Dagblaðið Vísir - DV - 06.12.1986, Blaðsíða 11

LAUGARDAGUR 6. DESEMBER 1986.
11
Er súpan innifalin?
Ef ég væri ríkur, söng fiðlarinn á
þakinu og hefur ekki verið einn um
þá ósk. Hver hefur ekki átt sér þann
dagdraum að græða á tá og fingri
og eignast milljón í banka og kaupa
hlutabréf í arðvænlegum fyrirtækj-
um? Við lesum um það í ævintýrun-
um og skáldsögunum hvemig ríka
fólkið siglir um á snekkjunum og
erfðaprinsamir heilla fegurðardís-
imar. Við fylgjumst með því í tísku-
blöðunum hvemig fína fólkið skartar
sínu fegursta og sveiflar sér-í veislun-
um. Og við sjáum auðkýfinganá aka
um á drossíunum sínum og drekka
kampavín með morgunmatnum.
Hauningjan brosir við hvert fótmál
og áhyggjumar hverfa eins og dögg
fyrir sólu. Ó, þú sæla unaðslíf, ef ég
bara væri orðinn svona ríkur.
Þannig lá maður upp í loft á kvöld-
in, ungur og óreyndur, og lét sig
dreyma um ríkidæmi framtíðarinnar
og beið þess með óþreyju að komast
til manns til að höndla auðæfin og
hamingjuna.
Svo liðu árin, alvaran tók við og
það tognaði á biðinni eftir auðæfun-
um. Nú er ég orðinn miðaldra eins
og sagt er um menn á besta aldri og
er enn að bíða. Smám saman er ég
farinn að sætta mig við að ef ég verð
einhvem tímarln ríkur þá verður það
sennilega of seint. Maður lifði að
vísu lengi vel í voninni um happ-
drættisvinninga, milljón hjá SÍBS
eða einbýlishús hjá DAS, en það
hálmstrá lét einnig bíða eftir sér og
nú er ég löngu hættur að spila í
happdrættum.
Með sveittan skallann
Samt vom það ekki happdrættin
sem bmgðust, enda er manni sagt
að happdrættisvinningar séu ekki til
þess að ganga út. Mér varð á í mess-
unni með öðrum og dapurlegi hætti.
örlagaríkustu mistökin í þeirri fyrir-
ætlan minni að verða ríkur var það
glappaskot að ganga langskólaveg-
inn. Þama sat ég í nærri því tuttugu
ár með sveittan skallann og taldi
mér trú um að ég væri að búa mig
undir framtíðina og auðæfin. Fyrst
landspróf, þá stúdentspróf, síðan há-
skólapróf. Með ölium þeim þrautum
og þrekraunum sem slíkrnn prófum
fylgja. Langir dagar og svefíilausar
nætur yfir skmddum og skólabókum,
sjálfspíningu og sjúklegum mein-
lætalifíiaði. Ekki þar fyrir að maður
lifði sult og seym, enda tókst stúd-
entum þeirra daga að fleyta fram
lífinu með þeirri nýtni og ráðdeild
sem hvarf út í buskann eftir að
námslánin spilltu stúdentafátækt-
inni.
Ógæfa mín var hins vegar sú að
ég náði prófunum. Á endanum sat
ég uppi með háskólamenntun sem
einhvem veginn varð að nýta. Það
fór þess vegna fyrir mér eins og svo
mörgum háskólagengnum vesal-
ingnum að leiðin lá í embættis-
mennsku að náminu loknu og þá
höfðu næstum því þrátíu fyrstu ár
ævinnar farið til spillis við að lesa
bækur, í stað þess að græða fé. Eftir
því sem mér skildist á góðviljuðu
fólki hreppti ég væna stöðu og átti
að una hag mínum vel. Þó var það
svo einkennilegt að hversu mikið
sem ég vann og hversu lengi sem ég
beið létu háu launin stöðugt á sér
standa og það var jafnan tvísýnt
ástandið á heftinu þegar dró að mán-
aðamótum.
