Dagblaðið Vísir - DV - 05.11.1990, Blaðsíða 15

I
MÁNUDAGUR 5. NÓVEMBER 1990.
15
Skólagjöld - góð hugmynd
Frá því hefur veriö skýrt opin-
berlega, að Ólafur Ragnar Gríms-
son fjármálaráöherra og embætt-
ismenn hans hafi um hríð velt því
fyrir sér, hvort kreQast eigi skóla-
gjalda í Háskóla íslands í líkingu
við það, sem tíðkast í erlendum
háskólum og í Verslunarskólanum
í Reykjavík.
Svo sem við var að búast, hafa
fulltrúar stúdenta rekið upp rama-
kvein, enda er það beinlínis hlut-
verk þeirra að standa vörð um sér-
hagsmuni stúdenta. Háskólarektor
og aðrir talsmenn Háskólans hafa
einnig látið í ljós efasemdir um
hugmyndina.
Nú skal ég ekkert segja um út-
færslu hennar í fjármálaráðuneyt-
inu, og vel getur verið, að Ólafi
Ragnari gangi illt eitt til. En sterk
rök hníga þó að skólagjöldum, og
hyggst ég hér reifa þau stuttlega.
Réttlætisrökin:
Menn greiði fyrir það, sem
þeir fá
Fyrir sex árum tók Ólafur Ragn-
ar þátt í sjónvarpsumræðum með
Milton gamla Friedman, sem þá
var staddur hér á landi. Þar
hneykslaðist Ólafur mjög á því, að
innheimtur hefði verið aðgangs-
eyrir að fyrirlestri, sem Friedman
hélt á vegum viðskiptadeildar Há-
skóla íslands. (Aðgangseyririnn
nam meðaleyðslu meðalstúdents
eina helgi.) Þetta hefði ekki verið
venja.
Friedman varð ekki svarafátt
fremur en fyrri daginn. Hann benti
á það, að eitthvað hlyti að hafa
kostað áður fyrr að haida fyrir-
lestra án aðgangseyris. Munurinn
á þeim og fyrirlestri sínum væri
því sá einn, að þeir, sem ekki sóttu
slíka fyrirlestra áður fyrr, hefðu
Kjallarmn
Hannes Hólmsteinn Gissurarson
lektor í stjórnmálafræði
orðið að greiða fyrir þá. En í tilviki
sínu yrðu þeir einir að greiða fyrir
hann, sem kæmu til að hlýða á
hann.
Er þetta ekki sjálfsögð regla? Eiga
ekki þeir einir að greiða fyrir þjón-
ustu, sem njóta hennar? Hvers
vegna ber að smeygja reikningnum
í vasa annarra? Ég fæ ekki séð,
hvers vegna saumakonan í Breið-
holti og sjómaðurinnn í Bolungar-
vík eiga að greiða fyrir frönskunám
og rauðvínsdrykkju læknisdóttur-
innar í París eða tannlæknanám,
sem ungur og fégjam maður ræðst
í til þess að hækka ævitekjur sínar.
Hagkvæmnisrökin:
Menn fara sparlegar með
það, sem þeir fá
Jafnframt því sem réttlætisrök
má leiða að skólagjöldum, hníga
auðvitað sterk hagkvæmnisrök að
þeim. Það er gömul og ný lífsregla
og kennd í öllum byrjendanám-
skeiðum í hagfræðideildum há-
skóla, að menn fara sparlegar með
það, sem þeir fá, ef þeir greiða rétt
verð fyrir það, - ef þeir bera með
öðrum orðum sjálfir fulla fjár-
hagslega ábyrgð á ákvörðunum
sínum.
Ég er sannfærður um, að stúdent-
ar myndu haga námi sínu á annan
hátt, þyrftu þeir sjálfir að greiða
fyrir það, að minnsta kosti að ein-
hveiju leyti. Færri myndu innrit-
ast í Háskólann og aðeins þeir, sem
ætluðu sér raimverulega í nám.
Stúdentar myndu líka leggja harð-
ar að sér, ljúka náminu á tilsettum
tíma, hætta að slæpast (eins og
sumir þeirra gera nú). Afköst
myndu í sem fæstum orðum aukast
í Háskólanum, og er ekki vanþörf
á því.
Háskólinn myndi líklega skila
færri einstaklingum við hið nýja
fyrirkomulag, en betur menntuð-
um og á ódýrari hátt. Hann myndi
líka öðlast miklu meira fjárhags-
legt og akademískt sjálfstæði. Há-
skólinn getur ekki ætlast til þess,
eins og hann gerir nú, að skatt-
greiðendur borgi reksturinn, en
fulltrúar þeirra (menntamálaráð-
herra og Alþingi) fái engu að ráða
um stjórn eða stefnumörkun.
Hugsanleg gagnrök:
Hvað um fátækt fólk?
Þegar sjónarmið sem þessi eru
viðruð, er viðkvæðið ætíð hið
sama: Á að loka Háskólanum fyrir
efnilegu, fátæku fólki? Holur
hljómur er í þessari röksemd, á
meðan háskólakennarar komast
varla á hjólum sínum að húsum
Háskólans fyrir glæsibílum nem-
enda! Þá má benda á það, að hvergi
er líklega auðveldara fyrir ungt
fólk að fá atvinnu en á íslandi:
Getur sá htli minnihluti, sem ekki
kemst af eigin rammleik í nám,
ekki unnið hörðum höndum í eitt
eða tvö ár og safnað fyrir náminu?
