Dagblaðið Vísir - DV - 14.06.1990, Blaðsíða 15

FIMMTUDAGUR 14. JÚNÍ 1990.
15
Prófklör
Sjálfstæðisflokkurinn í Reykjavík
vék sér undan því að hafa prófkjör
fyrir nýafstaðnar borgarstjórnar-
kosningar. Hvað raunverulega olli
því að ekki var haldið prófkjör að
þessu sinni var hræösla sitjandi
borgarfulltrúa um sæti sín. - Að-
eins tveir þeirra studdu prófkjör
opinberlega. Flestir hinna unnu aö
því bæði leynt og ljóst að prófkjör
yrði ekki haldið.
Reynt var að tína til almenn rök
fyrir því að prófkjörsfyrirkomulag-
ið væri meingaÚað, og í ræðu á
fulltrúaráðsfundi sjálfstæðisfélag-
anna í Reykjavík 10. janúar 1990
taldi formaður fulltrúaráðsins upp
þau helstu og reyndust þau í meg-
indráttum vera þessi: óeðhleg
marklaus smölun í flokkinn síð-
ustu dagana fyrir prófkjör, próf-
kjörsþátttakendur þurfa að hafa
íþróttafélög eða önnur fjöldasam-
tök á bak við sig, peningaaustur,
auglýsingaflóð, hatröm barátta og
bræðravíg, prófkjör skila einhæf-
um hsta og hafa litlar breytingar í
för með sér.
Hvað smölunina varðar hefur
hún án efa reynst flokkum drýgsta
félagaöflunin þó að alltaf sé eitt-
hvað um markleysur, en koma
mætti í veg fyrir þær með t.d. þeirri
einföldu reglu að menn þyrftu að
vera búnir að vera í flokknum í
einhvern ákveðinn tíma vhdu þeir
taka þátt í prófkjöri.
Það eru einnig veik rök að próf-
kjör séu ómöguleg vegna þess að
einhveijir kunni að eiga vini úr
íþróttum og er þessi röksemd
greinilega sett fram af biturri
reynslu við aö hemja ákveðinn
íþróttamann innan flokksins. Þá
eru það peningaausturinn og aug-
lýsingaflóðið. Af hverju skyldu
frambjóðendur innan eins flokks
ekki geta komið sér saman um
„þak“ á auglýsingar eins og flokk-
arnir gerðu við síðustu kosningar?
Auk þess held ég að auglýsingar
einar sér hafi htið að segja fyrir
frambjóðanda.
Svo eru það bræðravígin. Ég held
að það hljóti að liggja í augum uppi
að ef menn vilja hlaupa á öxlum
annarra þá gera þeir það hvort sem
prófkjör fer fram eður ei. Að próf-
kjör skili einlitum og einhæfum
lista er auðvitað áfellisdómur yfir
smekkvisi og dómgreind sjálfstæð-
ismanna því að það eru jú þeir sem
velja hstann þegar prófkjör fer
fram. Og að prófkjörin hafi haft of
litlar breytingar í för með sér er
auðvitað dæmalaus málflutningur.
Markmið prófkjara er auðvitað
ekki að breyta hstanum heldur að
gefa fólki færi á að breyta honum,
og það er kjarni málsins.
Rök Hannesar Gissurar-
sonar
Leit mín að veigameiri rökum
gegn prófkjörum en komu fram í
ræðu formanns fulltrúaráðs sjálf-
stæðisfélaganna bar lítinn árangur
en í Frelsinsu, riti Félags frjáls-
hyggjumanna, 3. tbl. 1986, ritar
Hannes Gissurarson greinarstúf
gegn prófkjörum um leið og hann
ritdæmir bók eftir Sigurlaugu
Bjarnadóttur. Þar segir Hannes
m.a.: „Reynslan sýnir að mínum
dómi, að prófkjör eru oftar en ekki
óheppileg. Þau vinna gjarnan slétt-
málir samnefnarar og fjölmiðlung-
ar fremur en ótvíræðir foringjar.
