Dagblaðið Vísir - DV - 31.05.1989, Blaðsíða 15

MIÐVIKUDAGUR 31. MAÍ 1989.
15
Húsbréfakerfið:
Ófullnægjandi útreikningar
Húsbréfakerfiö er ólíkt eldri
lánakerfum en svipar tll fyrir-
komulags í grannlöndunum. Til að
meta áhrif þess er skynsamlegt að
athuga þjófélagshópa sem ráða við
kaup hér á landi en ekki erlendis.
Enn hefur ekki birst mat á kaup-
getu þeirra. Mikillar bjartsýni gæt-
ir þegar kostum kerfisins er lýst.
Þvi er haldið fram að ekki verði
þörf fyrir skammtímalán í bönk-
um. Það jafngildir því að allir kaup-
endúr eigi 35% af kaupverði í
reiöufé.
Mat á kaupgetu
láglaunafólks skortir
Húsbréfakerfið boðar grundvcdl-
arbreytingar á húsnæðiskaupum.
Þó hggur ekki fyrir heildarmat á
áhrifum þess. Höfundar kerfisins
hafa í blaðagreinum birt útreikn-
inga sem sýna að það auki kaup-
getu húsbyggjenda. Útreikningarn-
ir bera vott um bjartsýni. Oft er
gengið út frá ótraustum forsend-
um. Einnig vaknar grunur um að
valdar séu forsendur sem gefa hag-
stæðar niðurstöður.
Enn hefur ekki verið birt mat á
kaupgetu þeirra sem lægst hafa
launin. Dæmin fjalla aðallega um
kaup fólks með góð laun á stórum
blokkaríbúðum. Þau segja ekkert
um kaupgetu þeirra sem hættast
er. Menn hafa teygt sig langt til að
sýna fram á kosti húsbréfakerfis-
ins. í þessari grein er bent á að
ýmsir útreikingar benda til að mati
á mikilvægum þáttum sé áfátt.
Samlíking
við erlendar aðstæður
Við mat á húsbréfakerfinu verð-
ur að taka tillit til að það er í grund-
Kjallaiinn
Stefán Ingólfsson
verkfræðingur
hvort ekki muni sækja í svipað
horf þegar kérfið kemur í notkun.
Skynsamlegt er að meta hvaða hóp-
ar ráða við kaup hér á landi en
gætu ekki keypt sér húsnæði er-
lendis. Það eru þeir sem hafa lág
laun eða slakar félagslegar aðstæð-
ur.
Beint hggur við að áætla að hús-
næðiseign muni minnka með til-
komu húsbréfakerfisins. Ekki
verður séð að kerfið hafi kosti
umfram lánakerfin í löndum sem
vitnað var th. Th að meta áhrif
húsbréfakerfisins verður þess
vegna sérstaklega að rannsaka af-
komu þeirra sem eru í dag á mörk-
um þess að geta keypt íbúð.
Mat á íslenskum aðstæðum?
Útreikningar verða að taka thht
„Taka þarf tilliþ til nýrra lána sem ár-
lega eru tekin. I reikningum, sem höf-
undar húsbréfakerfisins hafa birt, taka
þeir ekki tillit til þessara aöstæöna.“
vaharatriöum ólíkt eldri lánakerf-
um. Því svipar hins vegar th þess
sem gerist í mörgum grannlöndum
okkar. Þar eru aðstæður frá-
brugðnar og stefnt að öðrum mark-
miðum í húsnæðismálum. Hús-
næðiseign er th dæmis fjórðungi
minni.
Fyrir áratugum, þegar húsnæðis-
lánum hér á landi svipaði meira th
húsbréfakerfisins, var húsnæðis-
eign einnig mun minni en nú ger-
ist. Því er eðhlegt að kannað sé
th hvemig húsnæðiskaup gerast.
Við fasteignakaup þurfa kaupend-
ur að reiða sig á skammtímalán.
Þó að þau séu hthl hluti af kaup-
verðinu valda þau mestum hluta
af greiðslubyrðinni fyrstu árin effir
kaupin. Kaupendur geta ekki ahtaf
staðið í skhum heldur slá ný lán
th að greiða þau eldri. Það þekkja
fjölmargir af eigin reynslu.
