Dagblaðið Vísir - DV - 19.08.1988, Qupperneq 14

14
FÖSTUDAGUR 19. ÁGÚST 1988.
Frjálst,óháÖ dagblaö
Útgáfufélag: FRJALS FJÖLMIÐLUN HF.
Stjórnarformaöur og útgáfustjóri: SVEINN R. EYJÓLFSSON
Framkvæmdastjóri og útgáfustjóri: HÖRÐUR EINARSSON
Ritstjórar: JÖNAS KRISTJANSSON og ELLERT B. SCHRAM
Aöstoðarritstjórar: HAUKUR HELGASON og ELlAS SNÆLAND JÖNSSON
Fréttastjóri: JÓNAS HARALDSSON
Auglýsingastjórar: PALL STEFANSSON og INGÖLFUR P. STEINSSON
Ritstjórn, skrifstofur, auglýsingar, smáauglýsingar, blaðaafgreiðsla, áskrift,
ÞVERHOLTI 11, SlMI 27022
Setning, umbrot, mynda- og plötugerð:
PRENTSMIÐJA FRjALSRAR FJÖLMIÐLUNAR HF., ÞVERHOLTI 11
Prentun: ARVAKUR HF. - Askriftarverð á mánuði 800 kr.
Verð í lausasölu virka daga 75 kr. - Helgarblað 90 kr.
Skemmdarverk grænfriðunga
Bandarískir grænfriðungar hafa haft sig í frammi að
undanfórnu. Þeir efndu til mótmæla í sjötíu og fjórum
borgum Bandaríkjanna nú í vikunni. Ástæðan er hvala-
dráp íslendinga og ganga mótmælin út á að letja fólk
til kaupa á íslenskum fiskafurðum í hefndarskyni fyrir
hvalveiðamar. Hér er auðvitað um vísvitandi skemmd-
arverkastarfsemi að ræða gagnvart íslenskum hags-
munum enda berast fregnir um það hingað að tveir af
stærstu fiskkaupendunum vestra hafi látið undan þrýst-
ingi og segjast hafa dregið úr viðskiptum.
Ekki er þó allt sem sýnist því Magnús Gústavsson
hjá Coldwater hefur upplýst að samdráttur í fiskkaupum
þessara aðila eigi fyrst og fremst rætur að rekja til þess
að íslendingar hafi ekki haft það magn af fiskafurðum
til framboðs sem er í samræmi við eftirspum en viðsemj-
endur okkar láti það líta svo út að samdráttinn megi
rekja til áróðurs grænfriðunga.
Við eigum ekki að láta þessa uppákomu taka okkur
á taugum. Annars værum við að viðurkenna að málstað-
ur okkar stæði á vafasömum fótum og grænfnðungar
hefðu eitthvað til síns máls. íslendingar hafa undanfar-
in ár stundað hvalveiðar í vísindaskyni .og margsýnt
fram á að með þeim er ekki verið að stofna hvalastofnin-
um í hættu. Þeir hvalir, sem þannig em veiddir, em
að sjálfsögðu seldir til þeirra sem hvalaafurðimar vilja
kaupa, eins og eðlilegt er. Málstaður grænfriðunga bygg-
ist á tilfinningasemi og honum er hossað í skjóli mikill-
ar fáfræði fólks sem lítið sem ekkert veit um hvali og
lífríki þeirra. Helst er að skilja á þessu fólki að engan
hval megi veiða, þeir eigi að vera friðhelgir, án tilhts
til lífkeðjunnar í hafinu, án tillits til þeirrar staðreyndar
að hóflegar hvalveiðar em í þágu annarra sjávardýra
og hins náttúrulega umhverfis neðansjávar.
Áróðurinn gegn hvölunum er mestur í munni þeirra
fáu sem hafa hann uppi. Fyrir liggur að allur almenning-
ur í Bandaríkjunum lætur sér fátt um finnast. Hama-
gangurinn gegn íslendingum fer fyrir ofan garð og neð-
an og hefur sáralítil sem engin áhrif á matarvenjur
vestra. Sannleikurinn er sá að eftirspurn eftir íslenskum
fiski hefur aukist í Bandaríkjunum og reyndar víðar
og samdráttur í sölu fyrir vestan haf á sér skýringar í
þeirri einfóldu staðreynd að betra verð fæst fyrir fiskinn
annars staðar. Hvers vegna ættu íslendingar að við-
halda lífskjaraskerðingu hér heima með stöðugri sölu á
íslenskum fiskafurðum á markaði sem er miklum mun
lakari en aðrir mögulegir markaðir? Við erum ekki eins
háð Bandaríkjamarkaði og áður, þökk sé því átaki sem
gert hefur verið hér heima og í Evrópu með gámafiski,
ferskum og ísuðum fiski sem fer beint á markaðinn.
