Dagblaðið Vísir - DV - 26.09.1987, Qupperneq 10

10
LAUGARDAGUR 26. SEPTEMBER 1987.
Frjálst.óháð dagblað
Útgáfufélag: FRJALS FJÖLMIÐLUN HF.
Stjórnarformaður og útgáfustjóri: SVEINN R. EYJÖLFSSON
Framkvaemdastjóri og útgáfustjóri: HÖRÐUR EINARSSON
Ritstjórar: JÓNAS KRISTJÁNSSON og ELLERT B. SCHRAM
Aðstoðarritstjórar: HAUKUR HELGASON og ELlAS SNÆLAND JÓNSSON
Fréttastjóri: JÓNAS HARALDSSON
Auglýsingastjórar: PÁLL STEFANSSON og INGÓLFUR P. STEINSSON
Ritstjórn, skrifstofur, auglýsingar, smáauglýsingar, blaðaafgreiðsla, áskrift,
ÞVERHOLTI 11, SlMI 27022
Setning, umbrot, mynda- og plötugerð:
PRENTSMIÐJA FRJALSRAR FJÖLMIÐLUNAR HF., ÞVERHOLTI 11
Prentun: ÁRVAKUR HF. - Áskriftarverð á mánuði 600 kr.
Verð i lausasölu virka daga 60 kr. - Helgarblað 75 kr.
Fríðarstofnun á íslandi
Of snemmt er að gera því skóna, að alþjóðlegri friðar-
stofnun verði komið upp á íslandi. Það er enn bara
hugmynd, sem Steingrímur Hermannsson kom á fram-
færi við sovézka og bandaríska ráðamenn, er hann var
forsætisráðherra. En henni hefur ekki verið illa tekið.
Frá okkar sjónarmiði er að flestu leyti gott að fá slíka
stofnun hingað til lands. Auðvitað eru slæmar hhðar á
því eins og raunar á öllum málum. Þær vega þó ekki
þungt í samanburði við hinar góðu, auk þess sem unnt
er að milda þær með því að vita af þeim fyrirfram.
íslendingar eru yfirleitt andvígir sumu því tilstandi,
er víða fylgir yfirstéttunum, sem ráða ferðinni í al-
þjóðlegum samskiptum. Hraðakstur bílalesta undir
sírenuvæli er dæmi um fíflaskap, sem við munum ekki
sætta okkur við sem fastan þátt í þjóðlífinu.
Unnt er að sætta sig við meiriháttar röskun af og til,
ef við getum lagt eitthvað af mörkum til að gera fundi
heimsleiðtoga árangursríka. En við venjulega fyrir-
mannafundi munum við frábiðja okkur fyrirgang á borð
við þann, sem tengdist Nató-fundinum í sumar.
Hefðbundið mun vera, að ákveðinn hluti sendimanna
heimsvelda starfi undir fólsku flaggi og sinni í raun
njósnum. Við þurfum ekki að hafa miklar áhyggjur af
slíku og getum raunar litið svo á, að slík vinna hér á
landi jafngildi í stórum dráttum sóun á starfskröftum.
Margt kemur á móti þessu, auk ánægju okkar af að
hjálpa til við gagnlega vinnu í alþjóðlegum samskiptum.
Alþjóðastofnun í Reykjavík mundi verða okkur eins
konar gluggi að umheiminum, gera okkur heimsvanari
og raunsærri í viðhorfum okkar til umhverfisins.
Ekmig skiptir máh, að stofnunum af þessu tagi fylgja
margvísleg störf, sem mörg hver hafa tilhneigingu til
að vera hátekjustörf. Þau eru auk þess á sviðum, sem
við þurfum að efla hjá okkur til að draga úr atvinnuein-
hæfni og verða fullgildir þáttakendur í nútímastörfum.
Loks má hafa í huga, að fóst alþjóðastofnun treystir
grundvöll ferðaþjónustunnar í landinu. Viðskipti henn-
ar dreifast betur og jafnar yfir allt árið, svo að ekki
þarf að miða fjárfestingu nærri eingöngu við afar stutta
sumarvertíð. Jafnvægi er gott í þessu eins og ýmsu öðru.
Á þetta er bent hér th að hvetja ráðamenn th að taka
á máh þessu af alvöru. Afleitt er, þegar Þorsteinn Páls-
son forsætisráðherra svarar út í hött og raunar með
hálfgerðum skætingi, þegar hann er spurður um, hvað
hann sé að gera til að fá hingað nýjan toppfund.
ísland verður ekki tíðari eða fastur vettvangur al-
þjóðlegra samskipta, ef okkar menn vinna að því með
hangandi hendi. Margir aðrir staðir koma tU greina, svo
sem Vínarborg og Helsinki, þar sem góð reynsta er af
mikUvægum ráðstefnum og toppfundum af ýmsu tagi.