Nettógreiðslur eru því lægri en
útreiknuð greiðslubyrði. Þegar
gerður er samanburöur á núver-
andi kerfi og húsbréfakerfinu verð-
ur að taka tillit th þess sem áður
var lýst. Af þeim sökum gefa út-
reikingar, sem miðast við að tekin
séu lán þegar kaupin eru gerð og
ahtaf staðið í skhum, ranga mynd.
Taka þarf tihit til nýrra lána sem
árlega eru tekin. í reikningum, sem
höfundar húsbréfakerfisins hafa
birt, taka þeir ekki tilht th þessara
aðstæðna.
Ófullnægjandi útreikningar
Enn hefur ekki birst mat á kaup-
getu þeirra sem lægst hafa launin.
I mars birtust í kjallaragrein í DV
útreikingar sem sýndu greiðslu-
byrði af 4 herbergja íbúð í núver-
andi kerfi og húsbréfakerfinu. Af
reikingunum var þó ekki unnt að
draga ályktanir um kaupgetu fólks.
Þeir tóku hvorki tilht th þess að
keupendur velta áfram lánum með
töku nýrra né sýndu hversu hratt
þeir greiddu upp skuldimar.
Af reikingunum verða ekki held-
ur dregnar ályktanir um kaupgetu
láglaunahópa því þeir fjölluðu
hvorki um kaup á ódýrustu íbúð-
unum né láglaunahópa. Félags-
málaráðherra fjallaði um kosti
húsbréfakerfisins í Morgunblaðs-
grein 8. aprh. í greininni var að
finna útreikninga á kaupum 4 her-
bergja íbúðar. Tekið var dæmi af
fjölskyldu meö 125 þúsund króna
mánaðarlaun. í reikningunum
gætti mikillar bjartsýni þegar kost-
um kerfisins var lýst.
406 þúsund
í stað 140 þúsunda
í grein félagsmálaráðherra era
kaup á 4 herberja íbúð í húsbréfa-
kerfinu notuð th að lýsa greiðslu-
byrði íjölskyldu sem kaupir sína
fyrstu íbúð. íbúðin kostar 5.379
þúsund krónur. Fjölskyldan hefur
1.500 þúsund króna árslaun og á
fyrir útborguninni sem er 1.883
þúsund krónur. Hún þarf því ekki
að taka bankalán.
Fyrir eftirstöðvum, 3.496 þúsund
krónum, er gefið út skuldabréf til
25 ára með 7% vöxtum. Niðurstaða
greinarinnar er að greiðslubyrði
fiölskyldunnar eftir skatta verði
fyrstu árin 140 þúsund krónur eða
tæplega 10% af tekjum. Þessi nið-
urstaða grundvallast á einni meg-
inforsendu. Fullyrt er að í hús-
bréfakerfinu verði ekki þörf fyrir
skammtímalán í bönkum. Þær
ályktanir byggjast á því að kaup-
endur eigi fyrir útborguninni. Það
jafngildir því að þeir sem era að
kaupa sína fyrstu íbúð hafi áður
sparað 35% kaupverðsins.
Með þvi að ganga út frá því að
fiölskyldan eigi tæplega 2 mhljónir
í reiðufé verða niðurstöður dæmis-
ins húsbréfakerfinu hagstæðar.
Húsnæðiskaupendur vita hins veg-
ar að það er ekki raunhæft. Opin-
berar kannanir hafa einnig leitt
það í ljós.
Kannanir sýna aö kaupendur
leggja fram úr eigin vasa 20% kaup-
verðs. Ef dæmið er leiðrétt miðað
við eigið framlag eins og við þekkj-
um það í dag gjörbreytast niður-
stöðumar. Reikna verður með 807
þúsund króna bankaláni. Við það
þrefaldast greiðslubyrðin fyrstu
árin. í stað 140 þúsund króna þarf
fiölskyldan að greiða 406 þúsund.
Greiðslubyrðin verður 25% af
lavrnum í stað tæplega 10%.
Stefán Ingólfsson
Hollustuvernd og hags-
munir smjörlíkisnotenda
„Nýjar smjörlíkistegundir verða, eins og önnur ný matvæli, að tull-
nægja settum reglum áður en þær fara á markað," segir m.a. i greininni.
í forystugrein í DV 25. mai sl. var
fiahað um afskipti Hohustuvemdar
ríkisins af innflutningi á smjörlíki.
Þar er fiahað á mjög skeleggan hátt
um það hve líths hagsmunir al-
mennings mega sín þegar aöhar,
sem gæta þröngra hagsmuna, beita
sér.