íslendingar eiga ekki að hörfa undan einhliða og
ósanngjömum áróðri grænfriðunga. Skemmdarstarf-
semi þeirra um þessar mundir sýnir aðeins veikan
málstað þeirra og einnig hitt að ofstækisfólk ræður ferð-
inni. Það svífst einskis og lætur sér fátt um finnast þótt
verið sé að gera tilraun til að kippa fótunum undan
undirsstöðuatvinnuvegum íjarlægra þjóða. Grænfrið-'
ungar halda að þeir séu að koma við kaunin á okkur.
En það hefur ekki verið siður íslendinga að láta undan
erlendum kröfum og óréttlátum málflutningi. íslending-
ar hafa öðlast sjálfstæði og varðveitt sjálfstæði sitt með
því að standa fast á sínu. Við látum ekki goluþyt græn-
friðunga hrekja okkur af leið.
Ellert B. Schram
„Nixon er raunsærri, hann sér ekki málin i eins rómantisku Ijósi og Reagan, enda sameinaði hann ekki þjóð-
ina um skoðanir sínar,“ segir greinarhöfundur. - Frá heimsókn Nixons til Sovétríkjanna árið 1972.
Nú er hún Giýla
gamla dauð
Stundum, þegar ég les bréf frá
húsmóður í vesturbænum í Vel-
vakanda, dettur mér í hug lýsing
Ronalds Reagan á Sovétríkjunum;
heimsveldi hins iila. Sá hugsunar-
háttur er æði útbreiddur enn í
dag.
Sú var tíðin að heimsmyndin var
svört og hvít, allt gott kom frá
Ameríku, allt illt kom frá Rússum,
menn skiptust í komma og al-
mennilegt fólk og allt var auðskiiið
og á hreinu. Þeir sem voru ekki
með okkur voru á móti okkur,
kommúnisminn tók á sig hinar
lævíslegustu myndir. Einn hæst-
virtur þingmaður Sjálfstæðis-
flokksins stendur enn í þeirri trú
að ég sé kommi af því að mér finnst
HaUgrímskirkja ljót. Samkvæmt
þessum hugsunarhætti var öllum
heiminum skipt í tvennt, hvert ríki
var annaðhvort með eða á móti, öll
mál voru skoðuð í sambandi við
kommúnisma og kapítahsma og
þar með búiö. Þessum skoðunum
fylgdi ákveðinn friöur í sálinni,
ekki var veriö að pína hana með
óþarfa flælgum og sannfæringar-
krafturinn vísaði öllum málaleng-
ingum á bug. Allt illt er Rússum
að kenna, það er aldrei of varlega
farið þegar hiö illa er annars veg-
ar. í grófum dráttum lítur heimur-
inn enn svona út í huga margra
Bandaríkjamanna, samtöl viö þá
geta veriö lærdómsrfk. Þaö eru ein-
mitt viðhorf af þessu tagi sem eiga
stóran þátt í gífurlegum persónu-
legum vinsældum Reagans forseta,
hann er ekki að flækja málin að
óþörfu. Bandaríkin eru þaö sem
flestir Bandaríkjamenn vilja trúa
að þau séu, boðberi og vemdari
alls hins góða, einhvers konar He-
man í baráttu viö hiö illa, og hiö
illa er risinn í austri. Það er mikils-
vert, þegar sameina á þjóðina, að
hún eigi öll sameiginlegan óvin og
því hlutverki hafa Rússar gegnt
meö prýði allt frá stríðslokum.
Meöan óvinurinn er einn og af-
markaður eru skilin skörp og auð-
skilin en þegar inn í myndina fara
aö koma þriðju aöilar, eins og hin
nýju efnahagsstórveldi Japans og
Evrópubandalagsins, veröa málin
flókin og sálarróin raskast. Þess
mun næsti Bandaríkjaforseti
gjalda, hvort sem þaö verður Bush
eöa Dukakis.
Rússagrýlan
Rússagrýlan var raunveruleg á
sínum tíma. Þaö var ekki aö
ástæðulausu sem NATO var stofn-
að, um þær mundir létu Sovétmenn
ófriölega í Evrópu og veöur öll vá-
lynd. Síðari heimsstyijöldin var í
fersku minni. Sovétmenn höfðu
hunsað þá samninga sem gerðir
voru í stríöinu og þröngvaö komm-
únisma sínum upp á fjölda ríkja í
Evrópu. Þeir voru enn gráir fyrir
KjaUarinn
Gunnar Eyþórsson
fréttamaður
jámum en Bandaríkjamenn höfðu
leyst upp stríðsher sinn. Um þær
mundir áttu kommúnistar víða
mikið fylgi, þeir gerðu byltingartil-
raun í Grikklandi og á Italíu voru
þeir stærsti flokkurinh. Síöan kom
kjarnorkusprengjan, sem Banda-
ríkjamenn héldu að Rússar hefðu
stohö frá sér, uppreisnir í Austur-
Þýskalandi og Ungverjalandi,
Sputnik, Kúbudeilan og ótalmargt
fleira sem jók hraeðslu manna við
risann í austri. Á þessum árum
vom kommúnistaríkin í hugum
margra ein heild, skuggabaldrar í
Moskvu stóöu á bak viö ótal sam-
særi um að svipta frelsisunnandi
menn um allan heim frelsi sínu, trú
og siöum og hneppa þá í ánauð.
