Dagblaðið Vísir - DV - 08.12.1988, Qupperneq 31

FTMMÝUDAGltiVs.
” 1988.
Smáauglýsingar
-•81

LífsstQl
Leðurhornið, Skólavörðustíg 17, s.
25115. Leður- og rúskmnsfatnaður á
dömur og herra. Urvalið og gæðin eru
hjá okkur. Viðgerðaþjónusta.
Vetrarhjólbarðar.
Hankook frá Kóreu.
Gæðahjólbarðar.
Mjög lágt verð.
Snöggar hjólbarðaskiptingar.
Barðinn hf.,
Skútuvogi 2, Reykjavík.
Símar 30501 og 84844.
Dusar sturtuhurðir og baðkarsveggir á
kjaraverði. A. Bergmann, Miðbæjar-
markaðnum, Aðalstræti 9, s. 91-27288.
■ Bílar til sölu
MMC Mini Van 4WD ’88 til sölu, ekinn
13 þús. km, sæti fyrir 8 manns, auka-
hlutir í bílnum að verðmæti 100 þús.
Verður seldur með 250 þús. kr.
afslætti miðað við nýverð. Uppl. í síma
17678.
Lada station 1500, árg. ’88, ekin 29
þús. km, ný vetrar- og sumardekk.
Verð 260 þús., staðgreiðsluafsláttur
40 þús. Uppl. í síma 91-17678.
Pajero Super Wagon, 5 dyra, árg. ’86,
ekinn aðeins 38 þús. km, vel útbúinn,
á nýjum dekkjum, silfurlitaður, glæsi-
legur bíll. Uppl. í síma 91-17678.
Blazer, árg. '83, til sölu, sjálfskiptur,
vökvastýri, álfelgur, rafmagn í rúðum.
Góður bíll frá Akureyri. Ath. ný vetr-
ardekk. Uppl. í síma 96-25611 milli kl.
19 og 22.
Toyota Tercel '87, ek. 37 þús. km. Verð
kr. 650 þús.
MMC Galant 2000 ’85, ek. 67 þús. km,
m/öllu. Verð kr. 550 þús.
Nissan Micra '89, ek. 1.400 km, sjálf-
skiptur. Verð kr. 495 þús.
Honda Civic ’88, ek. 6 þús. km. Verð
kr. 690 þús.
Subaru Justy 4x4 '86, ek. 31 þús. km.
Verð kr. 375 þús.
Vantar bíla á söluskrá og á sýningar-
svæði okkar, 300 ferm innisalur. Opið
mán.-lau. 10-19, sunnud. 13-17.
Renault Trafic Micrabus disil, 5 gíra,
4x4, árg. ’87, ekinn 47 þús. km, sæti
fyrir 12 manns. Uppl. í síma 91-688888.
Sigurður.
Smár en knár - Zastava ’78. Þessi guli
gæðingur er falur f. sanngjarnt verð.
Viljugur og við góða heilsu, góð vetr-
ardekk, skoðaður ’88, ekinn 69 þús.
km. Til sýnis og sölu að Akurgerði 41
e.kl. 17, sími 91-35475.
Tilfelli vegna ofneyslu lýsis eru fátið hér á landi.
Lýsi og hollusta þess
Það ætti ekki að þurfa að segja
okkur íslendingum frá því hve holl
lýsisneysla er. Aftur á móti líta út-
lendingar hana öðrum augum. Þessi
þjóðlegi siður að skella í sig sopa á
hverjum morgni þætti flestum út-
lendingum sjálfsagt ógeðfelld
reynsla. Einnig er víst að þeir muni
setja fleiri spurningarmerki við til-
ganginn með lýsisdrykkjunni.
Sjálfságt yrði spurt um tflraunir
sem hafa verið framkvæmdar á ein-
staklingum og jafnframt um hverjar
afleiðingarnar yrðu af ofneyslu og
hversu líkieg hún væri. Þess háttar
spurningar eru eðlflegar og eru í
raun þær sömu og við sjálf setjum
fram þegar verið er að íjalla um
ýmis hollefni sem upprunnin eru í
fjarlægum l.öndum.
