Dagblaðið Vísir - DV - 28.03.1987, Blaðsíða 22

68
LAUGARDAGUR 28. MARS 1987.
Kvikmyndir
T nn 11 stin í fyrirrúmi
Franski leikstjórinn Tavernier hefur nýlega gert myndina ROUND
MIDNIGHT sem Qallar um líf jassleikara að nafni Dale Turner
Myndin er að mestu byggö á lífi Lester Young.
þeirra ... allt frá D.W. Griffítn...
Ford.. Frank Capra og upp úr til
okkar daga. Ég elska kvikmyndir
sem örva mig til að gera kvikmynd-
ir sjálfur. Meðal uppáhaldsleik-
stjóra hjá mér má nefna menn eins
og Jospeh Losey, Fritz Lang, Max
Ophulus, Meric Pressburg, Micha-
el Powell og svo Ettero Scola ...
Ég get bara tekið undir orð
Thelonious Monk þegar hann var
spurður hvað virkaði sem örvun á
hann: „Allt og allir sem hafa verið
góðir við mig virka örvandi." “
SP.: „Hvað með Coppola og Spiel-
berg?“
SV.: „Ég er náttúrlega hrifnari
af Coppola, sérstaklega þeim Copp-
ola sem gerði myndirnar Guðfaðir-
inn II, Apocalypse Now og The
Conversation ... fyrir fimm til sex
árum var bandarísk kvikmynda-
gerð mjög áhugaverð. Mean street,
Badlands Days of Heaven og
Scarecrow. Myndirnar í dag eru
ekki eins áhugaverðar. Martin
Scorsese ásamt nokkrum öðrum
eru þeir einu sem eru áhugaverðir.
En hvað gerðist svo t.d. með Terr-
ence Malick? Robert Altman
neyðist til að vinna með super 16
fyrir utan kerfið, svo eitthvað sé
nefnt.
Þótt myndin fjalli um líf jassleik-
arans Dale Tumer þá hefur
handritahöfundurinn David Rayfi-
el án efa haft í huga saxófónleikar-
ann Lester Young. Einnig virðist
myndin byggja að hluta til á lífi
píanóleikarans Bud Powell.
Til að glæða svona tónlistarmvnd
því lífi sem nauðsynlegt er til að
halda áhorfendum uppteknum við
hvíta tjaldið valdi Tavernier saxó-
fónleikarann Dexter Gordon til að
leika aðalhlutverkið. Hann hefur
búið lengi í Danmörku og er nú 62
ára að aldri orðinn goðsögn í heimi
jassins. Myndin hvílir mikið á
herðum hans því engum leikara
hefði tekist að sannfæra áhorfend-
ur um að þeir tilfinningaríku tónar,
sem streyma út í áhorfendasalinn,
væru framkallaðir af fingrum ein-
hvers sem ekki væri frábær tónlist-
armaður. Ekki sakar það heldur
að rödd hans, sem er gróf eins og
sandpappír, fellur mjög að sögu-
þræði myndarinnar.
Efnisþráðurinn er sáraeinfaldur.
Myndin gerist 1959 og sögusviðið
er Blue Note jassklúbburinn í Par-
ís. Þar er kominn til að spila hinn
þeldökki saxófónleikari Dale
Turner til að skemmta Frökkum
með leik sínum. Hann á við alvar-
legt áfengis- og eiturlyfjavandamál
að stríða sem hann virðist ekki
ráða við. Ætlun Tumers með þessu
hljómleikaferðalagi til Parísar er
ekki aðeins að sjá og sigra Frakk-
ana heldur einnig að athuga hvort
breytt umhverfi gefi honum þann
kraft sem hann þarf til að vinda
sig út úr þessum vandamálum.
Tónlistin ífyrirrúmi
Þegar til Parísar kemur kynnist
Turner listamanninum og aðdá-
anda sínum, Francis Borier, sem
býður Turner íbúðina sína ásamt
allri hjálp sinni til að losna við
eiturlyfin gegn þeim skilyrðum að
hann hætti að drekka og reyni að
spila eins oft og hann geti.
Eins og gefið hefur verið til
kynna fjallar raunar Round Mid-
night nær eingöngu um jasstónlist.
Sumir vilja ekki skilgreina mynd-
ina sem kvikmynd sem fjallar um
jass heldur sem jassmynd. En fyrir
utan tónlistina eru mörg átakanleg
atriði varðandi baráttu Turner
gegn vandamálum áfengis og eitur-
lyfja auk ástarsambands þeirra
Turners og Boriers sem stendur í
skugganum í hlutverki húsmóður-
innar sem styður við bakið á
snillingi sem er á leið til ókunnra
landa í heimi tónlistarinnar.
Leikstjóm Taverniers hefur verið
líkt við að hann hafi tekið sögu-
þráðinn og leikið hann í gegnum
trompet, þar sem trompetleikarinn
lék af fingmm fram á hljóðfærið,
til að færa myndinni það líf og þá
sál sem raun ber vitni. Kvikmynda-
takan skiptir hér einnig miklu
máli en þar sat við stjórnvölinn
Bmno De Keyzer sem renndi
myndavélinni fram og aftur átaka-
laust þannig að áhorfandinn varð
aldrei var við það. Að lokum full-
komnaði handbragðið sá eini sanni
Herbie Hancock sem sá um tónlist-
ina.
Bertrand Tavernier
En hver er þessi Bertrand Ta-
vernier sem allt í einu birtist með
stórgóða jassmynd upp á arminn?