Þar sem þetta er vinsælda- frem-
ur en hæfheikakeppni, eiga ungir
menn, en bráðefnilegir oft mjög
erfitt uppdráttar. Jón Þorláksson
forsætisráðherra féll sem kunnugt
er margoft, áður en hann komst á
þing. Dr. Bjarni Benediktsson var
fyrst vahnn frambjóðandi árið 1934
af forystumönnum Sjálfstæðis-
flokksins (þar á meðal Jóni), en
ekki í prófkjöri. Og öllum er í
fersku minni hvernig fór fyrir ein-
um snjallasta manni, sem kvatt
hefur sér hljóðs úr röðum ungra
sjálfstæðismanna, dr. Vilhjálmi
Eghssyni í prófkjöri Sjálfstæðis-
flokksins í Reykjavík fyrir alþing-
iskosningarnar 1987.“
Að hafa vit fyrir öðrum
Svo mælti sá maður sem hefur
vel og lengi haldið þeirri hugmynd
á lofti að fólki farnist best hafl það
vit fyrir sér sjálft. Nú treystir hann
hins vegar ekki sjálfstæðismönn-
um til að velja á framboðslista í
prófkjöri.
Þessu blessaða fólki er sem sagt
treyst fyrir eigin matarinnkaup-
um, treyst til að velja sér maka,
treyst fyrir lífi barnanna sinna og
treyst til að velja og hafna í hinu
daglega lífi. En þegar að því kemur
að taka þátt í prófkjöri Sjálfstæðis-
flokksins hrynur allt til grunna og
enginn veit neitt í sinn haus. Þá er
loksins kominn tími th, að dómi
Hannesar, að hafa vit fyrir lýðnum
og takmarka frelsið sem að þessu
sinni er kallað „óheppilegf‘.
Þessi tvískinnungur Hannesar
minnir mig óneitanlega á aleina
aðhlátursefnið sem birst hefur í
sunnudagsútgáfu Morgunblaðsins
síðasta áriö, en það kallaðist þvi
frábæra nafni „Ég er á móti frelsi
sem eyðileggur" og íjallaði um
hagsmunavörð í hugmynda-
kreppu.
Er lýðræðið líka óheppilegt
og eyðileggjandi?
Það sem einkum fer fyrir bijóstið
á Hannesi er að nokkrir nafn-
greindir menn skuli ekki hafa náð
árangri í prófkjöri. Það finnst hon-
um afar óhepphegt (öfugt við þá
sem greiddu atkvæði í þessum
prófkjörum) og því ber að farga
þessu fyrirkomulagi.
KjaUaiiim
Glúmur Jón Björnsson
efnafræðinemi í HÍ
Nú getum við Hannes væntan-
lega verið sammála um að það sé
óheppilegt að Steingrímur Her-
mannsson hafi náð kjöri th Al-
þingis, en að farga beri lýöræðinu
þess vegna finnst mér fráleitt og
vonandi Hannesi líka.
Prófkjör eru grundvallaratriði
fyrir sjálfstæðismenn, en það eru
eftirlætis frambjóðendur Hannesar
Gissurarsonar hins vegar ekki og
þess vegna ber að taka prófkjörin
fram yfir. Prófkjör eru tækifæri
fyrir alla fiokksmenn til að segja
sitt álit og hafa áhrif með einföldum
og skýrum hætti. Þar standa allir
jafnt að vígi. Þau eru lýðræðisleg.
Það er heppilegt.
Glúmur Jón Björnsson
Að vera rekin og ráðin sama daginn:
I vinnu hjá Sámi frænda
Af hverju sækirðu ekki um
vinnu hjá manntahnu? spurði vin-
kona mín eitt sinn, skömmu eftir
áramótin. Verið var að auglýsa eft-
ir fólki til þess að vinna við tuttug-
asta manntahð sem fram fer í
Bandaríkjunum og átti því verki
að vera lokið fyrir 1. júní.
Mér fannst þetta thvahð og lagði
inn umsókn. Þetta var í byrjun fe-
brúar. Nokkrum dögum seinna var
hringt í mig og ég boðuð að koma
th viðtals og þurftu umsækjend-
urnir að svara nokkrum spurning-
um og gefa upplýsingar um sjálfan
sig. Gengið var úr skugga um að
þeir sem ekki voru bandarískir rík-
isborgarar heföu tilskilda pappíra.
Mínir pappírar voru í lagi.
Þeir sem komust í gegnum það
nálarauga voru látnir taka skrif-
legt próf.
Stjórnandinn sagði að langsam-
lega flestir stæðust prófið og ef ekki
gætu þeir fengið að taka það aftur.
Hann sagði „No problem" eða eng-
in vandræði, hvað eftir annað.
Spurningarnar voru 28 talsins og
þegar ég var búin að svara 23 var
tíminn úti. Mér fannst mér hafa
tekist vel upp og var ánægð með
mig. Leiðbeinandinn kvaddi okkur
með kurt og pí og sagði að það
myndi verða hringt til okkar í
kringum miðjan mars og við skyld-
um bara vera róleg þangað th.
