Dagblaðið Vísir - DV - 17.01.1992, Blaðsíða 15

FÖSTUDAGUR 17. JANÚAR 1992.
15
Réttlæti en
ekki f orréttindi
íslensk verslun hefur tekið mikl-
um stakkaskiptum síðustu áratug-
ina. í kjölfar síðari heimsstyijald-
arinnar var hún hneppt í fjötra
hafta eins og mörg önnur atvinnu-
starfsemi hérlendis og höftin hér
urðu býsna lífseig.
Það var ekki fyrr en í tið viðreisn-
arstjórnarinnar, um og upp úr 1960,
að farið var að losa um þau að ein-
hverju ráði og segja má að það sé
núna fyrst sem nokkrar eftirlegu-
kindur haftanna eru að hverfa.
Ferðalög tii útlanda eru ekki
lengur sérréttindi stétta og flestir
geta fengið eins mikinn erlendan
gjaldeyri og þeir geta greitt fyrir,
annaðhvort í ferðatékkum eða með
notkun greiðslukorta. Reglur um
það hve mikið fólk má versla er-
lendis eru að visu enn nokkuö
strangar og úreltar en eftirlit er
orðið fijálslegra.
Það er útbreiddur misskilningur
að íslenskir verslunarmenn telji
óeðlilegt að íslendingar versli er-
lendis nú á dögum. Það er fráleitt
að ætla sér að koma í veg fyrir slíka
verslun með höftum eða múrum.
Þjóðin tapar
Hins vegar er ljóst aö það er þjóð-
hagslega óhagkvæmt að verslun
flytjist úr landi. Við það flyst at-
vinna úr landi; erlendir verslunar-
menn hafa atvinnu af því að selja
íslendingum vörur og greiða því
skatta af vinnutekjum þar. Tollar
og vörugjöld eru greidd erlendum
ríkjum en renna ekki í sameigin-
lega sjóði íslensku þjóðarinnar sem
vissulega þarf á þeim að halda -
KjaUarinn
Kristján Skarphéðinsson
í stjórn Félags íslenskra
stórkaupmanna
og aldrei fremur en nú.
Það væri hagkvæmast fyrir alla
aðila að vöruverð hérlendis væri
með þeim hætti að fólk vildi versla
hér. Til þess er engin von við nú-
verandi aðstæður. Þar er nóg að
nefna tvennt til. Annars vegar hinn
illræmda skatt á verslunar- og
skrifstofuhúsnæði, sem upphaflega
átti að vera til bráðabirgða en er
orðinn fóst tekjulind ríkissjóðs, og
hins vegar virðisaukaskattinn, sem
að mínum dómi er útfærður hér-
lendis á fráleitan hátt.
Gallaður virðisaukaskattur
Við erum með einn hæsta virðis-
aukaskatt í Evrópu. Hann er aðeins
eitt þrep og frá honum eru síðan
ótal undanþágur i þjónustugrein-
um sem velta gífurlegum fjárhæð-
um. Víðast hvar erlendis er virðis-
aukaskattur í tveimur þrepum og
undanþágur mjög fáar. Þær eru þá
fyrst og fremst á almennustu lífs-
nauðsynjum sem annars eru í
lægra skattþrepi.
Væri virðisaukaskattur hér í
tveimur þrepum og lagður á alla
starfsemi myndu brýnustu lífs-
nauðsynjar lækka að mun. Yrði
skatturinn á skrifstofu- og verslun-
arhúsnæði aflagður myndi verð á
vörum og þjónustu lækka. Færi
þetta saman gæti komið að þvi að
útlendir ferðamenn teldu ekki
lengur borga sig að koma með lífs-
nauðsynjar með sér í farteskinu til
„Skynsamlegast væri fyrir okkur að
fara strax að aðlaga okkar skattheimtu
þvi sem koma skal á meginlandinu. Þá
ææti að byrja á því að breikka grunn-
inn, útrýma undanþágum og lækka
skattprósentuna. “
„Væri virðisaukaskattur hér í tveimur þrepum og lagður á alla starfsemi
myndu brýnustu lífsnauðsynjar lækka að mun,“ segir m.a. i grein Kristjáns.
íslands, heldur keyptu vörurnar
hér og styddu þar með verslun úti
um allt land.
