Dagblaðið Vísir - DV - 09.10.1990, Blaðsíða 15

íf 15
ÞRIÐÍÖMÖIÍR 9. OKTÓfeTÉff
1990.
Hagvöxtur og orkulindir:
Hægur vöxtur
framundan
Slakar horfur eru að öllu
óbreyttu í íslenskum efnahagsmál-
um næsta áratuginn eða svo en
búist er við að hagvöxtur á mann
verði í námunda við 'A % að jafn-
aði. Hagvöxtur undanfarinn áratug
hefur verið hægur og hefur sú stað-
reynd öðru fremur vakið fólk til
umhugsunar um það sem fram-
undan er. Þannig var hagvöxtur á
mann árin 1980-1989 rúmt 1% sam-
anborið við rúm 5% árin 1970-1979
og nærri 3% á árunum 1960-1969.
Áratuginn 1960-1969 var það fyrst
og fremst fráhvarf frá haftastefnu
til frjálsræðis í utanríkisviðskipt-
um sem léði drifkraftinn ásamt
byggingu nýrra orkuvera og ál-
bræðslu. Þá var og tekin upp raun-
hæfari gengisskráning krónunnar.
Áratuginn þar á eftir kom útfærsla
landhelginnar til sögunnar, fyrst í
50 mílur og síðan í 200 mílur. Ál-
bræðsla ísal hafði tekið til starfa
1969 og síðar var hún stækkuð og
afkastagetan aukin.
Fiskistofnar ful Inýttir
Á nýliðnum áratug, 1980-1989,
hafa íslendingar hins vegar þurft
að horfast i augu við að hafa nærri
fullnýtt fiskistofnana við landið. Sá
uppgangur, sem var á árunum 1986
og 1987 og niðursveiflan í kjölfarið,
er áminning um takmörkun þess-
arar auðlindar. - Við höfum áður
fengið slíka áminningu, þá eftir-
minnilegustu á árunum 1967 og
1968, og í kjölfar hennar var brugð-
ist við með afgerandi hætti.
Ekki er útlit fyrir frekari mögu-
leika á útfærslu landhelginnar
frekar en á nýliðnum áratug. Þess
KjaUarinn
Yngvi Harðarson
þjóðhagfræðingur
vegna eru þær vonir, sem bundnar
eru við aukinn afrakstur af fiski-
stofnum á næstu 10 árum eða svo,
tengdar bættri fiskveiðistjómun og
minni sóun í sjávarútvegi. Þetta
kallar m.a. á minni sókn og jafnvel
aflasamdrátt um nokkurra ára
skeið. Af þessum sökum er ekki
óeðlilegt að þjóðin hugi að frekari
nýtingu annarra auðlinda og er þá
helst að líta til orkuhnda landsins.
Þessu eru flestir sammála.
Eini vel kannaði kosturinn
Fyrirsjáanleg tækifæri til nýting-
ar orkulinda landsins í miklum
mæh eru því miður fá næsta ára-
tuginn. Mest hefur borið á hug-
myndum um byggingu orkuvera í
tengslum við áformaða álbræðslu
Atiantsáls en einnig hafa verið
viðraðar hugmyndir um fram-
leiðslu vetnis og um að flytja út
raforku í gegnum sæstreng.
Af þessum kostum fullnægir ein-
ungis einn því skilyrði að vera full-
kannaður og væntanlega hag-
kvæmur bæði rekstrarlega og þjóð-
hagslega, nefnilega bygging orku-
vera í tengslum við áformaða ál-
bræðslu Atlantsáls. Könnun hinna
tveggja kostanna ásamt frekari
þróunarvinnu gæti í raun tekið all-
an næsta áratug. Því er ljóst að hér
er tæpast um kosti að ræða sem
útiloka hver annan.
Aukinn kaupmáttur
Þjóðarbúið stendur annars vegar
frammi fyrir valinu um frekari
uppbyggingu orkuvera í tengslum
„Þjóðarbúið stendur annars vegar
frammi fyrir valinu um frekari upp-
byggingu orkuvera í tengslum við nýja
álbræðslu Atlantsáls og hins vegar at-
hafnaleysi og stöðnun.“
Frekari nýting orkulinda gæti aukið ráðstöfunartekjur heimilanna - jafn-
vel þrefaldað brúttótekjur Landsvirkjunar af orkusölu tii Atlantsáls, seg-
ir m.a. í greininni.
við nýja álbræðslu Atlantsáls og
hins vegar athafnaleysi og stöðnun.
Ef athafnaleysi og stöðnun verður
ofan á getum við talið okkur meðal
fátækustu iðnríkja þegar nær dreg-
ur aldamótum.
