Dagblaðið Vísir - DV - 12.01.1989, Blaðsíða 14

14
FIMMTUDAGUR 12. JANÚAR 1989.
Frjálst.óháð dagblaö
Útgáfufélag: FRJÁLS FJÖLMIÐLUN HF.
Stjórnarformaður og útgáfustjóri: SVEINN R. EYJÓLFSSON
Framkvæmdastjóri og útgáfustjóri: HÖRÐUR EINARSSON
Ritstjórar: JÖNAS KRISTJÁNSSON og ELLERT B. SCHRAM
Aðstoðarritstjórar: HAUKUR HELGASON og ELlAS SNÆLAND JÓNSSON
Fréttastjóri: JÓNAS HARALDSSON
Auglýsingastjórar: PÁLL STEFÁNSSON og INGÓLFUR P. STEINSSON
Ritstjórn, skrifstofur, auglýsingar, smáauglýsingar, blaðaafgreiðsla, áskrift,
ÞVERHOLTI 11, SlMI 27022
Setning, umbrot, mynda- og plötugerð:
PRENTSMIÐJA FRJÁLSRAR FJÖLMIÐLUNAR HF„ ÞVERHOLTI 11
Prentun: ÁRVAKUR HF. - Áskriftarverð á mánuði 800 kr.
Verð í lausasölu virka daga 75 kr. - Helgarblað 90 kr.
Dularfullt sinnuleysi
Óskiljanlegt er meö öllu, hversu lítinn áhuga trygg-
ingafélög hafa á brunavörnum í landinu. í hverjum stór-
brunanum á fætur öðrum kemur í ljós, aö trygginga-
félög gera lítinn og helzt engan greinarmun á mann-
virkjum, sem hafa brunavarnir í misjafnlega góðu lagi.
Flest virðist hafa farið úrskeiðis í brunavörnum í
stórhýsinu að Réttarholti 2. Samt hafði mannvirkið feng-
ið brunatryggingu á almennum kjörum hjá Húsatrygg-
ingum Reykjavíkurborgar, alveg eins og þaú mann-
virki, þar sem farið er eftir bókstaf brunavarna.
Húsatryggingar Reykjavíkurborgar eru ekki einar
um þetta skeytingarleysi. Frystihús brenna ótt og títt
víðs vegar um land. Við lesum þá jafnan í fréttum, að
ekki hafi verið sinnt athugasemdum eldvarnareftirlits.
Samt borga og brosa tryggingafélögin í sífellu.
Fljótt á litið virðast markaðslögmál ekki gilda um
tryggingar á íslandi. Tryggingafélög virðast ekki telja
sér hag í að afla sér betri kjara hjá endurtryggjendum
úti í heimi með því að sýna fram á lægri tjónagreiðslur
í kjölfar strangara aðhalds og misjafnra iðgjalda.
Tryggingafélögum í landinu virðist nákvæmlega
sama, þótt venjulegir viðskiptavinir þeirra þurfi að
borga óþarflega há iðgjöld, af því að skussarnir í bruna-
vörnum greiða of lág iðgjöld og af því að iðgjöldin brenna
upp í greiðslum bóta til þessara sömu skussa.
Tryggingafélög geta ekki kannað öll smáatriði bruna-
varna. En eðlilegir viðskiptahættir fælust í, að þau tækju
sjálf út þau mannvirki, sem þyngst vega í tjónagreiðsl-
um, og gengju í öðrum tilvikum hart eftir, að farið
væri strax og í hvívetna eftir kröfum eldvarnaeftirlits.
Oft hafa tryggingafélögin verið spurð, hverju þetta
sæti. Engin haldbær svör hafa enn fengizt. Sofandahátt-
ur þeirra væri skiljanlegur, ef þau væru opinberar stofn-
anir á borð við Búnaðarfélagið. En þau vaka ekki eins
og samkeppnisaðilar á opnum tryggingamarkaði.
Það hlýtur að vera krafa endurtryggjenda og al-
mennra viðskiptavina, að tryggingafélögin vakni til lífs-
ins. Og það hlýtur að vera merkilegt rannsóknarefni
vísindamanna í hagfræði að kanna, af hverju markaðs-
lögmál gilda ekki um íslenzk tryggingafélög.
Ekkert væri jafnlíklegt til að efla brunavarnir í
landinu og aukið aðhald af hálfu tryggingafélaga. Þau
eiga að kynna sér betur, hvaða brunagildrur þau eru
að leggja á herðar endurtryggjenda og almennra við-
skiptavina, sem borga brúsann af sinnuleysinu.
Tryggingafélögum ber að neita að taka verstu bruna-
gildrurnar í tryggingu fyrr en að loknum endurbótum.
Þeim ber að leggja hátt álag á syndaseli, er fá trygg-
ingu, en trassa að koma upp eldvörnum, sem krafizt er.
Þeim ber að lækka iðgjöld almennra viðskiptamanna.