Þjóðir Evrópubandalagsins eru
nú í óðaönn að aðlaga sinn virðis-
aukaskatt því sem ákveðið er að
hann verði í öllum bandalagslönd-
um árið 1997. Þá verða tvö skatt-
þrep, 5% og 15%, og undanþágur
eiga að heyra sögunni til.
Aðlögum okkur strax!
Samningar okkar um EES, ef þeir
verða samþykktir, taka ekki til
skatta. Viö verðum því ekki laga-
lega skyldugir til þess að samræma
okkar skatta sköttum bandalags-
þjóðanna, en útilokað er fyrir okk-
ur annað en gera það ef við ætlum
að taka þátt í samkeppni á við-
skiptasviðinu. Skynsamlegastværi
fyrir okkur að fara strax að aðlaga
okkar skattheimtu þvi sem koma
skal á meginlandinu. Þá ætti að
byrja á því að breikka grunninn,
útrýma undanþágum og lækka
skattprósentuna. Síðan að taka upp
lægra skattþrep á brýnustu lífs-
nauðsynjum og öðru því sem menn
væru sammála um að þar ætti
heima. Þá kæmu þessar breytingar
hægt og sígandi yfir okkur en ekki
sem holskefla.
íslenskir stórkaupmenn hafa að
undanfórnu legið undir ámæli fyrir
að hafa bent á að þjóðin tapar á þvi
að.verslun fari út úr landinu. Þeir
hafa líka bent á leiðir til að spoma
við því. Það er einfalt mál, hún
þarf að búa við sömu skilyrði og
verslun í nágrannalöndum.
íslenskir stórkaupmenn óttast
ekki samkeppni. Hún leiðir til
margra góðra hluta, þar á meðal
lækkandi vöruverðs. Glöggt dæmi
um það er skýrsla sem nýlega var
unnin í Háskóla íslands og leiðir í
ljós aö vörur, sem fluttar eru inn
og eiga í samkeppni við innlendar
vörur, hafa lækkaö um allt að 15%
á undanfórnum áram miðað við
aðra vöruflokka, á meðan vörur,
sem ekki njóta samkeppni, hafa
h^ekkað um 20% með sömu viðmið-
un.
Ekkert er fjær íslenskum stór-
kaupmönnum en að biðja um
hömlur á ferðalög eða verslun
fólks. En þeir munu halda áfram
að benda á þá ágalla á íslenskri
löggjöf sem valda því að verslun
flyst út úr landinu til tjóns fyrir
þjóðina. - Verður þá að hafa það
þótt þeir sém telja sig eiga á hættu
að missa spón úr aski sínuin reki
upp ramakvein endrum og eins.
Kristján Skarphéðinsson
Sjálfskuldar-
ábyrgð
Hefur þú, lesandi minn, hugsað
út í það, af hverju persónuleg
ábyrgð, sem þú tekur á þig fyrir
annan aðila, er nefnd „sjálfskuld-
arábyrgð" og af hveiju „ábyrgð"
er ritað með ypsiloni?
Sennilega ekki.
Hjá okkur sem stör’fum fyrir og
á vegum G-samtakanna fer stöðugt
vaxandi að til okkar leiti fólk sem
komið er á ystu nöf fjárhagslega
vegna skuldbindinga sinna fyrir
aðra.
„Þetta er nú vinur minn og ég
bara gat ekki neitað...“
Svona heyrum við oft mælt á
skrifstofunni hjá okkur. En hér er
talað um „sjálfskuldarábyrgð",
vegna þess að ef sá sem þú hefur
gengið í ábyrgð fyrir greiðir ekki
skuldina þá er hún orðin skuld þín
sjálfs.
Og „ábyrgð" er ritað með ypsiloni
af því það er dregið af sögninni að
borga.
Svona einfalt er það.
Vatnið
Vatnið rennur niður í móti - það
er lögmál.
Það er einnig lögmál í viðskipta-
lífinu að innheimtur skulda fara
fram efdr lögmáli vatnsins, þ.e.
auðveldustu leiðinni. Venjulega er
sjálfskuldarábyrgð „in solidum",
eins og lögmenn segja. Þetta þýðir
að ábyrgðaraðilar eru ábyrgir einn
fyrir alla og allir fyrir einn. Þess
KjaHarinn
Grétar Kristjónsson
formaður G-samtakanna
vegna gildir einu hvort þú ert eini
ábekingurinn eða hvort þið eruð
fleiri.
