Dagblaðið Vísir - DV - 09.10.1990, Blaðsíða 10

10
bRlÐJIJÐAUUB ?. .OKXÓBER, 199fl.
Útlönd uv
Gorbatsjov, forseti Sovétríkjanna, varar við vaxandi áhrifum aðskilnaðarsinna:
Ástandið í Sovétríkjunum
verður líkt og er í Líbanon
- sjálfstæðishreyfingar fengu kaldar kveðjur á fundi miðnefndar Kommúnistaflokksins
mest völd í reynd ásamt Gorbatsjov
forseta.
í miðnefndinni þróast umræður
á annan veg en í Æðsta ráðinu og
miðnefndarmenn ræða nú fyrst og
fremt vanda flokkins sjálfs og
stefnu hans en ekki stjón landsins
eins og áður var. Flokkurinn er að
tapa völdum smátt og smátt m.a.
með vaxandi sjálfstæðisviðleitni
einstakra lýðvelda innan Sovét-
ríkjanna, eins og Eistlands, Lett-
lands og Litháens svo ekki sé minnt
á Rússland sem alla tíð hefur verið
kjarninn í Sovétríkjunum. Reuter
Mikail Gorbatsjov, forseti Sovét-
ríkjanna, varar við því að Sovétrík-
in gætu leyst upp í óreiöu sem líkja
mætti við ástandið í Líbanon. Hann
hvatti Kommúnistaflokkinn til að
standa fast gegn allri aðskilnaðar-
hyggju.
„Við skulum vera hreinskilnir.
Ef ekki tekst að vinna bug á þess-
ari þróun og hún látin halda áfram
óheft þá er verulegt hætta á að
ástandið hér verði líkt og það er í
Líbanon. Við þekkjum afleiðing-
amar,“ sagði Gorbatsjov á fundi
miðnefndar flokksins í morgun.
Hann sagði að aðskilnaöarsinnar
og öfgamenn afvegaleiddu fólkið
og sköpuðu „andrúmsloft haturs
og hræðslu“.
Gorbatsjov og Vladimir og Iv-
askov, aðstoðarmaður hans, skor-
uðu á flokksmenn að standa ekki
gegn breytingum í átt til markaðs-
búskapar því það væri eina leiðin
til að ráða bót á efnahagsvanda rík-
isins.
„Efnahagur okkar hefur lengi
verið sjúkur og nú er ástandið að
verða hættulegt," sagði Ivaskov í
ræöu sinni. „Skorturinn blasir alls
staðar við og spákaupmennska
með tilheyrandi verðhækkunum
hefur komið við milljónir manna í
landinu."
Ivanskov spáði hruni núverandi
hagkerfis og sagði að iðnaðarfram-
leiðsla hefði minnkaö um 0,9% frá
ársbyrjun en framboð af peningum
væri nærri tvövfalt meira en gert
var ráð fyrir í upphafi árs.
Gorbatsjov sagði að sumir flokks-
menn gætu ekki fellt sig við mark-
ashagkerfið vegna og gamaldags
hugsunarháttar. Þessi menn væru
ógnun við framtíð flokkins.
„Sumir flokksmenn líta ekki svo
á að breytingarnar nú séu óhjá-
kvæmilegar. Þeir telja að það sem
er að gerast stafl af viljaleysi
flokksmanna og mistökum eöa jafn
vegna illgrini leiðtoganna. Þetta er
auðvitað blekking,“ sagði Gor-
batsjov.
Þótt miðnefnd flokksins sé enn
afarvaldamikil þá hefur hún ekki
sömu völd og áður. Skoðanakann-
anir sýna að fylgi Kommúnista-
flokkins hefur minnkað mikið eftir
að fleiri flokkum var leyft að starfa
og nú er það Æðsta ráðið sem hefur
Margaret Thatcher var tekið með
blómum við komuna til Boume-
mouth í gær. Staða hennar er
nú sterk. Símamynd Reuter
Breskir íhaldsmenn:
Thatcher kem-
ursterktil
landsfundar
Árlegur landsfundur breskra
íhaldsmanna kemur saman í dag
í Boumemouth. Flokksmenn eru
bjartsýnni á framtíöina nú þegar
útlit er fyrir að sterlingspundið
styrkist varanlega með inngöngu
í myntkerfi Evrópuríkja. Því er
jafnvel trúað að íhaldsflokkurinn
nái aö rétta verulega hlut sinn á
mæstu mánuðum eftir að hafa
um skeiö komíð lakar út í skoð-
anakönnunum en Verkamanna-
flokkurinn.
í gær birtust skoöanakannanir
sem sýndu að forskot Verka-
mannaflokksins hefði minnkað
frá því sem það var í sumar. Þó
áttu íhaldsmenn enn töluvert
langt í land með að ná höfuöand-
stæöingnum í vinsældum.
Sögur hafa gengið um aö Marg-
aret Thatcher hafi hug á að efna
til kosninga þegar næsta sumar
og nýta sér þá auknar vinsældir
ef efnahagur Breta réttir úr kútn-
um í vetur.
Þegar Thatcher kom til fundar-
ins í gær vildi hún ekkert segja
um hugsanlegar kosningar. „Ég
hef þegar sett stefnuna á fjórða
kjörtímabilið hvað sem öllum
kosningum líður,“ sagði Thatc-
her.
Að réttu lagi á að halda kosn-
ingar sumarið 1992. Vaxandi
óánægjuhefur gætt meðal íhalds-
manna með stjórn Thatchers og
var búist við átökum á lands-
fundinum. Eftir stefnubreytingu
Thatchers í gjaldeyrismálum sið-
asta föstudag virðist andrúms-
lofdö hafa breyst og hún hafa náð
að þagga niður i andstæðingum
sínum innan flokksins.
