Dagblaðið Vísir - DV - 19.10.1988, Síða 30

30
MIÐVIKUDAGUR 19. OKTÓBER 1988.
T .ífcgHll
Kristín Sætran innanhússarkitekt
hefur rannsakað mikilvægi réttrar
heimilislýsingar. Hún segir lýsingu
vera ákaflega mikilvægan þátt í
viðleitni til að skapa þægilegt um-
hverfi innanhúss á löngum vetri
eins og er á íslandi. Einnig telur
hún að rétt lýsing þurfi ekki að
vera dýr - aöalatriðiö er að gera
sér góða grein fyrir samspih
skugga og birtu. Hálfskuggar eru
þannig mikilvægir til að augað
þreytist ekki. Eitt ljós gefur harða
birtu en nokkur saman mynda
ákveðinn „tónstiga" og stuðla að
þægilegu andrúmslofti. Fyrir þá
sem vinna mikið heima við verður
einnig að vera rétt lýsing við borð
o.s.frv. Það skapar velhðan, bæði
andlega og líkamlega. DV bað
Kristínu að lýsa þeim þáttum sem
taka verður tihit til þegar lýsing á
heimilum er skipulögð.
Lýsing mótar
umhverfið
Einfóld atriði geta skipt sköpum
hjá fólki sem les eða vinnur við Ijós,
bæði heima við og í vinnunni. Því
betri sem lýsingin er því minna
þreytumst við. En hvemig er þá
rétt lýsing? Mikilvægt er að gera
sér góða grein fyrir fyrirkomulagi
lýsingar því að hún er grundvöllur
fyrir góðri hðan heima fyrir.
Ljósið formar aht sem við sjáum
í kringum okkur - það mótar um-
hverfið og hefur sálræn áhrif á
okkur, meðvituð sem ómeðvituð.
Þannig ræður lýsing úrshtum um
hvemig við skypjum rýmið og þar
af leiðandi hvemig við notum það.
Ljósmagn og Ijósgjafar móta her-
bergi ekki síður en veggimir. Þvi
er staðsetning lampa og Ijósgjafa
mikhvægur þáttin- í að stuðla að
velhðan. Aðalatriöið er að gera sér
grein fyrir þörf á lýsingu og vita
hvar hún er mest, t.d. með tilhti til
skugga.
Blindun og
tónstigar (þrep)
Undir vissum kringumstæðum
skapar sterkt Jjós blindun. En
blindun getur einnig stafað af
ójafhri lýsingu, t.d. þegar of mikih
munur er á lýstum og skyggðum
flötum. Þetta verður þreytandi þeg-
ar til lengdar lætur, svipað og með
hljóð. Blindun stafar líka óbeint af
endurkasti borðlampa af gljáandi
flötum.
Kristfn Sætran innanhússarkitekt
gefur lesendum hollráð um skipu-
lagningu lýsingar á heimilum.
DV-mynd Hanna
Hér hefur lýsingin verlð jöfnuð út. Milliskuggar hafa myndast sem gerir það að verkum að augað á auðveld-
ara með að vinna sig upp „tónstigann" (Ijósþrep). Lýsingin er afmörkuð og þægileg. DV-mynd BG
Nokkur atriði um rétta lýsingu:
Lýsing er best í þrepum
Lýsingu er hægt að skipa niður
í tónstiga, líkt og með hti. Vel lýst
rými þarf ekki nauðsynlega að vera
bjart heldur vel skipulagt. Tónam-
ir eru þægilegir fyrir augað í góðri
lýsingu. Þannig er auganu gert
mögulegt aö færa sig þrep fyrir
þrep frá dimmu skoti yfir að ljós-
asta hluta lampans án stökkbreyt-
inga. Færslan er ómeðvituð, augað
fer þrep fyrir þrep án óþæginda á
milli mismunandi birtustyrks.
Vanti hins vegar birtuþrep virkar
Ijósið óþæghega og blindandi.
Of skær birta virkar fráhrind-
andi og þá er erfitt aö greina það
sem stendur 1 skugga. Eitt kertaljós
virkar óþæghega standi það í Ijós-
lausu herbergi. Tvö kertaljós hafa
gerólík áhrif - þar hafa þrep mynd-
ast.
Rétt heimilislýsing er þegar hún
er áberandi breytileg. Hom em
þannig mismunandi lýst. Mið-
punktar heimilisins, þar sem þarf
að athafna sig, eiga aö vera best
lýstir - yfir boröum þar sem unnið
er eða lesið. Annars staðar skal
vera daufari birta til að „fylla tón-
stigann“.
Staðsetning ljósgjafa
Megingalh á lýsingu heimila er
of sterk og of jöfn lýsing. Með því
móti er aðahýsing herbergis of
sterk en samt vantar næghega góða
vixmu- eða lestrarlýsingu. Th aö
koma í veg fyrir þetta er heppheg-
ast að deyfa aðalljós en leggja
áherslu á að hafa sterkari Jjósgjafa
þar sem þeirra er þörf. Þess verður
samt að gæta að ljóssvæði blandist
ekki um of.
