Dagblaðið Vísir - DV - 28.09.1991, Blaðsíða 12

12
LAUGARDAGUR 28. SEPTEMBER 1991.
Erlendbóksjá
Alfræðirit og orða-
safn í sömu bókinni
Breska háskólaútgáfan í Oxford er
kunn fyrir enskar orðabækur sínar;
jafnt handhægar útgáfur fyrir al-
menning og viðamikil orðasöfn í
mörgum bindum.
Með þessari bók fetar útgáfan inn
á nýjar brautir með þvi að sameina
í einu bindi hefðbundna enska orða-
bók og alfræðirit sem gefur upplýs-
ingar um þúsundir uppsláttarorða
um veröldina í dag.
Hér er miklu magni upplýsinga
komið fyrir í einni bók, enda er hún
stór - um átján hundruð blaðsíður -
og letrið smátt; til að mynda verulega
smærra en það dagblaðsletur sem þú
ert nú að lesa.
Hefðbundið orðasafn
Að því er varðar sjálfa orðabókina
þá er hún í þeim aðgengilega stíl sem
notendur Oxford-orðasafnanna
kannast við.
Ritstjórar nýju bókarinnar byggðu
einkum á gagnagrunni hinar svo-
kölluðu samþjöppuðu (Concise)
ensku orðabókar. Sá er þó munurinn
að í nýju bókinni eru skilgreiningar
á enskum orðum og hugtökum um
tíu þúsund fleiri eða samtals um 200
þúsund.
Öll áherslan er á nútíma ensku.
Hún er vissulega síbreytilegt tungu-
mál því fjöldi nýrra orða verður til
á hverju ári. Sum deyja nánast í fæð
ingu. Önnur lifa í málinu til fram-
búðar.
í Oxford fylgist sérstök stofnun -
New Enghsh Words Service - náið
með öllum nýjum orðum sem notuð
eru í ensku máli. Mörg shkra orða
sem ekki reynast dægurfiugur eru í
þessari bók. Sem dæmi má nefna orð
eins og „intifada" og „arachnophob-
ia“ og hugtök eins og „velvet revol-
ution“ og „sound bite“.
Tíu þúsund
uppflettiorð
Þótt sameining hefðbundinnar
orðabókar og alfræðirits sé nýjung
hjá Oxford eru ymis fordæmi fyrir
því verklagi. í Þýskalandi og Frakk-
landi hafa slík rit til dæmis séð dags-
ins ljós á þýsku og frönsku. Reyndar
er ensk hefö einnig fyrir hendi; hin
A iiiciitxurv Jnd itxicisv wt>i
enrvílnprdia in «>mr volome
OXFORD
ENCYCLOPEDIC
ENGLISH
DICTIONARY
A
MaiorNew
Oxford
Dictionary
fræga oröabók dr. Johnsons frá ár-
inu 1755 var einmitt blanda fræðslu
og orðaskýringa.
í þessu riti eru um tíu þúsund upp-
flettiorðum gerð skil í stuttu máli.
Um er að ræða málefni samtímans'
jafnt sem atburði fyrri alda, tækni
og vísindi, menningu og listir, íþrótt-
ir og skemmtanalíf, lönd og þjóðir,
einstaklinga, samtök og stofnanir.
Um þrjú þúsund þessara uppfletti-
orða eru landfræðilegs eðhs.
Upplýsingarnar eru settar fram á
einfaldan hátt og í stuttu máli. Þann-
ig er gefin knöpp og auðskhin mynd
af viðfangsefninu.
Mörg þeirra fyrirbrigða sem hæst
hefur borið í fjölmiðlum síðustu
misseri eru útskýrð hér. Sömuleiðis
er hér að fínna helstu æviatriði
marga þeirra einstaklinga sem mest
hafa verið í sviðsljósinu í heiminum
- frá Saddam Hussein til Salman
Rushdie, Michael Jackson til Gary
Kasparovs. Þó eru scrkennilegar
undantekningar. Dagmi um það er
að hér finnst Madonna hvergi.
Leifur er norskur
Gefnar eru upplýsingar um allar
þjóðir, lönd og tungumál, auk þess
Opna í nýju bókinni. Skýringar á enskum orðum frá „snarl“ til „snowfield“
og upplýsingar um rithöfundana Snorra Sturluson og C. P. Snow.
sem sérstakt yfirht um það efni er í
viðauka aftast í bókinni ásamt lit-
prentuðum landakortum.
Því er hægt að fletta upp á ensku
orðunum fyrir ísland, íslendinga og
íslensku. Einnig nokkrum staöar-
nöfnum hér á landi. Dæmi um það
eru Akureyri, Keflavík og Hekla. Og
orðum eins og „edda“, „saga“ og
„þorn“.