Stjórnvöld eiga því miður til að
láta undan slíkum aðilum og reyna
að hafa áhrif á afskipti opinberra
stofnana af málunum. í slíkum th-
vikum er starfsmönnum opinberra
stofnana vandi á höndum, þær
verða að taka faglega á málum en
fylgja jafnframt þeirri stefnu sem
stjórnvöld marka hverju sinni. Þá
getur orðið stutt á milh þess að
stofnanirnar séu sakaðar um dug-
leysi eða ofstjórn.
Tekur faglega á málum
Þótt utanaðkomandi aðhum
kunni að virðast sem Hollustu-
vernd ríkisins hafi látið nota sig í
því máh, sem efni forystugreinar-
innar fiallar um, er slíkt ekki rétt.
Stofnunin hefur lagt sig fram um
að gæta hagsmuna neytenda, mis-
muna ekki innflytjendum og inn-
lendum framleiðendum og taka
faglega á málum.
A síðasta ári gengu í ghdi nýjar
reglur um merkingu neytendaum-
búða og aukefni í matvælum.
Nokkrir innlendir smjörlíkisfram-
leiðendur fengu frest th 1. júlí nk.
til að aðlaga sig reglunum, en ekki
næstu áramóta samanber fréttath-
Kjallarinn
Leifur Eysteinsson
framkvæmdastjóri
Hollustuverndar rikisins
kynningu sem send var DV 23. mai
sl.
Framleiðendunum var heimhað
aö nota eldri umbúðir meðan unnið
var aö breytingum en fengu enga
heimhd til að selja vöra sem komin
var fram yfir síðasta söludag. Sams
konar frest fengu framleiðendur og
innilytjendur margra annarra
matvara.
Eftir 1. júlí eiga neytendur að
geta vitað hvað þeir setja ofan í sig
og mun stofnunin beita sér fyrir
sérstökum aðgerðum th að svo
megi verða.
Þótt frestur hafi verið veittur
vegna vara sem voru á markaði
hérlendis áður en reglur um merk-
ingar á umbúðum og aukefni í
matvælum gengu í ghdi hefur ekki
þótt nein ástæða til að heimha inn-
flutning nýrra vara sem ekki full-
nægja settum kröfum. Nýjar
smjörlíkistegundir verða, eins og
önnur ný matvæli, að fuhnægja
settum reglum áður en þær fara á
markað.
Ekki lagt til aö stöðva
innflutning
Stofnuninni er ætlað samkvæmt
lögum að hafa eftirht með innflutn-
ingi matvæla og annarra nauð-
synjavara. Hún telur sér því skylt
að óska eftir tækifæri th að sann-
reyna hvort nýjar matvælategund-
ir fuhnægja reglum.
Til þess að halda niðri kostnaði
við eftirlitið vhl stofnunin eiga
góða samvinnu við sem flesta aðha,
m.a. fiölmiðla, tollayfirvöld, inn-
flytjendur, innlenda framleiðend-
ur, verslanir, hehbrigöiseftirlit
sveitarfélaganna og neytendur.
Margir, meðal annars innflytj-
endur smjörlikis, hafa átt góða
samvinnu við stofnunina og sýnt
skhning á því að flytja aðeins inn
viðurkennda vöra. Hafa þeir óskað
eftir við stofnunina að sýnishorn
væru skoðuð áður en vara er flutt
th landsins. Stofnunin hefur ekki
lagt th að innflutningur smjörlíkis
væri stöðvaður, aðeins að sýnis-
horn væra skoðuð áður en inn-
flutningur væri heimhaður.
Starfsmönnum stofnunarinnar
þykir miður ef sá misskhningur er
kominn upp að stofnunin vinni
gegn neytendum en með sérhags-
munum og kerfishagsmunum. Th-
kynningar stofnunarinnar, sem
sendar hafa verið fiölmiðlum, hafa
ekki fengist birtar orðréttar og því
ekki undarlegt að misskilnings gæti
um afstöðu og aðgerðir hennar.
Leifur Eysteinsson
framkvæmdastjóri
„Tilkynningar stofnunarinnar, sem
sendar hafa verið fjölmiðlum, hafa ekki
fengist birtar orðréttar og því ekki und-
arlegt að misskilnings gæti um afstöðu
og aðgerðir hennar.“