Reykvískir útsvarsgreiðendur þurfa nú að borga
marga tugi milljóna, ef ekki eitt hundrað milljónir vegna
vanrækslu Húsatrygginga Reykjavíkurborgar og kæru-
leysis Eldvarnaeftirlits Reykjavíkurborgar. Vonandi
verður sá biti til að hreyfa við brunavörnum í borginni.
Mikilvægast er að fmna, hvernig í ósköpunum stend-
ur á, að tryggingafélög haga sér ekki eins og samkeppn-
isaðilar á markaði, heldur eins og opinberar stofnanir,
sem sofa værum svefni og lyfta ekki litla fingri í þágu
almennra iðgjaldagreiðenda og endurtryggjenda.
Ef vísindaleg skýring finnst á hinu dularfulla sinnu-
leysi, ætti að vera unnt að finna leiðir til að komast fram-
hjá því og draga úr óþörfu brunatjóni í landinu.
Jónas Kristjánsson
Dánartiðni úr slysum. - Dánir á ári af 100.000 - (Úr timaritinu Heilbrigð-
ismál, 3. tbl. 1987).
Fækka má
slysum
Þó aö heildardánartíöni vegna
slysa fari lækkandi dregur lítið ur
slysatíöni meðal þeirra er leita
Slysadeildar Borgarspítalans og
fram að þessu hefur öryrkjum ekki
fækkað. Dánartíðni meðal barna
og ungs fólks er hærri hér á landi
en í nágrannalöndum.
Svíþjóð sker sig úr en þar bíða
færri börn slysadauða en í öörum
ríkjum. Sú skýring hefur verið gef-
in að sænskir foreldrar fylgi því
fast eftir að börn og unglingar fylgi
öryggisreglum og beri t.d. plast-
hjálma viö hjólreiða- og rúllu-
brettaakstur og bílbelti en sjálfsagt
kemur fleira til. Þegar þessi mál
eru rædd hér á landi mótmæla
menn í nafni frelsis og mannrétt-
inda!
Þaö er athyglisvert að burðar-
málsdauði og dánartíðni 0-5 ára
barna er lægstur á íslandi, boriö
saman við önnur lönd í Evrópu, og
má þakka það m.a. góðri heilsu-
vernd. Aftur á móti er dánartíðni
eldri barna há eða svipuð og meðal
nágrannaþjóða og ber þar slysa-
dauða hæst.
Á sama tíma og við höfum náð
jafngóðum og jafnvel betri árangri
í forvarnaraðgerðum varðandi
ungbarnadauða, mæðradauða, far-
sóttir, leghálskrabbamein, há-
þrýsting, gláku o.fl. en nágranna-
þjóðir gengur hálfilla í slysamál-
um, t.d. fjölgar slysabrotum og
ungum öryrkjum fiölgar. Nærtæk-
asta skýringin á þessu er að ekki
hafi verið beitt svipuðum aðgerð-
um til þess að draga úr slysum eins
og gegn sjúkdómum. Aðferðin er
fólgin í því að finna áhættuhópana,
þ.e. þá sem mest hætta er á að slas-
ist eða veikist, og leita síöan uppi
slysa- eða sjúkdómavalda og freista
þess að útiloka þá með öllum til-
tækum ráðum. Þetta hefur verið
gert á heilbrigðissviðinu og reynst
vel þó að margt sé enn ógert. En
við sjáum á hverju við eigum von
á næstu árum ef ekkert er að gert.
Brotum mun stórfjölga og hætt
er við að m.a. náum við ekki mark-
miðum Alþjóðaheilbrigðismála-
stofnunarinnar fyrir árið 2000 í
slysavörnum.
Beturmá
ef duga skal
Á meðan aðrar þjóðir draga úr
umferðarhraða aukum við hann.
Hér á landi er lögleiddur mesti
hámarkshraði á venjulegum veg-
um utan þéttbýlis í Evrópu!
Á meðan aðrar þjóðir leggja
mikla áherslu á aö ökukennarar
tileinki sér tækni- og uppeldis-
fræðilegt námsefni í allt upp undir
ár áður en þeir fá réttindi láturn
við nægja að krefjast 25-30 tíma
námskeiðs af verðandi ökukennur-
um!
Það tók 10 ár að lögfesta bílbelta-
skyldu í framsæti. Þessi lög hafa
þegar sannað gildi sitt því aö alvar-
legum slysum hefur fækkað veru-
lega. En vitaskuld gagna bílbelti
lítið ef ekið er á ógnarhraða. Ýmsar
þjóðir hafa nú lögfest bílbelta-
skyldu í aftursæti bifreiða.
Á meöan aörar þjóðir eyða stórfé
í rannsóknir á slysavöldum er ekki
einum eyri varið til þessa mála-
flokks hér á landi. Með markviss-
um aðgerðum er þó hægt að finna
áhættuhópa og slysavalda og draga
úr slysum. Með ákveðnum aðgerð-
um stórfækkaði eitrunum i heima-
húsum.
