Dagblaðið Vísir - DV - 29.12.1989, Qupperneq 15

FÖSTUDAGUR 29. DESEMBER 1989.
15
„Þingsályktunartillaga þessi gerir ráö
fyrir að skólamáltíðum í hádegi verði
komið á í grunnskólum haustið 1990. -
Framhaldsskólar þurfa síðan að fylgja
1 kjölfarið.“
Guðmundur G.
Þórarinsson
Skólamáltíðir í grunnskólum
Nýlega lagði ég fram ásamt þing-
mönnunum Ólafi Þ. Þórðarsyni,
Alexander Stefánssyni og Stefáni
Guðmundssyni tillögu til þingsá-
lyktunar um skólamáltíðir í grunn-
skólum.
Tillagan hljóðar svo:
„Alþingi áiyktar að fela ríkis-
stjóminni að undirbúa og leggja
fram lagafrumvarp er tryggi að
komið verði á máltíðum í hádegi í
öllum grunnskólum landsins
haustið 1990.“
Nauðsyn skólamáltíða
Meðal röksemda í málinu má
nefna eftirfarandi:
Vegna breyttra aðstæðna í þjóð-
félaginu hefur skipan máltíða riðl-
ast á heimilum í vaxandi mæli á
síðustu árum. Síaukinn íjöldi
mæöra vinnur utan heimihs. Fjöldi
barna á grunnskólaaldri gengur
sjálfala mikinn hluta dagsins.
Mörg fá í hendur fjármuni í stað
fæðu og fæðuval og neysluvenjur
mótast um of af framboði söluskála
í grennd við skóla. Oft er þar aðal-
lega á boðstólum sælgæti, sæta-
brauð og gosdrykkir. Fæðan verð-
ur því vítamínsnauð og sykur-
neysla úr hófi, margfalt meiri en
þekkist meöal grannþjóða okkar.
Miklar tannskemmdir íslenskra
barna eiga rætur að rekja til rangs
mataræðis meðal annars.
Of algengt er að börn borði ekki
áður en þau fara í skóla á morgn-
ana og fái síðan ekki viðunandi
máltíð í hádeginu.
Fyrir börn og unglinga á vaxtar-
skeiði er ein máltíð á dag engan
veginn nægjanleg.
Taliö er að böm þurfi, auk morg-
unverðar, tvær aðalmáltíðir á dag.
Rétt fæðuval er sérstaklega mik-
ilvægt fyrstu 15 árin en næringin
hefur áhrif á bæði andlegan og lík-
amlegan þroska.
Skólinn er vinnustaöur bama og
unglinga. Foreldrar fá í auknum
mæh hádegisverð á vinnustað en
börnin em ekki ahtaf tilleiðanleg
til að taka með sér nesti í skólann.
Þaö er helst að yngstu börnin,
sem varla em nema hálfan daginn
alþingismaður
í skóla, ýmist fyrir eöa eftir há-
degi, hafi með sér smánesti en skól-
arnir hafa þá gjarnan á boöstólum
ýmiss konar drykkjarvörur og jóg-
úrt.
Spurning er hvort þessir nem-
endur fái góðan, hádegisverð þegar
heim kemur.
kostnaðar.
Þingsályktunartillaga þessi gerir
ráð fyrir að skólamáltíöum í hádegi
verði komið á í grunnskólum
haustið 1990. Framhaldsskólar
þurfa síðan að fylgja í kjölfarið.
Ekki eftir neinu að bíða
Hér er um svo mikilvægt mál að
ræða að ekki er eftir neinu að bíða.
Málið felur ekki í sér aukakostnað
fyrir þjóöina í heild.
Þau rök, sem hér hafa verið dreg-
in fram, sýna ljóslega hvað um er
að ræða. Þetta mál snertir öll heim-
ih sem senda börn í grunnskóla og
raunar þjóðina alla.
Guðmundur G. Þórarinsson
Tilraunir voru gerðar
Tvísetning eykur 'enn meir á
óreglu á matmálstíma á heimhum
barnanna en ísland hefur nokkra
sérstöðu hvað þetta snertir.
Thraunir hafa verið gerðar með
sölu á matarpökkum sem Mjólk-
ursamsalan útbjó en það vantaði
m.a. starfsmenn í skólana th þess
að annast þessa þjónustu. Sumum
þótti þetta of dýr og leiðigjörn fæða.
í Kópavogi hefur vel miöað við
að koma á skólamáltíðum.
Kannanir í Bandaríkjunum hafa
leitt í Ijós að fæmi og námsgeta
bama sé að hluta háð því fæði sem
þau neyta.
Nauðsynlegt er að skóhnn stuðli
aö hollum lífsvenjum með áherslu
á hehbrigt líferni og góða næringu.
Skólinn á að ganga á undan og
„Skólinn er vinnustaður barna og unglinga," segir greinarhöfundur.
Kjallariim
virða þau manneldismarkmið sem
íslendingar hafa sett sér.
Koma þarf upp skólaeldhúsum í
flestum ef ekki öllum grunnskól-
um. Máltíðir þurfa að miðast við
góða, holla og næringarríka fæðu.
Víðast geta börnin borðað í skóla-
stofunum.
Til greina kemur að miða við að
hið opinbera greiði rekstrarkostn-
að vegna matmálstímanna, sem og
starfsmannahald og 25% hráefnis-'
Til hinna hálærðu
Ég gerist nú gamah og hef fylgst
með þjóðlíflnu í marga áratugi.
