Dagblaðið Vísir - DV - 11.05.1990, Blaðsíða 14

14
FÖSTUDAGUR 11. MAl 1990.
Útgáfufélag: FRJÁLS FJÖLMIÐLUN HF.
Stjórnarformaður og útgáfustjóri: SVEINN R. EYJÓLFSSON
Framkvaemdastjóri og útgáfustjóri: HÖRÐUR EINARSSON
Ritstjórar: JÓNAS KRISTJÁNSSON og ELLERT B. SCHRAM
Aðstoðarritstjórar: HAUKUR HELGASON og ELÍAS SNÆLAND JÓNSSON
Fréttastjóri: JÓNAS HARALDSSON
Auglýsingastjórar: PALL STEFANSSON og INGÓLFUR P. STEINSSON
Ritstjórn, skrifstofur, auglýsingar, smáauglýsingar, blaðaafgreiðsla, áskrift,
ÞVERHOLTI 11,105 RVlK.SlMI (91 )27022 - FAX: (91)27079
Setning, umbrot, mynda- og plötugerð:
PRENTSMIÐJA FRJALSRAR FJÖLMIÐLUNAR HF., ÞVERHOLTI 11
Prentun: ARVAKUR HF. - Áskriftarverð á mánuði 1000 kr.
Verð I lausasölu virka daga 95 kr. - Helgarblað 115 kr.
Refsimál í ólestri
Með lögum skal land byggja. í þessum fornkveðnu
orðum er falin forsenda íslenska réttarríkisins. Lögin
kveða á um hegðan borgaranna og refsingar ef út af er
brugðið. Hlutverk lögreglunnar er að koma eftir megni
í veg fyrir lögbrot og upplýsa afbrot sem framin eru.
Dómstólar meta málin af gögnum og ákveða refsingu.
Þótt ágreiningur kunni að vera um einstaka þætti
refsilaga, svo sem um hver sé eðlileg þyngd refsinga
fyrir ofbeldis- og fíkniefnaafbrot, sem farið hafa mjög í
vöxt hér á landi að undanfórnu, eru landsmenn í megin-
atriðum sáttir við ramma laganna.
Skiptari skoðanir hafa verið um lögregluna og dóm-
stólana. Þegar gagnrýnt hefur verið að löggæsla sé ekki
nægileg, til dæmis í gamla miðbænum í Reykjavík, ber
lögreglan við mannfæð og fjárskorti.
Þótt margir dómarar séu bæði dugmiklir og röggsam-
ir eru mál stundum óheyrilega lengi í gegnum dóms-
kerfið - jafnvel mörg ár. Slíkur seinagangur er óbærileg-
ur, einkum ef um er að ræða ofbeldisverk og-hinir
ákærðu ganga lausir á meðan málin velkjast í kerfmu.
Fangelsisvist hefur tvenns konar tilgang í siðmennt-
uðum þjóðfélögum. Annars vegar að hegna afbrota-
mönnum fyrir þá glæpi sem þeir hafa framið og vernda
þjóðfélagið um leið fyrir þeim. Hins vegar að reyna að
snúa fóngunum af viUigötum afbrotanna og gera þá
hæfari til þess að verða nýtir þegnar þegar þeir koma út
í samfélagið á nýjan leik.
Ástandið í fangelsismálum landsins er stjórnmála-
mönnum síðustu ára og áratuga til skammar. Á sama
tíma fjölgar þeim stöðugt sem taka þurfa út refsingu.
Forstjóri Fangelsisstofnunarinnar sagði í viðtali við DV
að skjólstæðingar stofnunarinnar væru nú 570 talsins.
Þar af eru 120 fangar, 450 karlar og konur sem eru háð
eftirliti, 200 með skilorðsbundna reynslulausn og 250
með skilorðsbundna ákærufrestun. Hann sagði enn-
fremur að stofnunin gæti ekki sinnt lögboðnum verkefn-
um vegna mannaskorts og hefði ítrekað óskað eftir úr-
bótum við dómsmálaráðuneytið en án árangurs.
