Dagblaðið Vísir - DV - 03.11.1988, Blaðsíða 12

Dagblaðið Vísir - DV - 03.11.1988, Blaðsíða 12
12 FIMMTUDAGUR 3. NÓVEMBER 1988. Útlönd Kosið um sjálfstjórn Bjami Hmriksson, DV, Bordeaux Eyjan Nýja Kaledónía á Kyrra- haíi var um langan tíma nýlenda Frakka og hefur síðustu áratugi talist hluti Frakklands án þess þó að staöa hennar og tengsl við meg- inlandið hafi verið endanlega ákveðin. Sterk hreyfmg innfæddra berst fyrir sjálfstæði eyjarinnar og á síð- ustu árum hefur oft slegið í brýnu meö yfirvöldum og sjálfstæöissinn- um auk viðsjár milli innfæddra og Evrópubúa. Þessi órói hefur stund- um leitt til blóðsúthellinga og styxj- aldarástands og hefur þá litlu skipt hvort vinstri eða hægri menn hafa verið við völd í París. Kosið á laugardag Frakkar ganga til þjóðarat- kvæðagreiöslu 6. nóvember næst- komandi þar sem kosið verður um framtið Nýju Kaledóníu. Þjóðarat- kvæðagreiðslan kemur í kjölfar friðarsamninga sem undirritaðir voru í ágúst síðastliðnum af for- ystumönnum hinna stríðandi fylk- inga þeim Jean-Marie Pjibaou, helsta leiðtoga sjálfstæðishreyfing- ar innfæddra, FLNKS, og Jacques Lafleur, formanni Gaulistaflokks Nýju Kaledóníu, RPCR, og for- svarsmanni hvítra. Leiðtogarnir tveir gerðu þjóðaratkvæðagreiðsl- una að skilyrði fyrir samningunum sem undirritaðir voru fyrir tilstilli Michel Rocard, forsætisráðherra sósíalistastjórnarinnar í Frakk- landi. Samningarnir voru taldir mikill persónulegur sigur fyrir Rocard og settu forvera hans í ríkisstjóm í mikla klípu. Forverar hans voru Gaullistar og miðjumenn. Þegar þeir voru við stjórn undir forystu Jacques Chiracs var tekið á mál- efnum Nýju Kaledóníu af ákveðni en þó ekki þannig að öllum líkaði. Stuðningur stjómarinnar við hvíta á eyjunni var alger og Lafleur var helsti bandamaður og taismaður stjómarinnar. Átök hófust á eyj- unni og vilji var lítill til samræðna. Síöan tók stjóm sósíalista við með þaö að sínu meginmarkmiði að koma á friði á Nýju Kaledóníu. Skömmu seinna vom samningar undirritaðir. Lafleur sneri í raun baki við stefnu fyrri stjórnar í mál- efnum Nýju Kaledóníu og hún var þar með úr sögunni. Stjórnarandstaðan í vanda Gaullistar og miðjumenn geta ekki sakað Lafleur um svik því það myndi þýða klofning í RPR flokkn- um auk þess sem allir geta verið sammáia um aö friður sé nauðsyn á Nýju Kaledóníu. Á hinn bóginn vill stjómarandstaðan ekki viður- kenna að stefna þeirra í ríkisstjórn hafi beöiö skipbrot og að hrósa beri sósíalistum. Því hafa stjómmál að undanfomu einkennst af hikandi afstöðu hægri manna og tilraunum þeirra til að gera þjóöaratkvæða- greiðsluna vafasama án þess þó að segja nei við því sem hún snýst um. Þótt sumir myndu segja að póli- tiskt séð njóti sósíalistar góðs af þessari atkvæðagreiðslu'er vara- samt að halda slíku fram því þótt fæstir efist um að Frakkar sam- þykki tfllögur stjómarinnar gæti léleg kosningaþátttaka sett strik í reikninginn og verið vatn á myllu andstæöinga Rocards. Erfitt fyrir innfædda íbúar Nýju Kaledóníu em að meirihluta til hvítir og hefur það gert innfæddum erfitt um vik við að fá kröfum sínum framgengt. Þar að auki em flest öll fyrirtæki og mestaflt fjármagn í höndum hvítra. Höfuðborgin Numea er miðstöð iðnaðar og verslunar og þar er eina höfnin sem hægt er aö tala um. Borgin er á svæði hvítra á suöur- og í júU þaö sama ár var lögð fram ný áætlun um Nýju Kaledóníu. í september árið eftir var gengiö til kosninga á eyjunni um sjálfstæði hennar. Innfæddir sniögengu kosningarnar sem þeir þeir, í ljósi aðstæðna, töldu ekkert nema sjón- arspU þar sem niðurstaðan væri þekkt fyrirfram. 