En hollur er heimafenginn baggi,
segir máltækið. Víst er að lýsið gagn-
ast okkur vel hér á eyju í Norður-
Atlantshafi. Annað mál er hvort það
gagnist íbúum annara landa eins og
til dæmis Kóreubúum þar sem gin-
sengið er ræktað. Eins þarf ekki
endilega að vera að ginseng sem
gagnast Kóreubúum gagnist okkur
að sama skapi. Það getur samt vel
verið að svo sé (þrátt fyrir skort á
rannsóknum um ýmsa þætti þess)
en það er fyllilega eðlilegt að setja
fram spurningar um slíkt.
Það ætti því ekki að koma okkur á
óvart ef útlendingar virðast vera
vantrúaðir á hoflustu lýsisins.
Hin síðari ár hefur þó orðið breyt-
ing á. Víða eru stundaðar rannsóknir
á hollustu omega-3 fitusýra. Upp-
hæðimar sem fara í þessar rann-
sóknir eru gífurlegar og fara vax-
andi. Það er auðvitaö vegna þess að
jákvæð áhrif omega-3 fitusýra eru
sífellt að koma betur í ljós.
Dæmi um aöeins nokkra þá þætti
sem hafa verið rannsakaðir og sem
rannsóknamenn telja að omega-3
fitusýrurnar í lýsinu geti haft jákvæð
áhrif á eru: Mænusigg, kransæða-
sjúkdómar, háþrýstingur, sykursýki,
gigt, streita og krabbamein.
Það skal þá engan undra aö auknu
fé sé varið tfl rannsókna af þessu
tagi. Hér er þó ekki um nein „sann-
indi” eða sannaðar tflgátur að ræða,
heldur vísbendingar sem byggðar
eru á líkum eða tölfræðilegum út-
reikningum og líkindafræði. Þessar
vísbendingar benda sem sé til þess
að um tengsl geti verið að ræöa, þ.e.
líkur eru á að jákvæðara sé að neyta
lýsis en ekki.
En hvaö þá með ofneysluna?
Hvemig getur hún verið varasöm?
Þeir þættir í lýsi sem gætu átt til að
vera varasamir t.d. vegna ofneyslu
eru: (fyrir utan fituna sjálfa sem er
holl fita)
Nokkrar
staðhæfingar
1) Þránuö fita í gömlu lýsi er talin
vera varasöm.
2) Of mikið af fltuleysnum vítamín-
um getur safnast í fituvefi líkamans
viö langvarandi neyslu.
3) Of mikið af fjölómettuöum fitusýr-
um í líkamanum eykur þörf á þráa-
vörn.
4) Óhagstæö samverkan getur átt sér
stað við næringarefni í meltingar-
vegi.
5) Blæðingartími lengist, sem veldur
hægari blóöstorknun.
6) Breytingar í starfsemi fruma við
aukið hiutfall fjölómettaðra fitusýra
í frumuvegg geta breytt starfsemi líf-
færa.
7) Of mikið af fiskfitu í fæðinu getur
hamlað gegn ' ýmsum jákvæðum
áhrifum plöntufitu.
8) Ýmsar efnaskiptabreytingar geta
átt sér stað.
Nokkur svör
1) Því er til að svara að markaössetn-
ing á lýsi hérlendis er til mikillar
fyrirmyndar enda hlotið veröskuld-
uð verðlaun. Hvað varðar markaðs-
setningu þess erlendis er augljóst að
neytandinn þar (eins og hér) gerir
sér væntanlega fljótt grein fyrir því
hvað er gott og hvað er slæmt lýsi.
2) Hvað varðar vítamínin (A, D og
E) er ekki um ofurskammt (tífaldur
dagskammtur) að ræða þegar lýsis
er neytt sem matskeið eða sopi á
dag. Stórir menn gætu jafnvel fengið
sér tvær matskeiðar. Því má heldur
Neytendur
ekki gleyma að ekki væri rétt að
mæla gegn neyslu lýsis ef ofneysla
væri almennt ekki fyrir hendi ef svo
færi að vítamínskorts gætti þar sem
hann var ekki fyrir hendi áður.