Ef aðgát er ekki höfð getur rýmið
oröið of jafnlýst. Þá hverfur þæg-
indatilfinningin og herbergið htur
út eins og sýningarbás. Þegar þetta
gerist missir rýmið „karakter";
skuggaeiginleikar hverfa.
Hepphegra er aö hafa lýsingu
lága - reyna frekar að lýsa gólfið
heldur en að flóðlýsa loftið. Hins
vegar gefa vegglampar gjama
þæghega lýsingu upp á viö. Þess
konar ljósgjafar em vel að merkja
fyrir ofan augnhæð og blinda því
ekki. Lampar, sem vísa niöur, eiga
ekki aö vera of ofarlega.
Borðlampar í
hæfilegri hæð
Þar sem setið er er mikhvægt að
ekki sjáist í peruna á borðlampan-
um fyrir ofan. Sérstaklega skal
taka tilht th bama í þessu sam-
bandi því að sjónhæð þeirra er
lægri. Lampinn má þó ekki vera
þannig aö hann skyggi á þá sem
sitja á móti viö borðið - þessi atriði
er vert að hafa í huga þegar borð-
lampar em keyptir.
Þegar setið er við vinnu er gott
að hafa sérstakt vinnu- eða lestrar-
Ijós. Það er þó ekki eina atriðið.
Til að þreytast ekki um of verður
að aðgæta að lampi sé ekki beint í
sjónlínu þegar htið er upp - annar
lampi má ekki keppa viö vinnuljós-
iö. Best er að hafa daufara Ijós ann-
ars staðar en þar sem htið er upp
frá vinnunni - Ijósgjafa sem jafnar
út birtuna. Augað leitast ávhlt við
aö finna sterkustu birtuna sem fyr-
ir hendi er. Þess vegna truflast og
þreytist sjónin þegar önnur ljós em
of sterk. Mikhl munur á lýsingu
flata hhð við hhö skapar blindu og
þar af leiðandi þreytu.
Hærri lýsing
takmörkuð
Við heimilislýsingu er rétt að tak-
marka háa lofflýsingu ef mögulegt
er. Lýsing hátt uppi verður að vera
dauf th að skapa ekki óþægindi.
Hár Ijósgjafi lýsir gjama upp staði
sem hafa takmarkað ghdi, bæði
hvað snertir rúmskynjun og notk-
un rýmisins.
Óhætt er að fullyrða að loftijós
hentar ekki sem vinnuljós. Einnig
er mikhsvert að taka með í reikn-
inginn að loftijós geta gert skugga
frá öðram lægra staðsettum Ijós-
gjöfum „ójafiia og ómarkvissa".
Lampalýsing yfir borðum, við
veggi, hjá stólum o.s.frv. nægir
yfirleitt sem almenn birta.
Lampaval er gert markvisst með
því að miða við stefhu og nýtingu
íjóssins frá þeim - að þeir nýtist th
þesfe sem þeir em ætlaðir til. Einn-
ig þarf að aðgæta að Ijósið jafnist
vel út, án þess að of skörp skh séu
mörkuð. Auk þess skal miða viö
að lampi blindi ekki undir neinum
kringumstæðum.
Skuggar gefa líf
Mikhvægi skugga á heimili er
ótvírætt. Þeir gefa líf - „karakter".
Án þeirra verður herbergi dautt og
umhverfiö varla athyghsvert. Her-
bergi, sem ekki telst áhugavert,
má auðveldlega breyta á jákvæðan
hátt með góðri lýsingu.
Th era svoköhuð efri og neðri
mörk fyrir Ijósmagn. Líthl ljós-
gjafi, t.d. eitt kertaljós, gefur harða,
stóra skugga en enga hálfskugga
sem em nauðsynlegir fyrir rúm-
skynjun. Milhtónamir í hálfskugg-
um gera augunum kleift að færa
sig átakalaust á mihi lýstra og
skyggðra flata. Hlutir, sem era á
skyggðum svæðum, hverfa í raun-
inni þegar lýsing kemur eingöngu
frá endurkastsljósi.
Dekkstu fletir herbergja skapast
við stóra skugga sem faha af hús-
gögnum en hálfskuggar fyha upp á
milh dökkra og Ijósra flata. Að síð-
ustu er svo hth „snertiskugginn“
sem einnig er nauðsynlegur. Hann
sést t.d. þegar blýantur snertir
pappír. Þessi skuggamyndun er
nauðsynleg viö nákvæmnisvinnu
eins og teikningu, skriftir og
handavinnu. Sé herbergi skugga-
laust eöa skuggahtið verður erfitt
að greina fiarlægðina á milli blý-
ants og pappírs.
-ÓTT.