Reuter
Forseti Litháens leitar stuðnings á íslandi:
Erfiðleikar bíða Lands-
bergis heima fyrir
Landsbergis varð í sumar að fallast á að fresta sjálfstæðisyfirlýsingu Litháa
um 100 daga. Nú standa fyrir dyrum viðræður i Kreml um framhaldið.
Simamynd Reuter
Það eru kaldar kveðjur sem Vy-
tautis Landsbergis, forseti Litháens,
fær af heimaslóðum meðan hann
dvelur hér á landi. Heima í Sovétríkj-
unum virðist Gorbatsjov ætla að
ganga gegn sjálfstæðishreyfingum af
vaxandi hörku.
Fréttir um málið eru að vísu nokk-
uð misvísandi því áður hefur stjórn-
in í Kreml fallist á að efna til við-
ræðna við Litháa um sjálfstæði
landsins. Landsbergis, sem og aðrir
leiðtogar sjálfstæðishreyfinga í Sov-
étríkjunum, hafa orðið að sigla milli
skers og báru í samskiptunum við
stjórn kommúnista. Það er helst að
Boris Jeltsín, forseti Rússlands, hafi
burði til að standa uppi í hárinu á
Gorbatsjov en einnig hann hefur orð-
iö að láta undan síga.
Margir af hinum nýju leiðtogum í
Austur-Evrópu eiga það sameingin-
legt að vera menntamenn án reynslu
af stjómmálum fyrr en atvikin hafa
hrint þeim út í sjálfa hringiðuná.
Þannig er það með Vaclav Havel, for-
seta Tékkóslavíu, og Landsbergis er
á sama báti.
Landsbergis er tónlistarsagnfræð-
ingur og einbeitti sér að rannsóknum
á verkum bannaðs tónskálds áður
en hann komst í fremstu víglínu
stjórnmálanna. Hann þykir einarður
þjóðernissinni og fer fyrir þjóðlegri
hreyfingu sem ber nafnið Sajutis.
Hann hefur alla tíð verið andstæð-
ingur kommúnista og haft ríka
ástæðu til. Faðir hans var einn af
leiðtogum Litháa þegar landið fékk
sjálfstæði árið 1918 en til þeirra ára
eru rætur Sajutishreyfingarinnar
raktar. Andófsmennska virðist
reyndar ættgeng í fjölskyldunni því
afi Landsbergis var um tíma í útlegð
í Síberíu á tímum keisarastjórnar-
innar fyrir að skrifa leikrit á móður-
máli sínu.
Það sem skiptir mestu máh fyrir
Landsbergis nú og hreyfingu hans
er að fá viðurkenningu á alþjóðavett-
vangi. Með því móti má styrkja stöð-
una á heimavelli. í þeim erindagjörð-
um er hann kominn til íslands.
Reuter
Nýjar upplýslngar um fall kommúnista í Austur-Þýskalandi:
Mistök embættismanna að
láta opna Berlínarmúrinn
- ráðamenn samþykktu breytingar á ferðafrelsi í hugsunarleysi
Því er nú haldið fram að Berlín-
armúrinn hafi verið opnaður kvöldið
8. nóvember á síöasta ári fyrir mistök
embættismanna. Það er þýska viku-
ritiö Der Spiegel sem hefur þetta eft-
ir mönnum sem áður voru áhrifa-
menn í Kommúnistaflokknum.
Mistökin voru þau að fjórum
embættismönnum var faUð af
flokknum að búa út reglur sem leyfði
takmarkað frelsi til að ferðast vestur
fyrir járntjaldið þegar almenningur
þrýsti mjög á um ferðafrelsi í byrjun
nóvember á síðasta ári. Fjöldi manna
hafði þá leitað hæUs í sendiráðum
Vestur-Þýskalands í Austur-Evrópu.
Reglurnar um ferðafrelsið áttu,
samkvæmt hugmyndum valdhaf-
anna, að vera mjög strangar en þeim
láðist að lesa reglurnar nákvæmlega
yfir áður en þær voru birtar almenn-
ingi.
Nýjar reglur um ferðafrelsi voru
lesnar upp í sjónvarpinu að kvöldi
9. nóvember og alUr urðu undrandi,
jafnt almennir sjónvarpsáhorfendur
sem og valdamenn í landinu.
Strax þetta kvöld flykktust íbúar
Berlínar að Múrnum og neyddu
verðina til að opna hhðin jafnvel
þótt þeir hefðu engar fyrirskipanir
fengið um þaö. Það eina sem menn
vissu var að nýjar reglur höföu verið
birtar í sjónvarpinu.
Siegfried Lorenz, sem áður sat í
miðnefnd austur-þýska kommún-
istaflokksins, segir að embættis-
mennirnir hafi ekki gert sér grein
fyrir hvaða afleiðingar gerðir þeirra
hefðu.
Miðnefnd flokksins fékk tillögur
embættismannanna tfl afgreiðslu í
hádegisverðarhléi þennan sama dag.
Egon Krenz, sem þá var orðinn leið-
togi flokksins, las reglurnar upp en
svo virðist sem enginn hafi hlustað
á hann og talsmaður flokksins hafi
aldrei séö plaggið þegar hann las þaö
upp í sjónvarpinu.
Eftir aö almenningur hafði frétt af
hinum nýju reglum fór að verða vart
óróa á götum úti í Berlín og einn
miðnefndarmanna, sem enn sat á
fundi, spurði hvort þetta stæði í ein-
hverju sambandi við „þetta plagg
sem viö heyrðum í hádeginu.“
Svo reyndist vera en þá var of seint
að gera nokkuð í málinu.
Reuter