„Önnur gerist nú aðferð ungra
manna en þá er ég var ungur.“
Þannig ávörpuðu fornkapparnir
synina þegar þeim sýndist þeir
ætla að verða heldur duglausir.
Þegar ég var ungur áttu ungir
menntamenn þær hugsjónir að
þjóðin rifi sig upp úr fátækt og
eymd og börðust af alefh fyrir
þeim.
Nú er það hugsjón ungra mennta-
manna - sem betur fer kannski
ekki margra - að þjóðin lifi á hálf-
gerðum bónbjörgum. Er einhver
framtíð í því að flytja inn land-
búnaðarvörur sem greiddar hafa
verið niður þannig að verðið er
ekki nema brot af framleiðslu-
kostnaði? Eru það ekki bónbjargir?
Þá látum við erlent fólk vinna fyrir
okkur.
Ef við ætlum að fylgja aht ann-
arri landbúnaðarstefnu en ná-
grannaþjóðir okkar hljóta sveitirn-
ar að leggjast í eyði og þá verður
mörgum kauptúnum og kaupstöð-
um hætt við hruni.
Móðgandi framkoma
Allt tal hinna háskólagengnu
manna bendir th þess aö þeir telji
sig einhverjar æðri verur. Þetta
KjaUaiinn
Steinar Pálsson
bóndi, Hlíð í Gnúpverjahreppi
kom fram þegar þeir á einhverjum
kjaramálafundi ráku upp stóran
Ihátur þegar minnst var á kjara-
samninga Sóknarkvenna. Það var
verk háskólamanna að thraun til
aö minnka örhtið hinn óheyrilega
launamismun rann út í sandinn.
ísland er stórt en fólkið fátt. Bæði
háir og lágir þurfa að sjá að það
er dýrt að búa í stóru landi og fjöll-
óttu. Þetta þyrftu hinir hálærðu að
sjá manna best.
Ég hef heyrt og séð hálærða menn
efast um að réttmætt sé að þeir
greiði afnotagjald af Ríkisútvarp-
inu sem ekki þykjast nota það.
Þetta er eitt af því sem hlýtur að
teljast árás á landsbyggðina. Vegna
þess hvað landið er stórt og fjöllótt
hlýtur dreifikerfi útvarps að verða
mjög dýrt. Þetta er ákaflega móðg-
andi framkoma gagnvart þeim sem
vilja og þurfa að hafa útvarp vítt
og breitt um landið og á sjónum.
Hveijir ættu þá að kosta dreifikerf-
ið?
Ég heyrði í útvarpi boma fram
spurningu um hvort réttmætt væri
að greiða afnotagjald th Ríkisút-
varpsins. Svörin voru mjög loðin.
Sem betur fór svaraði útvarpsstjór-
inn þessari spurningu prýðhega
rétt á eftir. En þetta nægði ekki
öllum. Skömmu síðar var mér sagt
að í viðtali á Stöð 2 hefði verið
rætt um þetta efni og minnst á hina
mörgu sem skulda afnotagjaldið.
Þá hefði hálærður maður og mik-
ilsvirtur tahð nokkuð eðlilegt að
ýmsir þrjóskuðust við að greiða
þetta gjald. Er þetta ekki að gliðna
úr sambandi við fólkið í landinu?
Hvers konar fólk er það sem telur
sér sæma að skorast undan slíku
gjaldi nema fjárhagsvandræðum sé
um að kenna? Er það ekki innheimt
með sama hætti og önnur opinber
gjöld?
Svört aldamótaspá
Gaman var að heyra frásögn ís-
lenskrar konu sem hefur veriö
bóndi í Noregi. Sérstaklega var
gaman að heyra frásögn hennar af
skemmtigöngu í skóginum sem
hún tók þátt í að planta fyrir 30
árum. Eftir önnur 30 ár á að höggva
skóginn og planta í landið að nýju.
Mér datt í hug aldamótaspá
Hannesar Hafstein: „Menningin
vex í lundi nýrra skóga“. Nú - þeg-
ar næstu aldamót nálgast - sjáum
við hilla undir að þessi spádómsorð
geti ræst. Við vitum að til eru trjá-
tegundir sem vaxa hér, í þeim hér-
uðum sem best eru fallin th trjá-
ræktar.
Nú leitast menn við að spá fyrir
21. öldinni. Mér er sagt að málsmet-
andi menn hafi látið sér detta í hug
að þá verði farið að flytja inn land-
búnaðarfurðir. - Þetta er mjög
svört aldamótaspá.
Þótt stutt sé orðið th aldamóta
skulum við vona að þá geti þeir sem
framleiða matvæli fengið þau
greidd á kostnaðarverði, bæði hér
og í þeim löndum sem greiða þau
niður í stórum sth.
Þá skulum við vona að kjör fólks
verði orðin svo jöfn að það geti
keypt matinn eins og kostar að
framleiða hann.
Við skulum vona að hinir ungu
lærdómsmenn (konur eru að sjálf-
sögðu hka menn þótt sumum gangi
hla að átta sig á merkingu orðsins
maður) verði búnir að ná áttum
fyrir aldamót. Við skulum einnig
vona að fyrir þann tíma verði hinir
sömu menn okkar búnir að átta sig
á að ísland er of stórt fyrir smásál-
ir.
Steinar Pálsson
„Við skulum einnig vona að fyrir þann
tíma verði hinir sömu menn okkar
búnir að átta sig á að ísland er of stórt
fyrir smásálir.“