Fyrst á eftir var ég hálfleið að
bíða eftir símtalinu en svo þegar
marsmánuður var liðinn og komið
langt fram í apríl var ég alveg búin
að gefa manntahð upp á bátinn.
Datt ekki í hug annað en að ég hefði
kolfallið á prófmu og þeir nenntu
ekki að púkka upp á svona kellur
eins og mig.
Svo var það eitt föstudagskvöld
fyrst í maí að hringt var og spurt
hvort ég væri enn til í að vinna
fyrir manntahð. Og ef svo væri
ætti ég að mæta klukkan 9 á mánu-
dagsmorgun. Ég var hálfhissa er
ég heyrði hvar ég ætti að mæta en
þangað var um það bh klukkutíma
akstur frá heimhi mínu. Maðurinn
sagði aö það skipti engu máli því
þeir greiddu mér fyrir hveija mílu
sem ég þyrfti að aka.
Ég vaknaði eldsnemma á mánu-
Kjallaiiim
Anna Bjarnason
blaðamaður
dagsmorgun, ætlaði nú ekki að
koma of seint, ef mér gengi eitthvað
iha að finna staðinn. Ég var óneit-
anlega mjög spennt. Mér fannst
þetta hehmikið að vera að fara í
mína fyrstu vinnu í Ameríku og
það fyrir ríkisstjórnina, sjálfan
Sám frænda, hvorki meira né
minna.
Mér gekk hins vegar svo vel að'
finna staðinn að ég var mætt hálf-
tíma of snemma og varð því að bíða
róleg þangað til dyrnar voru opn-
aðar.
Þarna voru fleiri mættir og alhr
látnir bíða rétt innan viö dyrnar
en fyrir utan bandgirðingu eins og
eru svo mikið notaðar hér í Banda-
ríkjunum th þess að mynda biðrað-
irnar. Allir rituðu nafnið sitt á þar
til gert blað og biöu svo átekta.
Enginn palisander á mann-
talsskrifstofunni
Satt að segja var ég hálfundrandi
á að sjá hvernig aðbúnaður starfs-
fólksins var. Allir voru í einum
risastórum sal. Voru þar mörg
skrifborð, hvert ofan í ööru. Öll
voru þakin skjalabunkum, enda
engin furða því að íbúarnir í sýsl-
unni eru fjölmargir og allir taldir
á þessum stað.
Skrifborðin voru nú aldeihs ekki
af betri sortinni. Ekki einu sinni
eins og skrifborðin sem stundum
er hægt að kaupa fyrir lítinn pen-
ing hjá Sölunefndinni heima á ís-
landi og þykja ekki mikils virði þar.
Þau voru úr pappa, að vísu sterk-
legum en pappa samt. Þau litu út
eins og þau hefðu verið notuð áður
en ekki veit ég um sannleiksgildi
þess. Ekki er ósennilegt að þau
hafi a.m.k. verið notuö við eitt
manntal áður, kannski fleiri.
Þessum nýkomnu var nú afhent
nafnspjald á nælu þar sem á stóð
nafn okkar og að við værum gestir
á svæðinu. Þá var okkur fyrst
hleypt inn fyrir girðinguna en ekki
fyrr.
Gríðarlega margt fólk var þarna
við vinnu sína og mikill kliður í
salnum. Fólkið virtist bara ánægt
og ahs ekki gera sér grein fyrir því
að aðbúnaður þess væri kannski
ekki upp á marga fiska.
Var okkur nú vísað inn í glugga-
laust herbergi með pappaborðum
og púlti. Borðin voru merkt svo
hver vissi hvar hann ætti að sitja.
Nú kom kennarinn og byrjaði að
fara yfir ýmislegt sem manntals-
skrásetjarar þurfa að vita. Leið
tíminn fljótt fram að hádegi þegar
allir fengu klukkutíma í mat.
Fólkið tíndist í burtu, ég hélt í
stóra verslunarsamstæðu í ná-
grenninu og fékk mér að borða.
Þijár konur, sem ætluðu saman í
hádegismat á ákveðinn matsölu-
stað, buðu mér aö koma með sér
en ég þáði það ekki, vhdi heldur
vera ein meö sjálfri mér.
Váleg tíðindi eftir matinn
Þegar ég kom úr mat og gekk í
kennslustofuna kom kennarinn á
móti mér og spuröi hvort frú Jones
hefði haft tal af mér. Nei, ekki hafði
hún gert það. Hann visaði mér þá
fram í salinn til þessarar konu.