Á meðan þjóðir leggja æ meira
upp úr verklegri kennslu erum við
á fyrirlestra- og auglýsingastiginu
og eyðum mestöllu tiltæku fé til
þess að auglýsa okkur frá vandan-
um. Hvernig má það vera að alltaf
má fá nægilegt fé til þess að greiða
auglýsingafyrirtækjum hæstu
taxta sem greiddir eru hér á landi?
Spurningin er hvað og hverja er
verið að auglýsa?
Á meðan aörar þjóðir verja börn
sín með því t.d. að lögbinda hjálma-
notkun í reiðhjólaakstri en stór
hluti barna, er slasast á reiðhjói-
um, fær alvarleg höfuðmeiðsl
vegna reiðhjólaslysa. Þessum slys-
um er unnt að fækka um allt að
helming, sbr. árangur Svía o.fl.
þjóða.
Á moðan aörar þjóðir-draga sem
Kjallarmn
Ólafur Ólafsson
landlæknir
mest úr bifhjólaakstri unglinga en
slysahætta við bifhjólaakstur er
allt aö sjöfalt meiri en við annan
akstur.
Á meðan aðrar þjóðir lögbinda
bílbelti fyrir farþega í aftursætum,
m.a. börn, sem hefur þau áhrif að
alvarlegum slysum á farþegum,
sérstaklega börnum í aftursætum,
fækkar um 60-70% samkvæmt at-
hugun i Bandaríkjunum og í Bret-
landi (Breska læknablaðið júní
1988), - þá látum við okkur næsta
fátt um finnast.
Skipulagsbreytinga
erþörf
Mér sýnist tími til kominn að
breyta „samsetningu" Umferðar-
ráðs og kalla inn fólk úr mennta-,
heilbrigðis- og félagsgeiranum.
Umferðaröryggismál falla ekki ein-
göngu undir málaílokka dóms-
málaráðuneytis heldur einnig
menntamálaráðuneytis og heil-
brigðisyfirvalda.
Þessar stéttir taka við þeim er
slasast. Tryggingafélögin hafa
hingaö til sinnt þessum málum
með auglýsingaherferðum af góð-
um hug sem því miður hafa gefið
lítinn afrakstur.
Samvinna heilbrigðisstétta, lög-
reglu, tryggingafélaga og umferð-
arnefnda i slysavarnamálum er
nauðsynleg.
Þörf er á hugarfarsbreytingu og
helst hjá þeim er marka leiðina í
slysavarnamálum.
Við verðum að breyta um stefnu
og verja almannafé betur en nú er
gert. I stað tilskipana að ofan og
hræðsluauglýsinga í fjölmiðlum
verður að efla slysavarnarstarf í
sveitarfélögum. Það hefur marg-
sannast að án þátttöku og skilnings
fólksins á slysavörnum næst ekki
árangur sem skyldi. Það er ánægju-
legt að „þjóðarátaksnefndin" er
byrjuð að ræða þetta atriði.
Stofna þarf til samstarfshópa í
sveitarfélögum, skipaða þeim aðil-
um sem i raun fást við slysin og
afleiðingar þeirra, þ.e. heitbrigðis-
starfsfólki, lögreglu og fulltrúa
tryggingafélaga og myndi þeir
kjarna slysanefnda. Þessir aðilar fá
slysin til meðferðar og skoða þau
út frá mismunandi sjónarhornum.
Sameiginleg athugun þeirra á
slysatildrögum og slysavöldum á
staðnum hefði áreiðanlega í för
með sér raunhæfar úrbætur. Fáir
þekkja betur til slysa en þessir aöil-
ar. Sjálfsagt er að þeir leiti síðan
eftir samstarfi við umferðarnefnd-
ir, fulltrúa foreldrafélaga, kennara,
slysavarnafélaga o.fl.
Slysaskráning er komin í gott lag
í mörgum stærri kaupstöðum, t.d.
Reykjavík, Garðabæ, Hafnarfirði,
Akureyri, Egilsstöðum, Búðardal
og víðar og þess vegna má vænta
árangurs af þessu starfi. Ef menn
eru sammála þessari tillögu er
nauðsynlegt að ráða erindreka (í
Umferðarráð) sem tekur að sér að
ferðast milli stærstu kaupstaða og
sveitarfélaga á landinu og stuðla
að samstarfi.
Landlæknisembættið, sem sam-
kvæmt lögum gerir tillögur um
slysaskráningu og safnar slysa-
skýrslum, er reiöubúið aö vera
milligönguaðili í þessu máli. Ýmis
dæmi erlendis frá gefa til kynna að
ef þannig er staðið að málum má
fækka slysum verulega.
Ólafur Ólafsson
„Á meðan aðrar þjóðir draga úr um-
ferðarhraða aukum við hann. Hér á
landi er lögleiddur mesti hámarkshraði
á venjulegum vegum utan þéttbýlis í
Evrópu.“