Dagblaðið Vísir - DV - 08.02.1991, Blaðsíða 14

14;
FQS'fL^AjQU^-f FEBRÚAR 19^
Útgáfufélag: FRJÁLS FJÖLMIÐLUN HF.
Stjórnarformaður og útgáfustjóri: SVEINN R. EYJÓLFSSON
Framkvæmdastjóri og útgáfustjóri: HÖRÐUR EINARSSON
Ritstjórar: JÓNAS KRISTJÁNSSON og ELLERT B. SCHRAM
Aðstoðarrrtstjórar: HAUKUR HELGASON og ELlAS SNÆLAND JÚNSSON
Fréttastjóri: JÚNAS HARALDSSON
Auglýsingastjórar: PÁLL STEFÁNSSON og INGÓLFUR P. STEINSSON
Ritstjórn, skrifstofur, auglýsingar, smáauglýsingar, blaðaafgreiðsla, áskrift,
ÞVERHOLTI 11,105 RVlK.SlMI (91)27022 - FAX: (91)27079
Setning, umbrot, mynda- og plötugerð:
PRENTSMIÐJA FRJALSRAR FJÖLMIÐLUNAR HF„ ÞVERHOLTI 11
Prentun: ÁRVAKUR HF. - Askriftarverð á mánuði 1100 kr.
Verð í lausasölu virka daga 105 kr. - Helgarblað 130 kr.
Lögmálin gilda ekki
Erlendis hafa tryggingafélög á sínum snærum svo-
kallaða tryggingafræðinga. Það eru stærðfræðingar,
sem reikna líkur á, að upp komi tilvik, er leiði til bóta-
greiðslna. Útreikningar tryggingafræðinganna endur-
speglast síðan í misháum iðgjöldum eftir áhættu.
Svo virðist sem íslenzk tryggingafélög notfæri sér
ekki slíka þjónustu. Mjög htið er um, að þau bjóði við-
skiptamönnum sínum misháar iðgjaldagreiðslur eftir
áhættuflokkum. Sá, sem hefur eld- eða fokvarnir í lagi,
borgar hið sama og hinn, sem ekki hefur það.
í fárviðrinu um síðustu helgi kom enn einu sinni í
ljós, að sum þök í landinu eru fest með hnykktum saum
og jafn þétt og reglur mæla fyrir um. Önnur þök eru
fest með lélegum saum og mun gisnar, til dæmis á rúm-
lega 100 sentímetra bili í stað 70 sentímetra bils.
Þetta skiptir ekki aðeins máli vegna tjónsins, sem
verður á húsinu sjálfu. Þegar þakplötur fljúga um, valda
þær tjóni á öðrum húsum og bílum, þannig að kostnað-
urinn hleður utan á sig. Auk þess er mikil hætta á
mannskaða, þótt svo hafi ekki orðið um helgina.
í fárviðrinu um helgina kom líka í ljós, að skortur er
á leiðbeiningum og stöðlum um frágang mannvirkja,
einkum í sveitum landsins. Sum hús eru eins og spila-
borgir, sem hrynja, ef þau gefa eftir á einum stað. Eng-
inn aðili virðist halda uppi aga að þessu leyti.
Áður hefur komið fram, að tryggingafélög gera engan
greinarmun á forvörnum, þegar þau gera upp tjón vegna
bruna. Frægt er dæmið um Réttarhálsbrunann, þar sem
brotnar höfðu verið flestar reglur, sem hægt er að brjóta.
Og þannig hefur hvert frystihúsið brunnið af öðru.
Öll greidd tjón, sem stafa af slælegum forvörnum,
hækka iðgjöld þeirra, sem hafa sín mál í lagi. Þess vegna
verða iðgjöld hærri en þau þyrftu að vera og fæla fólk
frá því að taka tryggingar á borð við húsa- eða foktrygg-
ingu. Málið verður að vítahring, sem skaðar alla.
Samkvæmt lögmálum markaðarins ætti þetta alls
ekki að vera svona. Þau segja, að tryggingafélög eigi að
hafa hag af, að viðskiptamenn þeirra hafi sína hluti í
sem beztu lagi. Þess vegna eigi þau að bjóða upp á mis-
há iðgjöld eftir líkum á, að tjón hljótist.
Markaðslögmáhn segja, að viðskiptamenn, sem
standa andspænis misháum iðgjöldum, leitist við að
ganga betur frá atriðum eins og eldvörnum og fokvörn-
um til að spara sér iðgjöld. Markaðslögmálin eiga að
breyta vítahring í jákvæðan hring, sem allir græði á.