Fáir íslendingar teljast svo merki-
legir að þeir komist í þessa bók. Mér
sýnist að Snorri Sturluson sé sá eini
sem beinlínis telst vera íslendingur
og er nafn hans ritað rétt samkvæmt
íslenskum hefðum.
Hins vegar er hægt að fletta hér
upp á nöfnum nokkurra einstaklinga
sem íslendingar gera stundum tilkall
til. En þeir eru taldir af öðru þjóð-
erni. Thorvaldsen er þannig danskur
og Eiríkur rauði norskur.
Mest mun þó vafalaust landanum
svíða þjóðerni Leifs Eiríkssonar á
þessum síðum. Hann er ekki einu
sinni sagður norrænn heldur hrein-
lega norskur.
Fróðlegir viðaukar
Aftast í bókinni eru áhugaverðir
viðaukar. Til dæmis um helstu við-
burði veraldarsögunnar frá frum-
bernsku mannsins til stríðsins við
Persaflóa. Og mjög fróðlegt yfirlit um
tímasetningu helstu uppfinninga á
sviði tækni og vísinda.
Hér eru einnig fróðlegar síður þar
sem helstu leyndardómar jafnólíkra
fyrirbrigða sem veðurs, himintungla,
siglingafræði, jarðfræði, vistfræði,
nótnalesturs og byggingarlistar eru
skýrðir með teikningum. Með sama
hætti er fjallað um ýmsa aðra mála-
flokka. Slík uppsetning er mjög að-
gengileg.
Vafalaust má deila um einstök efn-
istök í þessari bók, meðal annars
enska slagsíðu á uppflettiorðum al-
fræðihluta bókarinnar. Slík minni
háttar atriði draga hins vegar á eng-
an hátt úr notagildi þessa stórfróð-
lega rits sem gæti fljótlega orðið
ómissandi á skrifborði þeirra sem
vilja fræðast í skyndi um nöfn eða
fyrirbrigði sem áhuga vekja í um-
ræðu dagsins.
THE OXFORD ENCYCLOPEDIC
ENGLISH DICTIONARY.
Ritstjórar: Joyce M. Hawkins og Robert
Allen.
Öxford University Press, Oxtord, 1991.
Metsölukiljur
Bretland
Skáldsögur:
1. Maeve Blnchy:
CIRCLE OF FRIENDS.
2. Scott Turow:
THE BURDEN OF PROOF.
3. Thomas Harrls:
THE SILENCE OF THE LAMÖS.
4. Davld Eddings:
THE RUBY rXNIQHT.
5. Jacfcie Coilins:
LADY BOSS.
6. Susan Howatch:
SCANDALOUS RISKS.
7. Thomas Harris:
RED DRAGON.
8. James Herbert:
CREED.
9. Terry Pratchett:
ERIC.
10. Rosamunde Pilcher:
THE ROSAMUNDE PILCHER
COLLECTION.
Rit almenns edlis:
1. Peter Mayle:
A YEAR IN PROVENCE.
2. Drlvlng Standorda Agency:
YOUR DRIVING TEST.
3. Michaet Palin:
AROUND THE WORLD IN 80
DAYS.
4. Anton Mosfmann:
ANTON MOSIMANN - NATUR-
ALLY.
5. Rosemary Conley:
COMPLETE HIP & THIGH DIET.
6. Hannah Hauxwell:
SEASONS OF MY LIFE.
7. Hannah Hauxwell:
DAUGHTER OF THE DALES.
8. Jack Rotlln:
ROTHMAN’S FOOTBALL
YEARBOOK 1991-92.
9. Jack Rollin:
PLAYFAIR FOOTBALL ANNUAL
1991-1992.
10. Peter Ackroyd:
DtCKENS.
(Byggt á The Sunday Tlmes)
Bandaríkin
Skáldsögur:
1. Sldney Sheldon:
MEMORIES OF MIDNIGHT.
2. Stephen King;
FOUR PAST MtDNIGHT.
3. Barbara Taylor Bradford:
THE WOMEN IN HIS LIFE.
4. Belva Plaln:
HARVEST.
5. Jonathan Kellerrnan:
TIME 80MB.
6. W.E.B. Grittin:
BATTLEGROUND.
7. Stephen Coonts:
UNDER SIEGE.
8. Rosamunde Pílcher:
SEPTEMBER.
9. Barbara Michaels:
INTO THE DARKNESS.
10. Lawrence Sanders:
SULLIVAN’S STING.
11. Amy Tan:
THE JOY LUCK CLUB.
12. Anne McCattrey:
THE ROWAN.
13. Judlth & Garfield Reeves-Stevens:
PRtME DIRECTIVE.
14. Scolt Turow:
BURDEN OF PROOF.