Fangelsislæknir orðaði það svo í viðtali við DV að
velferðarþjóðfélagið hefði ekki náð inn fyrir fangelsis-
dyrnar: „Það hefur enginn áhuga á þeim sem neðst eru
settir. Hér hafa alþingismenn komið og ráðherrar. Þeir
skoða fangelsið og segja síðan: hræðilegt og aftur hræði-
legt og eru sammála um að ástandið sé forkastanlegt.
Þetta er eins og kór í grískum harmleik. Og svo er ekk-
ert gert.“
Blaðamenn DV hafa í vetur heimsótt tvær fangastofn-
anir í landinu, Vinnuhæhð að Litla-Hrauni og Hegning-
arhúsið við Skólavörðustíg, og lýst á síðum blaðsins
hörmulegum aðbúnaði á þessum geymslustöðum.
Ástandið í gamla hegningarhúsinu hefur lengi verið
með ólíkindum og hljóta allir að vera sammála um að
því hefði átt að loka fyrir löngu.
En aðbúnaðurinn á Litla-Hrauni er einnig til van-
sæmdar. Þar er hrúgað saman föngum sem sinna þyrfti
með gjöróhkum hætti. Fangar, sem koma inn á Litla-
Hraun í fyrsta sinn, eru jafnvel vistaðir í samneyti við
geðsjúka afbrotamenn sem fá reyndar enga þá sérfræði-
legu meðferð sem sjúkdómur þeirra krefst. Möguleikar
th náms og gagnlegra starfa eru af skornum skammti.
Það þarf því engan að undra þótt fáir fangar komi út
af þessum stofnunum hæfari en áður th að takast á við
vandamál daglegs lífs sem löghlýðnir þjóðfélagsþegnar.
Elías Snæland Jónsson
Marklaust
friðarhjal
Steingrímur Hermannsson, for-
sætisráöherra vor, hefur nú bæst í
hóp þeirra vongóðu manna sem
lýst hafa yfir stuðningi við friðartil-
lögur Bakers, utanríkisráðherra
Bandaríkjanna, um lausn á deilu
ísraels og Palestínumanna og lýst
sig fylgjandi því að Mubarak
Egyptalandsforseti hafl milligöngu
um viðræður aðila sem fara eigi
fram í Kaíró. Síðan eigi að efna til
alþjóðlegrar ráðstefnu um heildar-
lausn málanna og framtíðarstöðu
Palestínumanna.
Þetta er útlátalaust hjá Stein-
grími og sjálfsögð kurteisi viö Mu-
barak, gestgjafa í Kaíró, enda eru
allir aðilar jákvæðir gagnvart til-
lögum Bakers, ísraelsmenn líka.
En á hverju stendur þá, af hveiju
eru friðarviðræður nú taldar enn-
þá vonlausari en undanfarin ár?
Ástæðan er einföld. ísraelsmenn
hafa sett svo marga fyrirvara að
skilyrði þeirra fyrir þátttöku í við-
ræðunum eru óaðgengileg fyrir
aöra. Þannig getur Shamir forsæt-
isráðherra náð þeim tilgangi sínum
að útiloka allar friðarviðræður og
jafnframt kennt Palestínumönnum
um að vilja ekki slaka til. Shamir
féllst nauöugur á þessar tillögur í
fyrra, aðallega til að friöa Banda-
ríkjamenn, en þá var útlit fyrir að
hann yrði ekki að öðrum kosti boð-
inn til Bush forseta í Hvíta húsið
þegar hann færi í heimsókn til
Bandaríkjanna.
Hugur hefur aldrei fylgt máli eins
og margsannast hefur síðasta árið.
Góður vilji Palestínumanna, Mu-
baraks, Arafats, Bakers og Stein-
gríms fær þar engu um breytt.
Skilyrði
Kjarni deilunnar er neitun ísra-
elsmanna á að viðurkenna Palest-
ínumenn sem sérstaka þjóð og
umfram allt neita þeir aö viður-
kenna PLO sem fulltrúa íbúa her-
numdu svæðanna.
