleg-
ar; Angmagsalik, Djúpidalur,
Sauðanes, Leirvik og veðurskipin
(já, hvar eru veðurskipin Líma og
Bravó og öll hin?) eru fastir punktar
í tilverunni, mynda mína heimsmynd
og ég slekk á viðtækinu hvenær sem
árás bö byijar ellegar bylgjuballið.
Og nú efast ég um að ég þori að fikta
framar við útvarp þegar þeir eru
famir að hóta gospelgaspri líka. Hér
áður notuðu þeir hjá gamla Utvarp-
inu guðsorð í dagskrárlok til þess
að „hreinsa tækin“ eins og þeir
sögðu. Nú er allur „Ijósvakinn" orð-
inn útbíaður og ekki séns að
skrúbba, sama hve mikið þeir god-
sprella.
Eyrnaskítur
Hin eintóna poppmúsík, sem út úr
útvarpi og sjónvarpi stendur, mun
án efa einhvem tíma í framtíðinni
verða tekin til marks um götótta
menningu okkar tíðar. í raun og
veru er það afar ótrúlegt að allur
fjöldinn hafi skemmtun af því að
fylgjast með vinsældalistanum elleg-
ar fylgjast með endalausri sagnfræði
poppsins sem sjónvarpið býður
manni í síbylju. En allt það mál
skiptir í raun litlu: maður snýr sér
undan, slekkur á apparatinu og finn-
ur sér eitthvað að gera: það er
nefhilega lúxus að vera uppi á vorri
tíð þegar það er allt að þvi ljótt að
láta sér leiðast. En í allri hávaðam-
engun tíðarinnar langar mig að
benda á hliðstæðu í sögunni. í Aust-
urstræti hefur mektugi kaupmaður-
inn í Kamabæ (hvílíkt skrípanafn!)
komið upp hátalara og mokar út í
gegnum hann þeim eymaskít sem
honum finnst að sé góður í fólkið. Á
síðustu öld var þama búandi annar
velmektar bóndi og sá hafði fjós og
veitti haugnum út á gangstéttina þar
sem fólkið átti að komast þurrum
fótum. Það þurfti sérstaka samþykkt
í bæjarstjóm til að neyða bóndann
út í að veita sínum skít annað. Eitt-
hvað svipað þyrfti að gera við
þennan Gulla.
Gunnar Gunnarsson.
Milan Kundera sagði í viðtali við
íslenskan blaðamann um daginn að
hann teldi það misskilning að hægt
væri að læra af reynslunni. Hvemig
á það að vera hægt? spurði rithöf-
undurinn og heimspekingurinn -
enginn dagur er eins og gærdagur-
inn, vandamálin jafhan ný af nál-
inni. Orðalagið var reyndar eitthvað
annað, en inntakið þetta. Samkvæmt
þessu hlýtur hver dagur að vera sem
merkilegt ævintýri - og hugtökum
eins og vana eða leiðindum ofaukið.
Trúlega á Kundera ekki nákvæm-
lega við það. Ég reikna með að hann
geti fallist á það að rútuferð milli
Reykjavíkur og Keflavíkur í dag sé
svipuð þeirri og farin var í gær - að
minnsta kosti hvað bílstjórann
snertir. Og þegar bílstjórinn, sem
ekið hefur þessa vegalengd heila
starfsævi, lítur yfir farinn veg mun
hann væntanlega eiga erfitt með að
minnast hverrar einstakrar ferðar.
Samt em dagamir ekki ljósrit hver
af öðrum. Fólkið í Keflavíkur-
rútunni er ekki það sama dag eftir
dag, bílstjórinn lendir í margs konar
veðri, þarf að bregðast við ýmsum
viðburðum og heilsa upp á margan
manninn.
Það er reyndar ákaflega skemmti-
legt að fylgjast með fólki í starfi,
horfa á nýliða og bera saman við
þá sem orðnir em vanir. „Gömlu
hundamir“ em oft og tíðum svo
augljóslega þreyttir, eða orðnir upp-
fullir af þeim misskilningi eða
vitneskju - að hver dagur sé ljósrit
af öðrum og allt jafri hundleiðinlegt.
Við könnumst við þessi þreytulegu,
jafiivel geðillskulegu viðbrögð þess
vana þegar sá óvani ber upp einfalda
spumingu: Hvert er þessi rúta að
fára?
Aö láta sér leiðast
í nútímanum leggja menn sig í
framkróka við að útrýma leiðanum.
Krafa tímans er að allt sé skemmti-
legt. Við sem orðin erum svo háð
fjölmiðlum af öllu tagi heimtum að
þessir miðlar séu svo óskaplega
skemmtilegir: útvarp, sjónvarp, blöð,
tímarit, bækur, kvikmyndir og mál-
verk. Allt einn samfelldur skellihlát-
ur.
Fyrir nokkrum árum sat ég gest-
komandi á heimih einu og einkason-
urinn, tíu ára, kom heim úr
skólanum og settist hjá okkur, fiiður
sínum og mér, og var gráti nær.
- Hvað er að? spurði faðirinn.
- Það var svo leiðinlegt í skólan-
um, sagði stráksi.
Faðir hans útskýrði þá fyrir syni
sínum að það væri ekkert athuga-
vert við það þótt lífið væri stundum
óskaplega leiðinlegt - því ef það
væri ekki stöku sinnum leiðinlegt
yrði það aldrei skemmtilegt.
- Við getum ekki haft áramóta-
skaup á hveijum degi - það verða
allir vitlausir af því.
- Það er rétt, sagði bamið og tók
gleði sína.
í bamaskólanum var okkur sagt
frá íslenskri baðstofumenningu fyrri
tíma. Ég man hve illa mér gekk að
skilja orðið „baðstofa". Ég setti það
auðvitað í samband við sundlaug eða
baðherbergi og mér vitanlega var
engin sérstök „menning" á þessum
stöðum, bara vatn, sápa og berir
kroppar. En þessi gamla baðstofu-
menning, sem bamaskólinn kenndi
okkur um, sagði firá fólki sem sat á
rúmum sínum og kembdi hærur,
spann þráð, tálgaði eða skar út, kvað
rímur, sagði sögur ellegar las upp
úr guðsorðabókum.
Þessi mynd af forfeðrum vorum
fyllti mig óskaplegum leiða og samúð
með þessu fólki. Ég var svo sann-
færður um að þessi löngu kvöld í
torfkofa hefðu verið svo brjálæðis-
lega leiðinleg; hugsið ykkur bömin
sem vom útkeyrð eftir langan
vinnudag að þurfa að dotta undir
guðsorðaþmglinu við suð í rokk og
skraf í fólki. Þarna inni hefur mann-
skapnum ekki leyfet að leika sér.
En spumingin er svo vitanlega sú
hvort hugtakið leiðindi hafi yfirleitt
verið til. Tilveran hjá flestum var
auðvitað bara vinna og hvíld; leiðinn
er ný uppftnning.
„Veðurfregnir frá Veðurstof-
unni“
Á þeirri sælu tíð þegar aðeins var
til ein útvarpsstöð á íslandi var
maður stundum látinn hlaupa frá
verki til að nema fréttimar ellegar
veðrið. Þegar lesarinn á Veðurstof-
unni stautaði sig gegnum skeytin,
þuldi nöfnin á veðurathugunarstöð-
unum vissi maður hvar maður var
kominn á sólarhringnum. „Það er