Dagblaðið Vísir - DV - 25.08.1989, Blaðsíða 9

FÖSTUDAGUR 25. ÁGÚST 1989.
f
9
*
Úflönd
Pólland:
Erfiðir tímar
framundan
Einsdæmi
Kjör Mazowieckis er einsdæmi í
sögu Póllands og Austur-Evrópu frá
lokum síðari heimsstyrjaldar. Þetta
er í fyrsta sinn sem forsætisráðherra
úr röðum annars flokks en kommún-
ista nær kjöri í austantjaldsríki. Þar
með er endi bundinn á rúmlega 40
ára póhtíska einokun kommúnista í
A-Evrópu.
Kosningin á þinginu í gær kemur
í kjölfar fjögurra mánaða pólitískrar
spennu í Póllandi. í apríl síðastliðn-
um voru samtök Samstöðu lögleidd
eftir sjö ára bann. Samningaviðræð-
ur kommúnista og stjórnarandstöðu
leiddii til þess að samtökin fengu að
bjóða fram í þingkosningum í júní. í
þeim gjörsigruðu frambjóðendur
Samstöðu frambjóðendur kommún-
ista. Og í kjölfar þess lét forsætisráð-
herra kommúnista frá sér umboð til
stjómarmyndunar.
Félagi Sovétríkjanna
Yuri Gremitskikh, talsmaður Sov-
étstjómarinnar sagði í gær að hún
bti á Mazowiecki sem félaga og að
hún myndi bíða átekta og sjá hver
stefna stjómar hans yrði. Hann gaf
einnig til kynna aö hann byggist við
að nýja stjómin í Póbandi myndi
taka mið af aiþjóðlegum skuldbind-
ingum sínum þegar hún ákvæði nýja
stefnu. Þar var hann greinilega að
vísa til vem Póbands í Varsjár-
bandalaginu.
Mazowiecki hét því í gær að vinna
með Sovétríkjunum og aðUdarríkj-
um Varsjárhandalagsins.
Sovéska fféttastofan Tass skýrði
frá því í gær að stjómvöld í Moskvu
hefðu sent Mazowiecki heUlaóska-
skeyti. í skeytinu sagði að Sovét-
stjómin lýsti yfir trausti sínu á því
að vináttubönd ríkjanna og sam-
vinna á öUum sviðum myndi halda
áfram öUum tU hagsbóta.
Þegar sovéski talsmaðurinn var
spurður hvort PóUand gæti starfað
Hinn nýi forsætisráðherra Póllands, Samstöðumaðurinn Tadeusz Mazowi-
ecki, fagnar sigri að loknum kosningum á pólska þinginu.
Simam''nd Reuter
áfram í samtökum Austur-Evrópu-
ríkja á borð við efnahagsbandalagið
Comecon, nú þegar kommúnistar
væm ekki lengur við völd, sagði
hann að best væri að bíða og sjá.
„Stjórnin verður mynduð í lok
mánaðarins. Við skulum leyfa þeim
að íhuga þjóðarhagsmuni sína og al-
þjóðlegar skuldbindingar," sagði
talsmaðurinn.
Margaret Thatcher, forsætisráð-
herra Breta, sendi Mazowiecki einn-
ig heUlaóskaskeyti og ítrekaði vUja
Breta tíl að rétta Pólveijum hjálpar-
hönd við að koma á lýðræði og reisa
við efnahag landsins. Bush Banda-
ríkjaforseti sendi einnig heUlaóskir
og hét því að aðstoða póUtískar og
efnhagslegar umbætur Pólverja.
Ingvar Carlsson, forsætisráðherra
Svíþjóðar, fagnaði kjöri Mazowieckis
og sagði að sænska stjómin hlakkaði
til aukinna samskipta við stjómina
í Varsjá, einkum með tilUti til vanda-
mála sem best væru leyst með al-
þjóðlegri samvinnu.
Austur-þýska stjómin sendi
Mazowiecld kveðjur en ekki var
skýrt frá hvert innihald þeirra hefði
veriö. Kohl, kanslari Vestur-Þýska-
lands, sagði í kveðjum sínum að
Tadeusz Mazowiecki forsætisráðherra
í starfi, Czeslaw Kiszczak.
fær hér heillaóskir frá forvera sínum
Simamynd Reuter
kosning Mazowieckis væri sögulegur
atburður sem gæfi miklar vonir um
friðsamlegar breytingar í Evrópu og
hét aðstoð við Pólveija.