Það verður að teljast langur tími
síðan góð jassmynd leit dagsins ljós
hvað þá að hún hafi náð eins mikl-
um vinsældum og Round Midnight
á svo skömmum tíma.
Tavernier gaf nýlega viðtal við
sænska kvikmyndatímaritið
Chaplin og fer hér á eftir lausleg
þýðing á hluta þess til fróðleiks
fyrir lesendur.
SP.: „Hvers vegna notaðir þú fé-
laga þinn, Martin Scorsese, í
hlutverk í myndinni?“
SV.: „Það reyndist mér ódýrara
jafnvel minni en Scorsese, leit allt-
af yfirvegaður á hann og sagði:
„Vertu rólegur. Ég veit nú sitthvað
um hljóð. Ég vann við fyrstu
frönsku talmyndina með Rene Cla-
ir árið 1929 sem var Sous les Toits
de Paris. Það sló alltaf þögn á
Hancock ... hvað getur maður
sagt. Trauner er næstum kominn í
dýrlingatölu. Hann gerði útfærsl-
una á Les Enfants du Paradis,
(1945), ásamt fleiri Billy Wilder
myndum."
Draumur um Hollywood
SP.: „Hvað um bandarískar
myndir?"
SV.: „Sem ungur kvikmyndaá-
hugamaður fyrr á tímum elskaði
ég bandarískar myndir. Ég held
meira að segja að það hafi verið
Gary Cooper sem olli því að ég fór
að gera kvikmyndir.
Ég elska myndir sem gefa mér
tækifæri til að skynja Bandaríkin
betur og þessa sérstöku menningu
Það er Dexter Gordon sem fer með aðalhlutverkið.
en að mynda í New York. Með
þessu móti sparaði ég mér í það
minnsta 25 sviðsetningar því frá
og með fyrsta orði er Scorsese orð-
inn táknrænn fyrir New York.
Hann er New York.
Það var einnig hann sem kynnti
mig fyrir Irwin Winkler sem er
framleiðandi myndarinnar. Scor-
sese og Winkler voru á leið frá
ísrael til Bandaríkjanna en höfn-
uðu í París einn sunnudagsmorgun
í rigningu og kulda. Scorsese
spurði mig hvort ég vildi snæða
hádegisverð með Winkler og með-
an á honum stóð rökræddum við
hvernig mynd við myndum gera ef
við fengjum algerlega að ráða ferð-
inni. Ég sagði: „Mynd um banda-
ríska jasstónlistarmenn í París á
árunum 1950-1960.“ Þannig byrj-
aði þetta nú allt saman.
Tónlist og taktur
Winkler fjármagnaði handritið
en síðan hófust vandræðin. Hann
segir sjálfur að þetta hafi verið erf-
iðasta verkefni sem hann hafi tekið
að sér að fjármagna síðan Rocky
(sem var fyrsta Rocky-myndin sem
allir neituðu að fjármagna nema
Winkler). En Winkler hefur gaman
af vandamálum. Raging Bull var
einnig mjög erfið í fjármögnun.
Hvað sem því líður þá fengum við
3 milljónir dollara frá Wamers
kvikmyndaverinu sem átti að vera
framleiðslukostnaður myndarinn-
ar. Samtímis varð ég að leggja laun
mín að veði að ég færi ekki fram
yfir kostnaðaráætlunina."
Sp.: „Það var Herbie Hancock
sem stóð fyrir tónlistinni."
SV.: „Hann var áhyggjufullur
yfir hljómgæðunum þar sem við
tókum tónlistina, sem leikin var í
klúbbnum, beint upp. „Heldurðu
að það verði of mikið ekkó?“ spurði
hann í sífellu okkar stórgóða upp-
tökustjóra, Alexander Trauner.
Trauner, sem er lágvaxinn maður,
Framhaldsmyndir
Ég hef yfirleitt orðið fyrir von-
brigðum að undanförnu með
myndir. Það er greinilegt að mynd-
imar em gerðar fyrir unglingana.
Ég hef engan áhuga á að sjá mynd-
ir eins og Porky’s I, II, III, IV, V,
VI, VII... Þessi orð sem maður er
alltaf að heyra eins og „byggð á“
eða „framhaldsmynd" hljóma ekk-
ert spennandi.
En það eru þó undantekingar
eins og After Hours, The Color of
Money og svo Out of Africa.
Tæknilega finnst mér Spielberg
snillingur. En ég held ekkert sér-
staklega upp á myndirnar hans.
Ég var hrifinn af The Duel og hafði
gaman af ýmsum hlutum úr öðrum
myndum hans eins og Sugarland
Express og svo Jaws. Hins vegar
var Indiana Jones and the Temple
of Doom ekki fyrir mig. Milli 1940
og 1950 hefði þessi mynd verið talin
sem B-mynd með ef til vill William
Witton eða John English sem leik-
stjóra og framleidd af Republic
Pictures."
Þá er þessu viðtali lokið en til
gamans skulu nokkrar helstu
myndir Taverniers taldar upp í lok-
in.
L’Horloger de Saint-Paul (The
Watchmaker of Saint-Paul)
Que La Fete Commence.. .(Let Joy
Reign Supreme ...)
Le Judge Et l’Assassin (The Judge
and the Assassin)
Coup de Torchon
A Week’s Vacation.
Hér sést Tavernier fara yfir atriði meö Gordon.