59% atkvæða- bærra manna kusu. Af þeim vUdu 98% að Nýja Kaledónía yrði áfram hluti af Frakklandi. Kom upp mikU ólga meðal sjálf- stæðissinna og í apríl á þessu ári réðst flokkur þeirra á lögreglustöö og myrti nokkra lögreglumenn og tók flölmarga í gísUngu. Gíslarnir voru frelsaðir í umdeildri aðgerö hersins þar sem tveir hermenn létu lífið og nítján innfæddir. Sumir yfirmannanna hafa síðan veriö sóttir til saka. Áhrif á forsetakosningar í Frakklandi Þessir atburðir áttu sér stað um sviðaö leyti og forsetakosningar í Frakklandi og hleyptu oUu á eldinn í þeirri baráttu. Eftir kosningamar tók Rocard við stjórn og friður komst á. í þjóðaratkvæðagreiðslunni eru Frakkar spurðir' hvort þeir séu hlynntir tiUögu stjórnarinnar um lagafrumvarp sem kveður á um framtíðarskipan mála í Nýju Kale- dóníu næstu tíu árin. Árið 1998 á að fara fram ný atkvæðagreiðsla á eyjunni um sjálfstæði hennar. Með því að leggja máUð undir dóm þjóð- arinnar tryggir stjómin sér að lagafrumvarpið verði virt því sam- kvæmt stjómarskránni getur ekk- ert vald i landinu gengið gegn ákvörðun þjóðarinnar. Þannig er komið í veg fyrir hringlandahátt- inn sem einkennt hefur afstöðu Frakka gagnvart þessari gömlu nýlendu. Sakaruppgjöf og skaðabætur Fyrsti hluti fmmvarpsins er sá sem snertir íbúana beint því þar er flallað um sakarappgjöf, skaða- bætur vegna atburða síðustu mán- Simamynd Reuter aða og aðgerðir stjómarinnar á sviði efnahags-, félags- og menning- armála. Sakaruppgjöf er almenn nema þjá þeim sem fundnir hafa verið sekir um morð að yfirlögðu ráði og tekur til afbrota sem áttu sér stað fyrir tuttugasta ágúst á þessu ári. Sakarappgjöfin kemur innfæddum sérstaklega til góða enda óhætt aö segja að dómsyfir- völd á eyjunni hafi ekki verið þeim hliðholl. Ríkisstjórnin mun greiða þeim sem þurft hafa aö þola búsifl- ar og mannslát í tengslum við stjórnmálaóróann þær skaðabætur sem þeim ber og flárhagsaðstoð rikisins á næstu árum mun að þremur flórðu hlutum renna til norðurhluta eyjarinnar þar sem innfæddir búa. Áð auki verður gert átak í menntun og menningu. Helstu breytingar á stjómarfyrir- komulagi Nýju Kaledóníu era þær að héraðum fækkar úr flórum í þrjú. Tvö verða undir stjóm inn- fæddra og eitt undir sflóm hvítra eins og búsetuskipting segir til um. Meirihlutinn í hverju héraði mun hafá talsverð völd en um leið er ríkið gert máttugra en áður og full- trúa þess gert kleift að grípa inn í. Helsta valdið verður hjá héraðs- stjórnunum. Kosningareglum breytt Samkvæmt framvarpinu mega þeir einir kjósa árið 1998 sem búið hafa í Nýju Kaledóníu í tíu ár. Andstæðingar sjálfstæöis Nýju Kaledóníu telja þetta tryggja sjálf- stæðissinnum sigur því þeim flölgi meirá en hvitum og að hlutíollin verði oröin önnur en nú er áriö 1998. Þótt kjósendur á eyjunni velji sjálfstæði eftir tíu ár þarf að stað- festa þá ákvörðun með lagasetn- ingu í Frakklandi og fæstir þykjast vita hvaða staöa verður þá í stjóm- málum landsins. Síðustu skoðanakannanir benda til þess aö meirihluti Frakka ætli ekki að kjósa. Hvort Rocard og Mitterand tekst að breyta þessu og örva kjósendur kemur í ljós á næstu dögum. Hér sjást mótmæli á Nýju Kaledóníu I maí sióastliónum. Michel Rocard, forsætisráðherra Frakklands, hefur unnið mikinn per- sónulegan sigur í málefnum Nýju Kaledóníu. Hann leggur allt undir i kosningunum um helgina. Simamynd Reuter hluta eyjarinnar. Innfæddir búa flestir norðanvert á eyjunni og stunda landbúnaö. í tíð sflómar sósíalista 1981-86 var margt gert til að bæta hlut innfæddra. Jafnvel er talið að gengið hafi verið of langt því ekki tókst að koma í veg fyrir ófremdarástand árið 1985. Innfæddir sniðgengu kosningar Chirac komst til valda árið 1986

x

Dagblaðið Vísir - DV

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Dagblaðið Vísir - DV
https://timarit.is/publication/255

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.