Erfiðleikar framundart
„Ég bjóst aldrei við að þetta starf
félU mér í skaut,“ sagði Mazowiecki
að afloknum kosningunum á þing-
inu. Hann kvaðst reiðubúinn tíl sam-
starfs við aUa þá er vUdu breytingar
í landinu. „Samstarf verður að koma
í stað baráttu sem beinist að útrým-
ingu andstæðinganna. Að öðmm
kosti getum við ekki færst í lýðræðis-
átt.“
Hann hvatti erlendar þjóðir tíl að
aðstoða við þær umbætur sem nú
eiga sér stað í landinu. „Vinir Pól-
lands geta ekki beðið þess að við
drukknum,“ sagði hann. Hann
kvaðst vUja stuðla að sameinaðri
Evópu frá vestri tíl austurs.
Almenningur í Póllandi fagnaði
kjöri Mazowieckis en margir höfðu á
orði að þeir óttuðust að efnahagserf-
iðleikar landsins yrðu honum um
megn.
„Við emm allir mjög hamingju-
samir en ég eygi óveðursský úti við
sjóndeUdarhringinn,“ sagði 'fyrrum
verkamaður í stáUðjuveri.
„Þetta er það sem við vomm öll að
bíða eftir. Kannski Pólverjum muni
loksins finnast þeir aðeins fijálsari í
eigin landi," sagði eftirlaunamaður
við gröf Jerzys Popieluszkos, Sam-
stöðuprests sem öryggislögreglan
myrti 1984.
Á götum Varsjár vom þeir þó
margir sem sögðu í samtölum við
Reuters fréttastofuna að þeir efuðust
um að Mazowiecki tækist að draga
úr verðbólgunni sem farin er að nálg-
ast 200 prósent, greiða erlendar
skuldir PóUands upp á 39 milljarða
doUara og binda enda á matar- og
vömskort.
„Það verða engin kraftaverk. Aðal-
atriðið er að fá fólk tíl að vinna.
Fjöratíu og fimm ár undir stjóm
kommúnista hafa gert fólk latt. Eng-
inn vinnur en samt fær hann út-
borgað,“ sagði 35 ára gamaU bifvéla-
virki með eigin rekstur.
Reuter
Hin óháðu verkalýðssamtök í Pól-
landi, Samstaða, unnu glæsUegan
sigur í gær þegar forsætisráðherra-
efni þeirra hlaut samþykki pólska
þingsins. Tadeusz Mazowiecki, rit-
stjóri vikutímarits samtakanna, var
kosinn með miklum meirihluta, 378
atkvæðum gegn fjóram.
Fyrir hinum nýja forsætisráðherra
Uggja nú samningaviðræður við
kommúnistaflokkinn um skiptingu
ráðuneyta í fyrirhugaðri ríkisstjóm.
Kommúnistar vUja meira en þau tvö
ráðuneyti, vamarmála- og innanrík-
isráðuneyti, sem Samstaða og sam-
starfsflokkar hennar hafa boðið þeim
í samsteypustjóminni.
Takuo Yamashita, næstæðsti
maður japönsku ríkisstjórnarinn-
ar, sagði 1 morgun að hann ætlaði
að segja af sér embætti vegna kyn-
• lífshneyksUs sem hann er ilæktur í.
Hann sagði fréttamönnum að
liann hefði upplýst Kaifu forsætis- ,
ráöherra um aö hann ætlaði að
segja af sér vegna vandræðanna
sem hann hefði bakað almenningi,
nýju ríkisstjóminni og stjóraar-
flokknum, Fijálslynda lýðræðis-
flokknum.
Yamashita bauðst til að víkja úr
embætti dagirm eftir aö hann stað-
festi frétt í japönsku timariti ura
að hann hefði greitt fyrrverandi
ástmey sinni rúmlega eina milljón
króna.
Tokuo Yamashita yfirgefur bústað
Kaifus forsætisráðherra Japans
eftlr atsögn SÍna. Símamynd Reuter
Mótmælendur í Ukraínu beittir kyffum
Sovéskir andófsmenn sögðu í gær að lögregla í lýðveldinu Úkraínu
hefðu beitt kylfum á mótmælendur sem safiiast höfðu saman í höfuð-
borginni Kiev tU að mótmæla leynisamningi Hitlers og Stalíns frá árinu
1939.
Einn andófsmannanna sagði í samtali við Reuters að lögregla hefði
hvað efiir annað ráðist að mótmælendum. Nokkrir mótmælenda særðust
en fáir vora teknir í vörslu lögreglu. Yfirvöld í Kiev staðfestu að mót-
mæh hefðu átt sér staö í borginni en kváðust ekki haíá frétt af meiðslum
né handtökum.