í þá daga þótti ekki við hæfi að
barma sér enda blankheitin heldur
ekki þess eðlis að maður þyrfti að
segja sig á sveitina. Þar að auki vom
til ýmsar aðferðir sem gerðu manni
lífið léttara. Til að mynda ef farið
var í leigubíl með öðrum var hag-
kvæmt ráð að vera nógu lengi að
taka upp veskið, þangað til ömggt
var að einhver annar var búinn að
borga bílinn. Það var hægt að fara
á völlinn í seinni hálfleik þegar þeir
vom hættir að selja inn og í bönkun-
um var ráðið að draga allar afborg-
anir í lengstu lög þangað til
verðbólgan hafði étið upp eftirstöðv-
amar.
Stundum neyddist maður til að
borða á vertshúsum með félögunum
til þess að vera maður með mönnum
enda þótt það væri lúxus sem ekki
hæfði óbreyttum. Þá var farið vel
yfir matseðilinn og spurt með alvöru-
þunga: Er súpan innifalin?
Það var aldrei valinn annar réttur
en sá sem hafði súpima innifalda.
Reyndar sé ég af nýjustu blaðadeil-
unum að fátækir námsmenn em ekki
dauðir úr öllum æðum enn og eiga
góða að þegar flytja þarf bíltíkumar
heim. í gamla daga áttu menn hvorki
bíltíkur né aðgang að forstjórum,
þannig að það em greinilega enn ráð.
við námsmannafátæktinni.
Fór á hausinn
Ég er sem betur fer sloppinn úr
húsmennsku hjá hinu opinbera fyrir
löngu en enn þann dag í dag sé ég
að háskólamenntaðir opinberir
starfsmenn heyja harða og fremur
vonlausa baráttu fyrir bættum kjör-
um sínum. Mér er sagt að þeir séu
svona nokkum veginn hálfdrætting-
ar á við venjulegan iðnaðarmann,
Ellert B. Schram
hvað þá kaupsýslumenn, en njóta þó
þeirra forréttinda að mega greiða
skatta fram yfir aðra.
Tannlæknamir hafa að vísu
nokkra sérstöðu meðal háskóla-
manna og það komu tímabil í ævi
minni sem ég syrgði það mjög að
hafa ekki farið í tannlæknadeildina,
þó ekki væri fyrir annað en að geta
gert við mínar eigin tennur sjálfúr.
En svo sá ég þáttinn hjá honum
Palla frænda um daginn og tók gleði
mína á nýjan leik. Þar heyrði ég og
sá að tannlæknar em hálfgerð lág-
tekjustétt og það er greinilega tóm
lygi að tannlæknar séu svona ríkir.
Mér létti stórum við að heyra að ég
hef ekki misst af auðæfunum þar.
Einu sinni ákvað ég að gerast bis-
nessmaður og keypti hlutabréf í vel
metnu fyrirtæki sem hafði forstjóra
á hverjum fingri og virtist pottþétt
miðað við hvað forstjórunum vegn-
aði vel. Áður en árið var liðið hafði
þetta fyrirtæki farið á hausinn og ég
er enn að borga hlutabréfið mitt í
þrotabúið með vöxtum og verðbótum
og sé ekki betur en skuldin hækki í
öfugu hlutfalli við afborganfrnar.
Nú hefur því jafhan verið haldið
fram að hver sæmilega gefinn ungl-
ingur eigi að leggja stund á lang-
skólanám og hamrað á því að mennt
sé máttur. Það getur vel verið rétt,
en sá máttur er þá i mesta lagi fólg-
inn í þeim mætti sem faðir vorið
predikar og tilheyrir guðsríki. Það
er alla vega of seint fyrir mig.
Sú spuming gerist nefnilega áleitin
hvort gáfur séu sama og greind, því
það getur varla talist greindur maður
sem er svo vitlaus að halda að hann
komi undir sig fótunum með því að
stunda nám fram að fertugu til þess
að þiggja lúsarlaun að því loknu. Sú
greind er að minnsta kosti ekki mjög
praktísk.
Sannleikurinn er sá að þeir sem
voru svo heppnir að ná ekki prófúm
eða nenntu hreinlega ekki að leggja
fyrir sig vita gagnslausan lærdóm
hafa öðrum fremur orðið ofan á í líf-
inu eins og sagt er um þá sem efnast.
Þegar ég sé til þessara manna, virði
fyrir mér einbýlishúsin þeirra og bíl-
ana og dugnaðinn, sem einkennir þá,
hugsa ég stundum skaparanum þegj-
andi þörfina fyrir þá ógæfu, sem
henti mig, að halda ég hefði greind
til að læra. Bara að ég hefði fallið á
prófunum og orðið ríkur í staðinn!