Forseti íslands, ríkisstjórn og utanríkisþjónusta eiga
að stunda samræmda og öfluga viðleitni að áþreifanlegu
marki á þessu sviði. Hin umrædda friðarstofnun aust-
urs og vesturs er einmitt slíkt markmið. Henni verður
fyrr en síðar komið á fót, - einhvers staðar í heiminum.
í friðarstofnun verður væntanlega rætt um samdrátt
kjarnorkuvopna, bann við eiturvopnum og sfjörnu-
stríði, samdrátt hefðbundinna vopna, herlaus landa-
mærabelti og friðun hafsins. Ef til vih líka um aðgerðir
gegn ozon-eyðingu og gegn annarri viströskun jarðar.
Okkur íslendingum væri mikill heiður og ánægja af,
að starf af slíku tagi tengdist á stöðugan og varanlegan
hátt nafni landsins eða höfuðborgar þess.
Jónas Kristjánsson
En þótt fóir búist við því að fjármálaráðherrann okkar viki nokkrum krónum að fólki á förnum vegi hafa
ýmsir talsverða trú á frúnni hans.
Hjátiú og
önnur smámál
I fyrsta hausthretinu í september
héldu allir að veturinn væri að koma
í öllu sínu veldi. Um huga fólks fór
kvíði sem er kominn afar langt að
úr sögu okkar. Þrátt fyrir þaö að við
séum orðin sæmilega menntuð þjóð
á ýmsum sviðum og heyrum veður-
fréttir daglega, sem eru tilreiddar af
vísindamönnum, veðurfræðingum,
þá var ekki laust við að þekkingu
og lærdómi væri ýtt til hliðar í hug-
anum og gripið til hinnar fomu
örlagatrúar: veðurguðimir eða veð-
rið em að hefna sín og hefndin
verður grimmileg, vegna þess að
sumarið hefur verið svo blítt og sól-
ríkt.
En þannig er þetta ekki í náttúr-
unni, heldur aðeins í hugum manna,
og mannshugurinn getur ekki haft
nein áhrif á veðurfarið, nema menn
breyti náttúrunni með því að flytja
fjöll og færa til vötn og eyðileggja
skóga. Engu að síður mun hinn
frumstæði ótti grípa okkur, þegar
minnst varir, þannig að viö höldum
að náttúran sé gædd vilja, aö hún
gæli við okkur stundum en hefni sín
svo rækilega samkvæmt undarleg-
um geðþótta, sem er þó fjarska
mannlegur og algengur.
Óttinn við orma
Germanskar þjóðir hafa alltaf ve-
rið hræddar við orma. Og nú kemur
hinn frumstæði ótti hjá Þjóðverjum
fran í ótta við orma í fiski. Líklega
eru hringormar fremur hættulaus
dýr, en í nokkra mánuði hafa þeir
valdið meiri skelfingu í Þýskalandi
en kjamorkuváin. Þessi hámennt-
aða þjóð, með alla sína vísinda-
hyggju og heimspekihugsun, skelfist
nú við fátt meira en það, eftir fréttum
fjölmiðla að dæma, að hringormar
kunni að útrýma henni, ef hún leggi
sér fisk til munns. í fréttum er gefið
í skyn, að óttínn stafi af því að sjón-
varpsþáttur þar í landi var fluttur
um hringorma í fiski, en það er svo,
að flest fólk sem hefúr gengið í skóla
og lært dýra- eða fiskafræði veit um
tilveru hins meinlausa orms. Og
þess vegna er það ekki mjög skelf-
ingu lostið yfir honum. Aftur á móti
úir allt og grúir í ormum í fomri
menningu germana, og það þarf ekki
meira en stuttan sjónvarpsþátt, sem
múgurinn hlustar á og sér, til þess
að vekja hinn foma dularfulla ótta
við hinn ókennilega orm, sem hetjan
þarf að berjast við og sigra. Hin
skelfilega herör Þjóðveija gegn
hringorminum virðist vera ipjög af-
drifarík fyrir íslenskan sjávarútveg.
Og hún verður það, þangað til að við
sendum nýjan Sigurð Fáfnisbana til
Þýskalands að berjast með afar sál-
fræðilega innstilltum orðum, bæði í
blöðum og sjónvarpi.
Fjármál og lottó
Þegar ormurinn er sigraður kemst
sigurvegarinn í gullið. Að minnsta
kosti var þetta þannig áður í fomum
Guðbergur
Bergsson
sögum. í nútímanum komast menn
í sjóðinn, oft fyrir þær sakir að þeir
hafa talsverða hjátrú hvað heppnina
varðar. Viö íslendingar höfum ekki
alist upp við trú á kraftaverk og
þess vegna bíðum við ekki eftir að
þau komi yfir okkur skyndilega,
annaðhvort með heilsubót eða fullar
hendur fjár. Hjá sumum þjóðum
hefúr trúnni a kraftaverk hinnar
guðlegu náöar hnignað með þeim
hætti að hún færist öll yfir happ-
drættin. En meöal okkar hefúr trúin
á álfagullið verið uppvakin með
lottó. Og það með dálítið sniðugum
hætti. Flestar þjóðir halda að fjár-
málum þeirra sé stjómað af manni
sem ber titilinn Fjármálaráðherra.