„Mér finnst leiðinlegt að þurfa
að segja þér að við getum ekki ráð-
ið þig til þessa starfs," sagði hún
þegar við höföum verið kynntar.
Mér varð að vonum mjög illt við
og spurði hvers vegna.
„Vegna þess að þú ert ekki amer-
ískur ríkisborgari,“ sagði hún.
„Vanalega er fólk látið vita um
þetta fyrr. Mér finnst þetta mjög
leiðinlegt, en því miður, það er ekk-
ert við þessu að gera. Við getum
ekki ráöið þig.“
„Og hvað?“ spurði ég. „Á ég þá
bara að fara? Og hvað með tímann
í morgun og allan aksturinn hing-
að?“
„Ég skal gera mitt besta til að þú
fáir greitt fyrir þetta ómak þitt,“
sagði frú Jones.
Ég varð alveg slegin yfir þessu,
þreif af mér nafnspjaldið og sagði
að það væri víst ekkert við því að
segja og afhenti henni það.
Hún tók við því og sagði bros-
andi: „Mér finnst þetta mjög leiðin-
legt og strangt til tekið verð ég að
fylgja þér héðan út þegar þú ert
búin að taka hana af þér, þessa,"
bætti hún við þegar hún tók við
nælunni.
Og með það fór ég af svæðinu.
Ég ætia ekki að reyna að lýsa th-
finningum mínum þennan klukku-
tíma sem ég var á leiðinni heim.
Mér fannst ég nákvæmlega einskis
virði, vera eins konar misheppnuð
manneskja sem ekki væri hægt að
nota til eins eða neins.
Jæja, þeir skyldu þá bara fá að
annast manntalið sjálfir, hugsaði
ég með mér. Það var enginn heima
er ég kom heim og ég lagði mig
fyrir og reyndi að sofna.
Eftir svona tvo klukkutíma
hringdi síminn. Þaö var frú Jones
frá manntahnu. Hún sagðist hafa
haft tal af yfirmönnum manntals-
ins í Atlanta vegna mín og þeir
hefðu ákveðið aö gera undanþágu
í mínu tilviki og ráða mig til starfa.
Hvort ég heföi enn áhuga á að
starfa fyrir manntalið.
Ég varð auðvitað alveg undrandi
og jafnframt glöð og sagðist hafa
það. Þá sagöi frú Jones að ég skyldi
mæta th námskeiðsins næsta dag.
Þurfti ég nú ekki að aka langar leið-
ir, búið var að færa námskeiðs-
haldið nær mér og fleirum sem
bjuggu á sama svæði og ég.
Þegar eiginmaðurinn kom heim
ætlaði hann ekki að trúa mér þegar
ég sagði að ég hefði verið rekin úr
vinnunni en síðan ráðin aftur með
sérstakri undanþágu og leyfi. Ég
var líklega eini teljarinn sem ekki
var bandarískur ríkisborgari.
Ég var að vonum mjög ánægð
með þessi málalok. Vissi ég ekki
þá hvað beið mín að lokinni þjálf-
uninni.
Þegar ég mætti næsta morgun
tóku samnámskeiðsmenn mínir vel
á móti mér eins og við heföum ver-
ið lengi saman og ég heföi verið
orðið fyrir einhveiju sérstöku mót-
læti og vildu allt fyrir mig gera.
Þjálfunin gekk frekar vel en það
er nú meira hvað sumir geta verið
leiðinlegir á svona námskeiði.
Þarna voru tveir karlar sem voru
alltaf að tefja tímann með því að
spyrja hvað á að gera ef þetta til-
felli eða hitt kemur upp? Aumingja
kennarinn var stundum dauð-
svekktur á þeim og bað þá blessaða
að vera ekki alltaf að búa th tilfelli
sem gætu alls ekki komið upp. Ef
svo ólíklega vhdi til væri hægt að
ráða fram úr því þegar þar að
kæmi!
Vegna brottvísunarinnar af nám-
skeiðinu missti ég af því að læra
hvernig á að finna hús á stóru land-
svæði þar sem ekki eru merktar
götur inn á kort. Þetta kom hins
vegar ekki að sök þegar verkið
sjálft hófst. Ég þurfti aldrei á þeim
vísdómi að halda og mér nýttist vel
það sem ég lærði þennan tvo og
hálfa dag sem ég var á námskeið-
inu.
Og nú var ekki annað eftir en að
mæta th leiks og fá úthlutað verk-
efni.
Anna Bjarnason
„Mér fannst ég nákvæmlega einskis
virði, vera eins konar misheppnuð
manneskja sem ekki væri hægt að nota
til eins eða neins.“