Enn fremur ber að hafa í huga,
að skattar lækka, ef námsmenn
greiða sjálfir fyrir nám sitt í staö
þess að senda skattgreiðendum
reikninginn. (Blessaðir stúdent-
arnir, sem hafa hvað hæst gegn
skólagjöldum, gera sér ekki grein
fyrir því, að munur er á skamm-
tíma- og langtímahagsmunum
þeirra sjálfra. Því meiri styrki sem
þeir þiggja nú, því hærri verða
skattar á þá síðar.)
Aðalatriðið er þó það, að vanda
fátæks fólks má leysa, án þess að
styrkir til efnafólks fylgi með í
kaupunum. Einfaldasta ráðið er að
tryggja öllum þeim námsmönnum
lán, sem ekki geta kostað nám sitt
sjálfir, á meðan á því stendur. En
þau lán eiga vitaskuld að vera á
eðlilegum vöxtum, en ekki hálf-
gerðir styrkir, eins og nú er.
Hannes Hólmsteinn Gissurarson
„Eiga ekki þeir einir að greiða fyrir
þjónustu, sem njóta hennar? Hvers
vegna ber að smeygja reikningnum í
vasa annarra?“
mesta öryggið er að eiga sitt eigið
húsnæði. Það hefur verið kjarninn
í stefnu Sjálfstæðisflokksins í hús-
næðismálum að hjálpa fólki til að
eignast sitt eigið húsnæði og þaö
geti þar með notið þess öryggis og
sjálfstæðis sem slíkt hefur í för með
sér.
Til þess að séreignastefnunni
verði hrundið hvað best í fram-
kvæmd þarf fyrst og fremst að
leggja áherslu á það að auðvelda
fyrstu íbúðakaup fólks. Þetta má
gera á ýmsan máta, t.d. með lægri
vöxtum, lengri greiðslutíma eða
sérstökum skattaafslætti.
Breytingar í húsnæðis-
málum
Það hefur stundum verið sagt að
íslenska húsnæðiskerfið sé frum-
skógur. Hvort sem það er rétt lýs-
ing eða ekki þá er ljóst að úrbóta
er þörf til að draga úr umfangi þess
og fjárþörf. Hér eru settar fram
nokkrar hugmyndir:
KjaUariim
Viktor B. Kjartanson
formaður samtaka ungra sjálf-
stæðismanna i Reykjaneskjör-
dæmi og þátttakandi i prófkjöri
Sjálfstæöísf lokksíns í kjördæminu
„í dag er það ekki fýsilegur kostur fyrir ungt fólk að byggja sér þak yfir höfuðið," segir m.a. í greininni.
• Koma þarf lánaumsýslu í hend-
ur bankakerfisins. Þannig yrði
þjónustan skjótari og betri. Sér-
stakar reglur þyrftu auðvitað að
gilda um þessa þjónustu.
• Lán beri markaðsvexti til þess
að ekki skapist misræmi á milli
framboðs og eftirspurnar eins
og nú hefur orðið raunin.
• Auðvelda ber kaup þeirra sem
eru að eignast sína fyrstu íbúð
t.a.m. með sérstökum húsnæðis-
styrk, skttafrádrætti, vaxtanið-
urgreiðslu eða lengri greiðslu-
tíma.
• Svipað tillit má taka til sérstakra
undantekningatilvika s.s. ör-
yrkja, einstæðra foreldra, fatl-
aðra og byggingar félagslegra
íbúða t.d. fyrir aldraða og náms-
menn.
• Húsnæðisstofnun verði ráðgjaf-
ar- og eftirlitsstofnun. Veiti al-
menningi ráðgjöf um fasteigna-
viðskipti gegn vægu gjaldi og
sinni eftirliti með lánastofnun-
um.
Þörf á stefnumótun
Þegar í stað þarf að móta framtíð-
arstefnu í húsnæðismálum. Sú
óvissa sem nú ríkir er óþolandi
fyrir ungt fólk. Hér hafa verið sett-
ar fram hugmyndir um úrbætur í
húsnæðismálum. Ljóst er að fara
má ýmsar leiðir að markmiðinu
sem á fyrst og fremst að vera efling
á séreignastefnunni í húsnæðis-
málum. Það verður best gert með
því að hjálpa fólki að eignast sína
fyrstu séreign.
Viktor B. Kjartansson
Þau mál sem brenna oft hvað
heitast á ungu fólki eru húsnæðis-
mál. Flestir vilja renna tryggum
stoðum undir framtíð sína og koma
sér þaki yfir höfuðið.
Seinvirkt og fjárvana
í dag er það ekki fýsilegur kostur
fyrir ungt fólk að byggja sér þak
yfir höfuðið. Húsnæðiskerfið er
bæði seinvirkt ogfjárvana auk þess
sem veruleg óvissa ríkir um fram-
tíð þess.
Húsbréfakerfið er ekki góður
kostur nema fólk hafi nokkurt eigið
fé eða töluverðar tekjur. Það er því
erfitt fyrir þorra ungs fólks að nýta
sér húsbréfin fyrr en eftir einhvern
tíma á vinnumarkaðinum og þol-
raunir á húsaleigumarkaðinum.
Séreignastefnan
Ef þessu verður svo háttað mun
þörfin fyrir leiguhúsnæði vara.
Ungt fólk fer fyrr að heiman en
áður og ef það hefur ekki bolmagn
til að eignast íbúð þá leitar það í
leiguhúsnæði. Það er ekki nokkr-
um blöðum um það að fletta að
„Til þess aö séreignastefnunni verði
hrundið hvað best í framkvæmd, þarf
fyrst og fremst að leggja áherslu á það
að auðvelda fyrstu íbúðakaup fólks.“
Séreignastef nu í verki