Efþað ert þú sem átt mestar eign-
ir, hefur mestar tekjur eða ert á
iiitu'i !í.í ; .
annan hátt líklegastur til að borga,
þá er eins víst að skuld, sem fer í
innheimtu, lendi á þér. Ekkert
stoðar að bera fyrir sig sakleysi
þitt eða þann hug sem að baki bjó
þegar þú gerðist ábyrgðarmaður.
Það er ábyrgðarhlutur að ganga
í ábyrgð!
Að veðsetja fólk
Bankar eru fyrirtæki í áhættu-
rekstri.
Samt virðist manni oft að for-
svarsmenn þeirra skilji ekki þessi
einfóldu sannindi. Allir sem at-
vinnurekstur stunda verða að taka
áhættu. En bankamir vilja þaö
helst ekki enda ber lítið á því aö
lánveitingar séu háðar greiðslu-
getu lánþega eða því hvert vit er í
því sem hann er að gera. Banka-
stjórar spyija ekki:
„Hvemig hyggst þú greiða skuld
þína aftur?“
Mun algengara er að bankastjór-
ar spyiji:
„Vill ekki amma þín, sem á ein-
býlishús í Arnamesinu, ganga í
ábyrgð fyrir þig?“
Bankastjórinn veit sem er að
ömmu þinni þykir vænt um þig og
á erfitt með að neita þér um greiða.
Hún vill sjá drauma þína rætast
og leggja sitt af mörkum til að svo
geti orðið. Eiginlega er gömlu kon-
unni algjörlega „stillt upp við
vegg“. Án vitundar sinnar og vilja
er hún lykillinn að því sem þú telur
að sé framtíð þín. Einu gildir þótt
sú gamla finni einhver ónot fyrir
bijóstinu og að henni setji ugg.
Hyggjuvitið hennar, sem þegið hef-
ur eldskím í harðri lífsbaráttu, seg-
ir henni ef til vill að hér sé hætta
á ferðum. Hún verður að taka
áhættuna því annars er hún dæmd
til aö vera í framtíðinni „vonda
amman" sem stöðvaði draumsýn
þína. Þess vegna tekur hún áhætt-
una sem bankinn átti í raun að
taka. Fyrir þá áhættu hefur bank-
inn vextina. Þess vegna skalt þú
ekki biðja gömlu konuna né nokk-
urn annan um þetta.
Enginn getur tekið ábyrgð á
skuldum þínum nema þú einn.
Breytinga er þörf
Margt hefur breyst á íslandi hin
síðari ár. Ekki er ýkja langt síðan
menn þurftu í raun ekki að greiða
skuldir sínar aftur - verðbólgan sá
fyrir þeim. Á þeim tíma var allt í
lagi að ganga í ábyrgð. Einnig að
eyða um efni fram. Þá gátum við
lifað fyrir líðandi stund. Tíminn sá
um að greiða skuldirnar okkar, eða
öllu heldur þeir fáu sérvitringar
sem einhverja peninga áttu. Verð-
bólgan einfaldlega át sparifé þeirra.
Hún át einnig skuldimar okkar.
Þá fór heldur enginn „á hausinn".
En nú em aðrir tímar sem kreíjast
annarra viðhorfa. Til að forðast
það að fólk komist á vonarvöl
vegna skulda annarra verðum við
að hætta að biðja vini okkar um
sjálfskuldarábyrgð. Þegar banka-
stjórinn biður um slíkt verðum við
einfaldlega að segja nei. - Við veð-
setjum bara ekki annað fólk!
Ef okkur tekst aö tileinka okkur
þetta viöhorf og lifa eftir því mun
margt breytast. Þá munu lán verða
veitt út á þær væntingar sem
bundnar eru gjörðum okkar en
ekki vegna þess að við getum veð-
sett líf og framtíð annarra. Þá spái
ég því að greiðsluerfiöleikar muni
minnka og gjaldþrotum fækka.
Grétar Kristjónsson
„Ef það ert þú sem átt mestar eignir,
hefur mestar tekjur eða ert á annan
hátt líklegastur til að borga, þá er eins
víst að skuld, sem fer í innheimtu, lendi
á þér.“