Verði hins vegar ráðist í athafnir
og frekari nýtingu orkulinda, gætu
ráðstöfunartekjur heimilanna í
heild orðið rúmum 9 milljörðum
hærri á núverandi verðlagi og er
það hækkun til frambúðar. Þetta
eru á að giska þrefaldar brúttótekj-
ur Landsvirkjunar af orkusölu til
Atlantsáls og samsvarar því að til
frambúðar séu hreinar tekjur
hverrar 4 manna fjölskyldu 100-200
þúsund krónum hærri en ella. Slík-
ar viðbótartekjur gætu samsvarað
2 milljóna króna eingreiðslu nú
þegar til hverrar fjögurra manna
fjölskyldu miðað við 6% reikni-
vexti. Ef enginn afvöxtun er notuð
eins og Einar Júlíusson eðlisfræð-
ingur mælir með í nýlegri blaða-
grein næmi slík eingreiðsla um 9
milljónum króna. Hér er miðað við
lífslíkur þrítugs meðalmanns í dag.
Minna vægi aflasveiflna
Eins og sést af ofangreindum
tölum er hér um að ræöa tækifæri
til verulegrar tekjuaukningar.
Jafnframt þessu væri dregið úr ein-
hæfni atvinnuveganna. Dregið
væri úr áhrifum sveiflna í afla-
brögðum á íslenskt efnahags- og
atvinnulíf og myndi það efalaust
efla lánstraust þjóðarinnar erlend-
is.
Vitanlega myndi tilkoma nýs ál-
vers hérlendis ekkl minnka áhrif
hagsveiflunnar í alþjóðaviðskipt-
um á íslenskt .efnahagslíf, ekki
frakar en önnur nánari tengsl við
umheiminn. Eina trygga leiðin til
að forðast þá sveiflu er hins vegar
einangrunarstefna sem líkja mætti
við það að útgerðarmenn legðu
fiskiskipaflotanum af ótta viö
sveiflur i aflabrögðum.
Uppbygging á orkufrekum iðnaði
er fyrst og fremst til tekjuöflunar
og atvinnusköpunar og er eitt
öflugasta tæki til þess sem þjóðin
hefur yfir að ráða. Fyrir utan beina
sköpun atvinnutækifæra vegna ál-
bræðslu og orkuvera aukast líkur
á hagkvæmari uppbyggingu úr-
vinnsluiðnaðar og atvinnutæki-
færum í þjónustugreinum fjölgar.
Með því að byggja upp orkuver
og orkufrekan iðnað er þjóðin að
auka þýðingu þess sem hún getur
leyst betur af hendi en aðrar þjóð-
ir. Með því er einnig stuðlað aö
auknum möguleikum á þátttöku
íslendinga í orkufrekum iðnaði.
Þetta eru staðreyndir sem almenn-
ingur -í landinu hefur fyrir löngu
gert sér grein fyrir og endurspegl-
ast í nýlegri skoðanakönnun Fé-
lagsvísindastofnunar.
Yngvi Harðarson
Álmenn íslands
„Hvar eru blessaðir grænfriðungar eða græningjarnir?" spyr greinar-
höfundur.
Undanfarnar vikur og mánuði
hefur víst um fátt veriö meira rætt
hér á landi en nýtt álver. - Svo
æðisgenginn er sá tryllti áldans,
sem iðnaðarráðherra hefur tekist
að magna upp í stórstyrjöld milli
landshluta, að þeir hafa staðið í
slagsmálum hver við annan og boð-
ið niður sína þjónustu hver sem
betur getur til þess að ganga í aug-
un á álfurstunum.
Skyldi fyrrv. þjóðhagsstofustjóri
velja þessa leið til að ná sem best-
um samningum fyrir íslendinga -
eða er það kannski algjört aukaat-
riði? ... Nú hefur verið sagt að
þetta eftirsóknaryerða álver hafi í
för með sér 50% aukningu á meng-
un.
Hvar eru hlessaðir graenfriðung-
ar eða græningjarnir? - Ég minnist
þess ekki að hafa heyrt þeirra getið
síðan í borgarstjórnarkosningun-
um í vor.... Þeir hafa þó víst ekki
hengt sig upp í einhverjum siglu-
trjám? - Kannski er þeim annars
alveg sama um gróður jarðar og
hollustuhætti, einungis ef íslend-
ingar drepa ekki hvali.
Álglýja í augum
Til hvers höfum við hér um-
hverfisráðherra? - Er það til þess
að fræða okkur á aö álver sé
„slæmur nauðarkostur" en við
verðum að sætta okkur við það
þótt það valdi 50% aukningu á
mengun andrúmslofts, þetta sé
þróunin og henni verðum við að
fylgja? Undarleg afstaða hjá manni
sem samkvæmt embætti sínu hlýt-
ur að eiga að beita sér gegn meng-
unarvaldandi framkvæmdum.