15. Colteen McCullough;
THE FIRST MAN IN ROME,
Rit almenns eðlis:
1. Forrest Carter:
THE EDUCATION OF UTTLE
TREE.
2. Deborah Tannen:
YOU JUST DON’T UNDERSTAND.
3. Peter Mayte:
A YEAR 1N PROVENCE.
4. Robert Fulghum:
ALL I REAU.Y NEED TO KNOW t
LEARNEO IN KINDERGARTEN.
Ö5. Edward E. Rosenbaum:
THE DOCTOR.
6. Kenneth C. Davls:
DON’T KNOW MUCH ABOUT
HISTORY.
7. M. Scott Peck;
THE ROAD LESS TRAVELLED.
8. Robert Fulghum:
IT WAS ON FIRE WHEN I LAY
DOWN ON IT.
9. Mary Catherine Bateson:
COMPOSING A LIFE.
10. Truddl Chase:
WHEN RABBIT HOWLS.
(Byggt á New York Times Book Rovíew)
Danmörk
Skáldsögur:
1. Herbjörg Wassmo:
DINAS BOG.
2. Marti Leimbach:
LIV OG DÖD.
3. Betty Mahmoody:
IKKE UDEN MIN DATTER.
4. Jean M. Auel:
HULEBJÖRNENS KLAN.
5. Stephen Ktng:
BRANDSTIFTER.
6. Isabel Allende:
EVA LUNA.
7. Stephen King:
CHRISTINE.
8. Stephen Klng:
ONDSKABENS HOTEL.
9. Isabel Atlende:
ÁNDERNES HUS.
0. Jens Andersen:
THIT - DEN SIDSTE VALKYRIE.
(Byggt á Polltlken Sondag)
DV
ANGELA LAMBERT
No
Talking
Aft e r
L igh ts
•AxjvÞ
J»l ><«<(«■■'
~ ’íZk 'ltmt
Telpur í enskum
heimavistarskóla
Raeburn er heimavistarskóli
fyrir um 120 telpur. Fallegur skóli
í hjarta enskrar sveitar að mati
foreldranna sem þurfa að koma
dætrum sínum í geymslu og
halda áfram með eigið líf og starf.
Fyrir nýjan nemanda, eins og
helstu söguhetju þessarar skáld-
sögu, Constance King, er skólinn
hins vegar erfið lífsreynsla -
einkum til að byrja með. Hún á
erfitt með að eignast raunveru-
lega vini og þjáist af heimþrá.
En lífið er heldur enginn dans
á rósum fyrir suma kennarana í
Raeburn; hvorki í starfinu né
einkalífinu sem hefur tilhneig-
ingu til að renna í eitt á slíkum
stað.
Angela Lambert fléttar saman
líf og starf nemenda og kennara
í Raeburn sem á sér fyrirmynd í
heimavistarskóla sem hún stund-
aði sjálf nám við í sjö ár sem barn
og unglingur. Hún fjallar af skiln-
ingi og næmi um að ýmsu leyti
lokaðan heim þar sem tilfinning-
ar og þrár ólíkra einstaklinga
stangast oft illilega á.
NO TALKING AFTER LIGHTS.
Höfundur: Angela Lambert.
Penguin Books, 1991.
Fyrsti skammtur
amerískra ljóða
Vissulega er vandasamt, ef ekki
ógerlegt, að velja í eina litla bók
ljóð sem gefa eiga lesendum eins
konar þversnið af skáldskap
heillar þjóðar í hátt í fjögur
hundruð ár.
í þessu úrvali, sem einkum er
ætlað þeim sem lítil eða engin
kynni hafa haft af bandarískri
ljóðagerð, leitast Donald Hall við
að gefa nasasjón af verkum allra
helstu skálda þjóðarinnar.
Fjörutíu og þrjú ljóðskáld eiga
verk í bókinni. Anne Bradstreet,
sem talin er fædd 1612, er elst, en
Richard Wilbur (fæddur 1921)
yngstur. í hópnum eru flest
kunnustu skáld Bandaríkjanna,
svo sem Emerson, Longfellow og
Poe, Thoreau, Melville og Whit-
man, Dickinson, Frost, Stevens,
Williams og Pound, Crane, Roet-
hke, Bishop, Berryman og Low-
ell.
Hall ritar formála þar sem hann
gerir sex skáldanna sérstök skil.
Þetta úrval hefur komið út
nokkrum sinnum á síðustu árum
og er aðgengilegt til fyrstu kynna
af bandarískri ljóðlist allt frá
landnámi Englendinga fram yfir
miðja þessa öld.
AMERICAN POETRY. AN
INTRODUCTORY ANTHOLOGY.
Umsjón: Elías Snæland Jónsson
Ritstjóri: Donald Hall.
Faber & Faber, 1991.