Lögmálin segja, að tryggingafélög séu í samkeppni
um að fá sem flesta og bezta viðskiptamenn. Þess vegna
muni þau bjóða mishá iðgjöld og hafa á sínum snærúm
skoðunarmenn, sem meti hið tryggða, svo sem hús, með
tilliti til áhættu, svo sem af bruna eða foki.
Markaðslögmálin segja raunar, að ekki þurfi nein boð
og bönn um frágang húsa, heldur eigi samkeppni trygg-
ingafélaga að nægja til að hvetja húseigendur til að
ganga þannig frá málum, aðækki hljótist af eldsvoðar
eða foktjón. En lögmáhn virka því miður ekki hér.
Forstjóri annarrar samsteypunnar, sem eru ahs ráð-
andi á íslenzka tryggingamarkaðinum, sagði í viðtali
við DV í fyrradag, að ekki væri hægt að flokka hús í
mismunandi áhættuflokka. Á íslenzku þýðir þetta, að
hann nennti ekki að flokka hús eftir áhættu.
Hann nennir ekki að flokka hús eftir áhættu, af því
að markaðslögmálin gilda ekki hér á landi að þessu
leyti, vegna þess að tryggingafélögin eru of fá.
Jónas Kristjánsson
„Þess er að vænta i næstu viku að ákvörðun verði tekin um sókn á landi inn í Kúvæt“, segir m.a. í grein
Gunnars.
Svart og hvítt
í gráu
Markmið stríðsins við Persaflóa
eru í augum Bush Bandaríkjafor-
seta og þeirra sem honum fylgja
algerlega augljós. Þetta er barátta
góðs og ills, yfirgangsseggur skal
sviptur herfangi sínu, og svo búið
um hnútana að hann geti aldrei
aftur ógnað nágrönnum sínum. í
þessum tilgangi skal allur iðnaður,
ailar samgöngur, öll raforkufram-
leiðsla og yflrleitt allur efnahagur
í írak lagður svo gersamlega í rúst
að landið sé ófært um það fram-
vegis að halda úti her. f leiðinni er
öfl uppbygging, sem orðið hefur í
írak síðustu áratugi, sprengd í loft
upp og landinu kippt aftur á bak á
þróunarbrautinni um 30 til 40 ár.
Þessu markmiði hafa bandamenn.
þegar náð með loftárásum áður en
hiö raunverulega stríð hefst, það
er ljóst að írak hefur ekki lengur
efnahagslegar forsendur til að
heyja langvinnt stríð. Nú eru þátta-
skil í nánd. Þess er að vænta í
næstu viku að ákvörðun veröi tek-
in um sókn á landi inn í Kúvæt.
Þá mun hefjast mikið blóðbað, og
sú stifling, sem þrátt fyrir allt hefur
verið ríkjandi í ummælum og af-
stöðu stríðsaðfla hingað til, mun
víkja fyrir heitum tilfinningum,
hatri, beiskju og ástríðum.
Þau markmið, sem ætlunin er að
ná með stríöinu, munu mótast af
því hvemig landhemaðurinn geng-
ur, því meira sem mannfallið verð-
ur því ósveigjanlegri verður af-
staða allra aðila, og því meira
mimu allir sigurvegararnir vilja fá
í sigurlaun, því aö endanleg úrsflt
em þegar ráðin. En galflnn er sá
að væntanlegir sigurvegarar hafa
fjarri því allir sama tilgang með
stríðinu - hver skarar eld aö sinni
köku, og jafnvel má búast við að
það verði ríki sem standa utan við
átökin sem hagnast mest, svo sem
íran og Tyrkland.
Réttlæti og samhengi
í augum araba er frelsun Kúvæts
að sönnu mikið réttlætismál, en í
augum margra þeirra er enn mikil-
■vægara að breyta því ástandi að
örfáar arabískar fjölskyldur í Kú-
væt og Saudi-Arabíu sitji einar að
mesta olíuauði veraldar sem marg-
ir þeirra telja sameign allra araba,
á meðan tugmilljónir araba í
Egyptalandi, Sýrlandi eða Jemen
lepja dauðann úr skel. Þau araba-
ríki sem þátt taka í að frelsa Kúvæt
munu ætlast til að fá nokkuð fyrir
sinn snúö, afturhvarf til fyrra
ástands er óhugsandi.