Skilyröi ísraelsmanna fyrir þátt-
töku í viðræðum í Kaíró eru ann-
ars þessi: í fyrsta lagi verða fulltrú-
ar Palestínumanna að vera þókn-
anlegir ísraelsstjórn og hafa ekkert
saman að sælda við PLO. í öðru
lagi verða þéir að búa á Vestur-
bakkanum og Gaza, Palestínu-
menn frá Jerúsalem hafa engan
rétt. í þriðja lagi veröa þeir að
hætta öllu tali um sjálfstæða Pal-
estínu og landakröfur á hendur
ísrael. Og í íjórða lagi verða Banda-
ríkjamenn að standa með ísrael í
öllum ágreiningsmálum. í raun og
veru ganga þessi skilyrði af friðar-
tillögum Bakers dauðum.
Kuldaskeið
Afleiðingin hefur meðal annars
orðið kuldaskeið í samskiptum
bandarískra og ísraelskra stjórn-
valda þar sem nú er talið að Baker,
og ef til vill Bush sjálfur, hugsi
Shamir þegjandi þörfma og séu aö
leita leiða til aö sýna ísrael í tvo
heimana.
Fátt er svo meö öllu illt að ekki
boði nokkuð gott, engir nema
Bandaríkjamenn geta beitt ísraels-
menn þrýstingi, en viljann hefur
vantað hingað til. Bandarískir gyð-
ingar hafa gífurlega mikil áhrif á
þingi, ekki síst vegna þess hve virk-
ir þeir eru í kosningabaráttu ein-
stakra þingmanna. Styrkur banda-
rískra gyðinga á Bandaríkjaþingi
sannaðist nú á dögunum þegar
báðar deildir þingsins samþykktu
ályktun um að Bandaríkjastjóm
skyldi viðurkenna Jerúsalem sem
höfuðborg ísraels.
Bandaríkjastjóm neitar ásamt
flestum öðmm þjóðum að viður-
kenna Jerúsalem sem óskiptan
hluta ísraels og formleg höfuðborg
ísraels í augum umheimsins er Tel
Aviv. Samþykkt þingsins hefur
ekki breytt þeirri afstööu. Þrátt
Kjallarinn
Gunnar Eyþórsson
fréttamaður
„Steingrímur Hermannsson, for-
sætisráðherra vor, hefur nú bæst
í hóp þeirra vongóðu manna sem
lýst hafa yfir stuðningi við friðartil-
lögur Bakers, utanrikisráðherra
Bandaríkjanna," segir höfundur i
grein sinni.
fyrir þetta eru það forsetinn og ut-
anríkisráðherrann sem móta utan-
ríkisstefnuna og úr þeirri átt andar
nú köldu til Israels. Það birtist
meðal annars í því að Bandaríkja-
menn unnu leynt og ljóst að því að
fá Peres og Verkamannaflokkinn
til að fella stjórnina í vetur og fógn-
uðu opinskátt þegar Peres var falin
stjórnarmyndun.
En Shamir tókst að stöðva Peres
og allar líkur em nú á að Shamir
takist aftur að mynda stjórn, ann-
aðhvort klofna samsteypustjórn
með Verkamannaflokknum eða þá
stjórn meö eins til tveggja atkvæða
meirihluta sem byggir á atkvæðum
öfgamanna, bæði pólitískra og trú-
arlegra. Á hvorn veginn sem
stjórnarmyndunin fer, verður ný
stjórn annaöhvort ófær um eða
vÚjalaus til að taka á grundvallar-
málum varðandi Palestínumenn.
PLO
Síðan Steingrímur Hermannsson
fór að vingast við Arafat í forsætis-
ráðherratíð Þorsteins Pálssonar
hefur margt breyst og þaö helst aö
Bandaríkjamenn sjálfir em farnir
að tala við PLO. Arafat hefur lýst
yfir að PLO sé horfið frá fyrri
stefnu um baráttu gegn ísrael með
hermdarverkum og hefur viður-
kennt tilverurétt Ísraelsríkis. -
Steingrímur er því ekki að fara inn
á neina nýja róttæka braut með því
að heimsækja Arafat í Túnis, eins
og hann hefði verið að gera með
því að ræða við hann í hittifyrra.