Andófsmenn segja ijóst að lögregla hafi fengiö fyrirskipun um aö fánar
Úkraínu mættu ekki sjást á götum borgarinnar.
Nokkrum klukkustundum fyrir mótmælin í Kiev réðist óeirðalögregla
aö mótmælendum í Moskvu. Að minnsta kosti 75 voru handteknir. Þá
hefur einnig frést að andófsmeim í Moldavíu og Azerbaidjan hafi verið
handteknir.
Kim Dae-jung kærður
Leiðtogi stjómarandstöðumiar í Suður-Kóreu, Kim Dae-jung, var í kær
formlega kæröur fyrir aðild aö pjósnamáli. Lögð var fram ákæra á hena-
ur Kim fyrir að bregðast borgaralegii skyldu sinni með þvi að fordæma
ekki né skýra frá ferð kollega síns til Norður-Kóreu. Kolleginn, Suh, hef-
ur verið kærður fyrir njósnir í þágu N-Kóreu.
Verði Kim fundinn sekur getur hann átt yfir höfði sér allt að sjö ára
fangelsisdóm. Fréttaskýrendur segja aö ákæran geti haft alvarlegar póli-
tískar afleiöingar.
Yfirvöld segja að Suh hafi viðurkennt að hafa fariö til Norður-Kóreu.
Hann hefur aftur á móti neitað pjósnaákærum.
Kim er þekktur stjómarandstæðingur og hefur löngum átt í deilum við
yfirvöld í Suður-Kóreu. Hann hefur tvívegis boðið sig fram til forseta og
var dæmdur til dauða árið 1980 fyrir að hvetja til uppreisnar. Dómnum
var síðar breytt.
■ Má »■ ■
Fronsku
hörfa
Tarasov yfirgefur libanska forsæt-
isróðherrann eftir fund um frönsku
herskipin undan ströndum lands-
ins, Sfmamynd Reuler
Frönsk herskip sigldu burt frá
ströndum Líbanons í morgun eftir
að Sýrlendingar og shítar hótuðu
að skjóta á þau úr fallbyssum sín-
um. Skipin héldu sig að minnsta
kosti þrjú hundruö kfiómetra frá
ströndum landsms að einu eftirlits-
skipi undanskildu.
Frakkar sendu skipaflotami til
austurhluta Miðjarðarhafsins af
mannúðarástæöum, að þeirra eigin
sögn, en múhameðstrúarmenn
grunuöu þá um græsku og hótuöu
að skjóta á skipin ef þau kæmu
innan skotfæris. Sýrlendingar vör-
uöu Frakka einnig við að þaö gæti
reynst þeim dýrkeypt aö hafa flot-
ann undan ströndum Líbanons.
Genadi Tarasov, sériegur sendi-
fulltrúi Shevardnadzes utanríkis-
ráðherra Sovétríkjanna, er í Liban-
on til að reyna að leysa deiluna um
frönsku herskipin. Hann ræddi við
forsætisráöherra landsins í gær og
í dag er búist við að hann hitti að
máli Michel Aoun forustumann
hersveita kristinna.
bætt niður
_________. sföasta mánuði og handtóku fjölda andófsmanna. Tahð
er að allt að tvö þúsimd hafi verið settir á bak við lás og slá síðustu vik-
ur eða frá því að helst leiötogar stjórnarándstöðunnar, Aung Suu Kyi og
Tin Oo, voru settir í stofufangelsi fyrr í sumar. Segja sumir að þegar þau
vora tekin fost hafi helsti stjómarandstöðuflokkurinn hætt opinberri
andstöðu.
Handtökuraar bratu á bak aftur mesta andóf stjóraarandstöðunnar
sfðan í september á síðasta ári Þá er talið að rúmlega eitt þúsund mótmæ-
lendur hafi látið lifið þegar herinn lét til skarar skriöa. Yfirvöld segja að
rósturnar þá hafi verið að undirlagi kommúnískra andófsmanna.
Stjómvöld segja aö tvö hundrað og áttatíu hafi verið hadnteknir í þeirri
mótmælaöldu sem nú gengur yfir landið. Herlög eru í gfidi i Burma.
Herstjómin í landinu lofaði frjálsum kosningum þegar hún tók við
völdum. Kosningamar eiga aö fara fram i maí á næsta ári. Reuter