Þeir plumma sig
Sjáið þið bara hvemig þeir plumma
sig, strákamir, sem slepptu langskól-
unum. Pálmi í Hagkaup reisir
stærstu verslunarhöll norðan Alpa-
fjalla. Óli Laufdal kaupir Sjallann,
eftir að vera búinn að kaupa Hótel
Borg og byggja Broadway. Óli Sig
leggur undir sig Vörumarkaðinn og
reisir kaffibræðslu og kaupir svo
Olís með annarri hendinni. Blöðin
segja að hann sé prentlærður upp á
punt en hafi ekki einu sinni haft fyr-
ir því að stunda prentið í hjáverkum.
Huldumaðurinn Helgi Jónsson reisti
sér hótel í Hveragerði og snaraði síð-
an út sextíu milljónum til að leggja
í Amarflug. Ekki fara heldur neinar
sögur af langskólanámi hjá Helga
þessum.
Já, það er ekki hveijum manni
gefið að verða ríkur nema þá þeim
sem hafa gætt þess að láta ekki
menntunina tefja sig frá gróðanum.
Eihhver sagði frá því í þinginu um
daginn að ung stúlka hefði lagt á sig
háskólanám í hjúkrunarfræðum en
uppgötvað að náminu loknu og fjór-
um árum of seint að hún gæti haft
þreföld laun í flugfreyjustarfi á við
hjúkkustarfið á spítalanum. Þó hafði
hana aldrei dreymt um að verða rík
heldur bara þetta venjulega að eiga
í sig og á. Það er víst til of mikils
mælst að hjúkrunarfræðingar hafi
nóg fyrir sig að leggja úr því þeir em
svo vitlausir að mennta sig fyrir
ævistarfið!
Lukkunnar pamfílar
Ekki get ég neitað því að stöku
sinnum á lífsleiðinni hafa mér
áskotnast allsæmileg laun. Ég hef
meira að segja stundum haft rök-
studda ástæðu til að halda að nú
væri ég brátt að verða ríkur. En þá
er eins og við manninn mælt að
skatturinn hefúr óðar komið með
krumluna og hirt bróðurpartinn af
afrakstrinum. Mér er satt að segja
ómögulegt að sjá, hvað þá skilja,
hvemig nokkur maður getur orðið
ríkur með því að afla sér tekna. Enda
sé ég það í skattskránni, þegar ég
fletti henni mér til hugarhægðar, að
það em einmitt mennimir sem enga
skatta borga sem verða ríkir. Það
em mennimir sem kaupa fyrirtækin
fyrir milljónimar. Sannast hér enn
sem fyrr að það ber vott um mestu
greindina að sleppa langskólaprófum
og hafa vit á þvi að vinna sér ekki
inn fyrir launum sem skatturinn
hirðir. Það er kallað að hafa pen-
ingavit og er ekki öllum gefið. Allra
síst þeim sem taldir em vel gefnir.
Einhveijar stéttir hjá ríkinu hafa
svindlað á kerfinu með þvi að semja
um bílastyrki í kaupbætur. Þetta
mun vera hið alvarlegasta mál, og
nú em nokkrir alþingismenn búnir
að leggja fram þingsályktunartillögu
um að skatturinn grípi í taumana.
Það er auðvitað ófært að láta lág-
launafólk komast upp með þann
óskunda að lauma sér undan skattin-
um með svona lummulegum aðferð-
um.
Þannig ber allt að sama brunni.
Menntun og auðæfi eiga litla sam-
leið. Þaðan af síður skattar og gróði.
Það er sitt hvað gæfa og gjörvileiki.
Um þetta er víst fátt að segja.
Maður verður að láta sér nægja dag-
draumana úr því sem komið er og
gratúlera þeim lukkunnar pamfílum
sem hafa haft vit á því að stytta sér
leið framhjá langskólanáminu og
vísindunum og máttlausu menntun-
inni. Alveg öfúndarlaust. Maður
finnur þó alténd ilminn af réttunum
frá þeim ríku. Og svo má alltaf panta
sér sams konar rétti þar sem súpan
er innifalin!
Ellert B. Schram