Arafat er nú allt að því viður-
kenndur á alþjóðvettvangi sem
þjóðarleiðtogi. Hið nýja ríki Palest-
ínumanna, sem hann lýsti stofnað
í nóvember 1988, hefur hlotið við-
urkenningu yfir 100 ríkja, en ekki
þó Vesturlanda. Stefna PLO og
Arafats gagnvart viðræðum við
ísrael á grundvelli tillagna Bakers
er að viðræður í Kaíró verði fyrsta
skrefið í átt að alþjóðlegri ráðstefnu
á vegum Sameinuðu þjóðanna, þar
sem PLO verði þátttakandi og til
þess að ísraelsmenn fari frá her-
numdu svæðunum.
Um þessi atriði má þó semja,
einkum landakröfumar. Þeir krefj-
ast þess einnig að Palestínuménn í
útlegð og Palestínumenn í Jerúsal-
em eigi fulltrúa í Kaíróviðræðun-
um. Öllu þessu hafna ísraelsmenn,
þaö er trúarsetning í ísrael að PLO
séu ekkert annað en hryðjuverka-
samtök og við þau verði ekki talað.
Samt hefur ísraelsstjóm neyðst til
að viðurkenna að sá hluti PLO, sem
Arafat ræður skilyrðislaust yfir, er
hættur vopnaðri baráttu gegn ísra-
el.
Intifadan
Orðið Intifada merkir á arabísku
að hrista eða brjóta af sér, svo sem
hlekki eða ok, og það er það sem
íbúar hernumdu svæðanna hafa
verið að gera nú hátt á þriðja ár. Á
þessum tíma hefur baráttan við
hernámslið ísraels sameinað Pal-
estínumenn sem aldrei fyrr og þaö
er fyrst í þeirri baráttu sem þeir
hafa þjappast saman í raunveru-
lega þjóðarheild.
Þegar Hussein Jórdaníukonung-
ur afsalaði sér tilkalli til Vestur-
bakkans árið 1988 fengu Palestínu-
menn þar það land sem þjóð þeirra
vantaöi, og um leið útilokaöi Hus-
sein þá leið sem margir ísraels-
menn hafa viljað fara, nefnilega að
lýsa því yfir að Jórdanía sé Palest-
ína og Palestínumenn eigi heima
undir stjórn Jórdaníu.
Þar sem Jórdanía gerir ekki leng-
ur tilkall til Vesturbakkans og íbúa
þar ætti ísraelsmönnum aö vera
nauðugur einn kostur að tala við
Palestínumenn þar beint, ef þeir
vilja ræða málin á annað borð. En
óumdeilanlegur málsvari Palest-
ínumanna er PLO og Arafat og
ísraelsmenn neita með öllu að eiga
orðastað við PLO. Þeir hafa reynt
að fá aðra til að tala fyrir þeirra
hönd, fyrst Hussein Jórdaníukon-
ung, en eftir að hann afsalaði sér
öllu tilkalli hafa ísraelsmenn viljað
fá Egypta til að tala fyrir hönd Pal-
estínumanna. Því neitar Mubarak
og því vilja ísraelsmenn efna til
kosninga meðal Palestínumanna
um að kjósa fulltrúa utan PLO til
að ræða máhn. Því neita Palestínu-
arabar.
Öll eru þessi mál í einum hnút,
mikið ber á milli, en umfram allt
vantár viljann. Allt strandar á því
að ísrael undir núverandi vald-
höfum vill einfaldlega ekki leysa
máliö og hafnar öllum tilslökun-
um, og illu heilli er ekki útlit fyrir
að breyting verði á, allra síst ef
Shamir tekst að mynda nýja stjóm.
Gunnar Eyþórsson
„Steingrímur er því ekki að fara inn á
neina nýja róttæka braut með því að
heimsækja Arafat í Túnis, eins og hann
hefði verið að gera með því að ræða
við hann í hittifyrra.“