Stríðið hefur skerpt andstæöur í
arabaheiminum. Strangtrúarmenn
meðal múslíma allt frá Marokkó til
Sýrlands espa til haturs á öllu vest-
rænu, en hófsamari framfarasinn-
aðir arabar eru í vamarstöðu
vegna loftárásanna á írak og dvalar
KjaUarirm
Gunnar Eyþórsson
fréttamaður
vestrænna herja í næsta nágrenni
við helgustu vé múslíma í Saudi-
Arabíu. Jafnframt eru öll arabarík-
in á þeirri skoðun, þvert ofan í áflt
Bush forseta, að beint samhengi sé
á milli þess að frelsa Kúvæt undan
hernámi íraka og frelsa Palestínu-
menn undan hemámi ísraels-
manna.
Úr því að samþykktir Sameinuðu
þjóðanna skuli gilda um Kúvæt,
skuli þær gilda um hernám ísraels
líka, og það era Bandaríkjamenn,
sem með neitunarvaldi hafi hindr-
að aðgerðir Sameinuðu þjóðanna í
málum Palestínumanna.
Pólitík og óskhyggja
Það er gamall sannleikur að stríð
sé pólitík eftir öðrum leiðum.
Bandaríkjamenn hafa ákveðin
hemaðarleg markmið og munu ná
þeim, en pólitísk marmið með
stríðinu viröast ekki vera annað
en innantóm óskhyggja um betri
tíð með blóm í haga eftir að Saddam
Hussein hafi fengið makleg mála-
gjöld.
Reyndar hafa Bandaríkjamenn
ekki haft neina ákveðna stefnu í
Miðausturlöndum aðra en styðja
ísrael skilyrðislaust, þaö hefur ver-
iö forgangsatriði númer eitt, tvö og
þrjú, númer fjögur hefur verið að
halda góðu sambandi viö olíuríkin
við Persaflóa. Stríðið mun eyði-
leggja það valdajafnvægi sem verið
hefur í Miðausturlöndum, og ekki
er annað að sjá en Bandaríkjamenn
séu því alveg óviðbúnir. Ekkert ríki
á þessum slóðum, ekki einu sinni
ísrael, mun viðurkenna rétt
Bandaríkjanna til að knýja fram
vilja sinn um skipan mála í Mið-
austurlöndum. Forgangsverkefni
allra ríkjanna við Persaflóa verður
að losna sem allra fyrst við banda-
ríska herinn eftir að írakar hafa
verið reknir frá Kúvæt.
íran
Það er mesti óvinur Bandaríkj-
anna sem hagnast mest á stríðinu.
Það er allt í einu runnið upp fyrir
mönnum að mesta stórveldið við
Persaflóa er íran. íranar hafa verið
útskúfaðir meðal þjóða heims allt
síðan 1979, þegar öfgafullir mús-
flmar hertóku bandaríska sendi-
ráðið í Teheran og héldu sendiráðs-
mönnum í gísflngu í meira en ár.
Khómeini ajatofla varð sá ísl-
amski leiðtogi sem umheiminum
stóð mestur stuggur af, ekki síst
nágrannaríkjum írans. Þau öll
nema Sýrland studdu Saddam
Hussein í stríðinu við íran, og
Saddam sagðist hafa borgað í blóði
þær stríðsskuldir sem Kúvætar
vildu innheimta hjá honum. íranar
töpuðu því stríði, en nú em Banda-
ríkin, hinn mikli satan, sem Khó-
meini formælti við góðar undir-
tektir allt fram í andlátiö, að vinna
stríðið fyrir hönd írans. Að auki
hafa íranar fengið heilan flugher
gefins frá Saddam.
Mikill er Allah og vegir hans eru
órannsakanlegir, geta íranar sagt.
En þótt þeir hati Saddam og ætli
ekki að blanda sér í stríðið, hata
þeir Bandaríkin ennþá meira. Ef
hernaðurinn gegn írak snýst upp í
stríð íslams við Vesturlönd, verða
íranar leiötogar í því stríði. Það var
ekki markmiö Bush forseta að efla
íran, en samt er það rökrétt afleið-
ing af að eyðileggja hemaðarmátt
íraks.
Önnur afleiðing getur orðið sú
að Tyrkir, í samkmlli með Sýrlend-
ingum, hyggi á landvinninga í
norðurhluta íraks, þar sem eru
mikil olíusvæði. Bush forseti
hamrar stöðugt á illmennsku Sadd-
ams og málar stríðið í svörtu og
hvítu. - Kúvæt verður endurreist
og írak eyðilagt, en hvort það er
sigur hins góða yfir hinu illa í
svörtu og hvítu er allt annað mál.
Gunnar Eyþórsson
„Það er mesti óvinur Bandaríkjanna
sem hagnast mest á stríðinu. Það er
allt í einu runnið upp fyrir mönnum
að mesta stórveldið við Persaflóa er
íran.“