Þetta er að sjálfsögðu rangt, og trúin
er þaö reyndar líka. En fæstir halda
að fjármálaráðherrann komi heim á
hvért heimili og færi því dálitla fjár-
fúlgu í umslagi eða geri það úti á
götu. Frú Eva Peron í Argentípu
gerði það stöku sinnum, og við þaö
fékk alþýöan svo mikla oftrú á henni
að hún stjómar hugarheimi þjóðar-
innar á ýmsa lund, með vonum um
fiármálakraftaverk og það löngu eft-
ir að hún fór í gröfina velsmurð í
kistu. En þótt fáir búist við því að
fiármálaráðherrann okkar víki
nokkrum krónum að fólki á fómum
vegi hafa ýmsir talsverða trú á
frúnni hans. Og það er vegna þess
aö hún var í lottó. Hann stjómar
stórfúlgunum, en hún hinum, sem
koma heimilunum svo vel - sem
aukapeningur. Mér finnst þetta vera
einstaklega sniðugt hjá hjónunum.
Og það er annað: svipur hjónanna.
Hann er samansaumaður og harður
á svip, vegna þess að hann heldur
fast í peningana „og ver þeim vel“.
En hún er blíðasta bros, svo bjart
og milt, að almenningur heldur að
allt í einu fari hún að gubba litlum
fiárhrúgum út um munninn beint
inn á sjónvarpsborðið. Þá er bara
aö hafa hendur á gjöf álfkonunnar.
Hið nýja stjómmálamottó er: Eigin-
maðurinn í fiármálaráðuneytinu en
frúin í lottó. Vonandi ber það ríku-
legan ávöxt fyrir allan almenning
og hefur áhrif á veltu fyrirtækja og
rekstur þeirra.
Hjátrú sem varðar stærð
Hér hjá okkur íslendingum gerist
aldrei neitt stórt, þannig að öll smá-
mál verða strax að stórmálum. Og
það er þreytandi til lengdar í sam-
félagi okkar. Allir litlir karlar halda
að þeir séu fiarska mikilvægir. Eins
er með allar smáþjóðir. Þess vegna
er það að drottning Breta er af ís-
lenskum ættum. Og þegar ég var
unglingur mátti fólk í Grindavík -
og reyndar víða um land og öll dag-
blöðin (sem era reyndar bæði
pottþétt og vatnsheld) - varla vatni
halda yfir því að einhver ættfræö-
ingur hafði komist að þvi (þótt
kirkjubækumar væra, að sjálf-
sögðu, týndar) að Judy Garland og
Diana Durbin væra af íslenskum
ættum. Þess vegna vildu allir geta
sungið Fram í heiðanna ró jafn fag-
urlega og Diana. Það þótti auðheyrt
að hún hafði íslenska rödd. Það var
svo mikill lækjamiður í henni og
heimþrá í hjartanu. Eftir að Diana
varð akfeit, setti kvikmyndaverið á
hausinn, missti röddina og flúði til
Frakklands, hætti hún að vera af
íslenskum ættum. En þaö er ekki
einleikiö með leikara, hvemig þeir
sverja sig i ættir okkar. Því núna er
Ronald Regan, forseti Bandaríkj-
anna, allt í einu upprunninn úr
Skagafirði og kannski náskyldur
Bretadrottningu þar af leiðandi. Það
á bara eftir að berast sú frétt, að
Regan langi að leika í íslenskri kvik-
mynd eftir aö tímabil hans sem
forseta rennur út. Þessi þörf fyrir
að vera í tengslum við liinn „stóra
heim“ í gegnum ættartengsl minnir
mig á Spán, þegar einangrun þar var
sem mest, á tímum Francos. En
Spánveijar lögðu ekki í eins mikil
stórmenni og við. Þeir létu sér nægja
að eiga vissa menn af spænskum
ættum í Hollywood, eins og Disney.
En kirkjubækumar varðandi hann
vora líka týndar, því miður. Ég man
að íslands var getið með stórri fyrir-
sögn og frétt sem sagði, að í einu
helsta stórblaöi Evrópu, Morgun-
blaðinu á íslandi, hafi birst grein
afar hliðholl Spáni og lífverði Franc-
os. Og mig minnir endilega að sagt
hafi verið aö hún hafi verið eftir einn
fremsta rithöfund landsins, ein-
hverja Sigríði. í greininni var látið
skína í það að lífvörður einræðis-
herrans geröi ekkert annað en ríða
í rómantísku tunglskini um hallar-
garðana í Madrid.