Ekki síst ef þær eru llka þjóðhags-
KjaHarinn
Aðalheiður Jónsdóttir
verslunamaður
lega óhagkvæmar, eins og ýmsir
hafa bent á, sem mikla þekkingu
hafa á þessu sviði. ... En þeir eru
víst ekki blindaðir af álglýju, svo
að þeir sjá þetta auðvitað í cdlt öðru
ljósi en iðnaðar- og umhverfisráð-
herra.
Líklega getur ekkert afstýrt því
að nýtt álver verði reist hér á landi.
- Iðnaðarráðherra segist ætla að
standa eða falla með þessari fyrir-
ætlan. - Öll rök benda í þá átt aö
besta lausnin væri sú bæði fyrir
hann sjálfan og þjóðfélagið að hann
félli ... ekki svo að skilja að ég
væni hann um að vilja illa, heldur
hitt að hann viti ekki betur.
Með hliðsjón af margþættum
rannsóknum frægra vísindamanna
á þessu sviði er ofurkapp iönaðar-
ráðherra að tengja raforkuverðið
verði á áli með ólíkindum. - Ef
hann hefur ekki kynnt sér þær
rannsóknir getur verið gagnlegt
fyrir hann að lesa fróðlega grein í
Mbl. 26. sept. eftir Einar Val Ingi-
mundarson umhverfisverkfræð-
ing, þar tjallar hann ítarlega um
þessar rannsóknir.
Ekki er kyn ...
Undarlegir hlutir gerast. Nú þeg-
ar íslensk stjórnvöld hafa sam-
þykkt norræna umhverfisáætlun
um að minnka mengun láta þau
sem ekkert hafi gerst og beijast
með hnúum og hnefum fyrir því
að skipuleggja sem mesta mengun.
- Þar er umhverfisráðherra síst
eftirbátur, gengur jafnvel svo langt
að vilja frelsa álfurstana frá að
setja upp vothreinsibúnað,
minnsta kosti ef álverið verður
reist í hans kjördæmi!
Og iönaðarráðherra fyrirmynd-
arfaðir þessarar stefnu eins og
kunnugt er sér þann kost vænstan
að tengja raforkuverðið verði á áli
til að fá stóra vinninginn í lottóinu.
Þetta minnir mig að forsætisráð-
herra teldi í fyrstu ekki nógu gott,
- of mikla áhættu. Skömmu síðar
var áhættan orðin betri en allt ann-
að.
Ekki er kyn, þó keraldið leki, gis-
ið og gjarðlaust. - Gísli, Eiríkur,
Helgi, faðir vor kallar kútinn! ...
Þeir byggðu sér hús og báru sól-
skinið inn í trogum. ... Nú reisa
þeir orkuver fyrir marga milljarða
kr. og kaupa út á þaö lottómiða....
Skiljum viö ekki nú hvers vegna
íslendingar eru hamingjusamasta
þjóð í heimi með álglýju í augum?
Hvað hékk á spýtunni?
Hafa íslendingar áttað sig á að
það hefur alltaf verið eins og samn-
ingamenn þeirra hafi misst andlitið
þegar þeir hafa setið andspænis
álfurstum við samningaborð? Þó
má nefna tvo iðnaðarráðherra sem
gerðu heiðarlegar tilraunir til að
berjast fyrir íslenskum hagsmun-
um, þá Magnús Kjartansson og
Hjörleif Guttormsson.
Eftir mikla vinnu og mikinn til-
kostnað tókst að sanna bókhalds-
svindl á hið virðulega fyrirtæki
Alusuisse!... Og útlit var fyrir að
sökudólgurinn yrði að svara til
saka og jafnframt tækist að leið-
rétta gömul mistök. Þá var því lík-
ast sem ýmsum íslenskum samn-
ingamönnum væri nóg boðið og
titringur næði tökum á þeim, rétt
eins og einhver hrollvekja héngi á
spýtunni.
Því er lítillega rifjuð upp þessi
gamla sorgarsaga um álmenn ís-
lands að enn virðast íslensk ál-
menni á kaldri braut. Enda munu
mörg hin sömu og fyrrum.
Hvað gerir svo Alþýöubandalagið
i þessu álæði iðnaðarráðherra?
Lætur það sér lynda að blásið sé á
tillögur þess, eins og einn þingmaö-
ur komst að orði? ... Hefur það
kannski gjörbreytt stefnu sinni í
stóriðjumálum? ... Óneitanlega
virðist svo vera. - Þá lítur út fyrir
að herstöðva- og NATO-andstaða
hafi beðið varanlegt skipbrot í
þessum flokki.
Aðalheiður Jónsdóttir
„Hafa íslendingar áttaö sig á að það
hefur alltaf verið eins og samninga-
menn þeirra hafi misst andlitið þegar
þeir hafa setið andspænis álfurstum við
samningaborð?“