Það vill nefnilega svo til aö sjúk-
dómstilfelli vegna stórra vítamín-
skammta úr lýsi eru mjög fátið hér-
lendis sem betur fer þrátt fyrir mjög
almenna notkun þess. Þó telja ýmsir
að rétt sé að neyta fiskfitu sem inni-
heldur lítið af fituleysanlegum víta-
mínum þegar verið er að sækjast eft-
ir áhrifum fitunnar vegna þesS
magns sem þarf. •
3) Eitt fituleysanlegu vítamínanna
er E-vítamín sem er einnig þráavam-
arefni. Lýsið er því með innbyggða
þráavöm.
4) Fitusýrur í lýsi geta bundist við
kalk og myndað sápu. Ekki þaö að
sápunin sé varasöm heldur gætu
kalk og önnur steinefni bundist fit-
unni þannig að þau nýttust ekki sem
skyldi. Hins vegar má telja að D-
vítamínið bæti upp fyrir það og gott
betur þar sem það bætir kalkefna-
skiptin.
5) Það var einmitt langur blæðingar-
tími hjá Grænlendingum sem leiddi
til uppgötvana á hollustu fitusýra í
fiskfitu. Þeir sem neyta asperíns geta
fengið sömu einkenni. Þetta er í raun
einkenni þess að lýsi þynnir blóðið.
Það er ekki taliö alvarlegt þó að blóð
storkni eitthvað seinna ef það
storknar að lokum. Þetta er þó talið
vera jákvætt og hamlar gegn krans-
æðasjúkdómum.
6) Breytingar á frumum líkamans j
vegna neyslu fiskfitu virðast heldur i
vera jákvæðar en neikvæðar sam- |
kvæmt niðurstöðum rannsókna,
m.a. hérlendis. Þó getur ætíð verið
um eitthvað að ræða sem enn er ,
óuppgötvað.
7) Plöntuolíur innihalda lífsnauösyn-
legar fitusýrur sem mynda ákveðið
jafnvægi við aðrar fitusýrur í líkam-
anum eins og t.d. úr fiskfitu. Dæmi
eru um að færeyskar konur eigi
stærri börn vegna lengri meðgöngu,
þar sem fitusýruhormónar úr fiski
tefja fyrir myndun fitusýruhormóna
úr plöntufitu sem framkalla fæðing-
una. Þetta er að sjálfsögðu tflgáta
eins og ýmsflegt annað sem hér hefur
verið minnst á. Mikilvægt er þó talið
að jafnvægi sé milli mismunandi
fitusýra með því að neyta fiölbreytts
matar.
8) Rannsóknir á efnaskiptum mis-
munandi fitusýruhópa úr fæðinu í
líkamanum geta reynst erfiðar. Hafa
mótsagnakenndar niðurstöður kom-
ið fram oftar en einu sinni.
Ljóst er þó að óhætt er að mæla
með lýsinu miðað við þá þekkingu
sem þegar liggur fyrir. Ahrifin á
efnaskiptin (og blóðfituna) eru talin
jákvæðari því meira sem neytt er af
omega-3 fitusýrum (upp að vissu
marki). Þá er að sjálfsögðu ékki átt
viö ofurskammta né hliðarverkanir
eins og hættu á of miklu af vítamín-
um.
Af framansögðu má ljóst vera aö
ofneysla er varasöm, en eins og
neyslan fer fram, a.m.k. hérlendis,
er vart um það að ræða.
Við ættum því að geta neytt lýsis
með góðri samvisku á meðan vís-
indamennirnir halda áfram að rann-
saka og vonandi staðfesta betur ýms-
ar áðumefndar tflgátur um það
hvemig fiskfitan í lýsinu getur
reynst okkur holl.
Ólafur Sigurðsson
matvælafræðingur
V