Samsæriskenningar þrifust sem
aldrei fyrr, kommúiústar og njósn-
arar leyndust í hverju skúmaskoti.
í Bandaríkjunum varð McCarthy
samnefnari fyrir þá sem svona litu
á málin, hann var ekki einn um
það, á tímabfli var hann einn virt-
asti stjómmálamaður landsins. Sá
hugsunarháttur, sem McCarthy
var fulltrúi fyrir, dó ekki meö hon-
um, margir Bandaríkjamenn hafa
furðulegustu hugmyndir um sam-
særi heimskommúnismans. En á
þessum árum lögðu margir gmnn
að ferli sínum á vettvangi stjóm-
málanna, þeirra á meöal forsetam-
ir Richard Nixon og Ronald Reag-
an. Nixon varö landsfrægur fyrir
störf sín í óamerísku nefndinni,
fyrir störf sín við að afhjúpa sam-
særi kommúnista varð hann nógu
vinsæll til að ná kjöri í öldunga-
deildina og síöan varð hann vara-
forseti Eisenhowers. Ronald Reag-
an var um þessar mundir formaður
leikarafélagsins í Hollywood og átti
þar þátt í því aö fjöldi manns var
settur á svartan Usta kvikmynda-
veranna vegna gruns um kommún-
isma. Báðir þessir forsetar hafa síð-
ar átt stóran þátt í að bæta sambúð-
ina við Sovétríkin, en grundvallar-
skoðanir þeirra á þeim hafa ekki
breyst, að minnsta kosti ekki skoð-
anir Reagans á heimsveldi hins illa.
Nixon er raunsærri, hann sér ekki
málin í eins rómantísku ljósi og
Reagan, enda sameinaði hann ekki
þjóðina um skoðanir sínar. Nixon
tók upp samband við Kína og batt
enda á Víetnamstríðiö, Reagan hef-
ur nú samið við Sovétríkin í fyrsta
sinn um takmarkaða kjamorkuaf-
vopnun.
Gafst hún upp á rólunum
Nú er Rússagrýlan ekki lengur f
tísku, það breyttist þegar Sovétrík-
in hættu aö vera eins konar óskil-
greindur óhugnaður og tóku á sig
ásjónu eins og hvert annað ríki. Sú
ásjóna var að vísu ófrýnileg en
ekki óskapnaöur lengur. Ásjónan
birtist smám saman, eftir því sem
Sovétríkin urðu meira hemaðar-
stórveldi og baráttan gegn þeim
færðist frá hugmyndafræðilegu
sviði yflr á viðleitni til samkomu-
lags við þau. Nú er svo komið aö
Sovétríkin era viðurkennd sem
jafnoki Bandaríkjanna á hemaðar-
sviöinu, og jafnvel vel það að sumra
áliti. Þótt þverstæðukennt sé á
þetta rætur að rekja til Kúbudeil-
unnar, þar urðu Sovétmenn aö
hopa og sóra þess dýran eið að
hopa aldrei aftur. Síðan hefur vig-
búnaður þeirra, ekki síst á höfun-
um, gert þá aö jafningjum í augum
Bandaríkjamanna, og sem jafningj-
ar hafa risaveldin getað náð þeim
áföngum í átt til bættrar sambúöar
sem raun ber vitni. Meðan Sovét-
menn vora veikari aðilinn. vora
þeir ekki reiðubúnir til neinna til-
slakana.
Nú er Gorbatsjov oröinn eftirlæti
fjölmiðlamanna, Sovétríkin hafa
tekiö á sig mennska mynd, allt aö
þvi jákvæða, og Bandaríkjamenn
hafa misst sinn besta óvin sem
sameinaöi þá og gaf þeim markihið
og tilgang á alþjóðavettvangi. En
minningin um þá gömlu góðu daga
lifir enn og miklu víðar en í les-
endabréfum í Velvakanda.
Gunnar Eyþórsson
„Bandaríkin eru þaö sem flestir Banda-
ríkjamenn vilja trúa að þau séu, boö-
beri og vemdari alls hins góða, ein-
hvers konar He-man 1 baráttu við hið
illa... “