Dagblaðið Vísir - DV - 04.02.1992, Page 25

ÞRIÐJUDAGUR 4. FEBRÚAR 1992.
25
Merming
Bók fyrir alla
Skaftfellinga
Nýlega bar fyrir sjónir mér ofangreinda bók. Mestan
hluta hennar hafði ég þó lesið áður mér til mikillar
ánægju en er þó ljúft og skylt að fara um hana nokkr-
um orðum.
Það hlýtur að teljast mikil ábyrgð að takast á hendur
söfnun efnis í bók sem þessa. Á höfundur að skrifa
hana að mestu leyti með sínum eigin orðum eða draga
fram álit annarra á þeim hlutum sem hann fjallar um?
Niðurstaða þeirrar hugleiðinga er sú að hér er farið
bil beggja. Að mínum dómi er þó hæpið að kalla bók-
ina Verslunarsögu Vestur-Skaftfelhnga þó að hún sé
það að verulegu leyti. Þetta er miklu fremur atvinnu-
saga og framfarasaga heillar sýslu sem hér er fjallað
um, enda víðar tekiö á málum en þeim er varða versl-
un og viðskipti. Samkvæmt upplýsingum þeim, sem
vitnað er til neðanmáls, er ótrúlega víða leitað fanga
við þá efnissöfnun en því miður hef ég lítinn eða eng-
an kost þess að bera þar saman heimildir og tilvitnan-
ir og er því gengið út frá þeirri vissu að þar sé um
Bókmenntir
Albert Jóhannsson
traust vinnubrögð að ræða enda hef ég enga ástæðu
til að efast um annað. Það sýnir sitt að höfundur hefur
verið á launum hjá þeim sem að útgáfu bókarinnar
standa í nokkur ár við ritun hennar og efnissöfnun.
Enda þótt staðkunnugum manni sem mér sé hér
margt kunnugt getur þó ekki hjá því farið að margt
beri þar fyrir augu sem ég þekki ekki og margar eru
þar myndir einkum af eldri Skaftfellingum sem ég
þekki ekki.
Myndirnar eru sérstakur þáttur þessarar bókar. Við
söfnun þeirra mun hlutur Björgvins Salómonssonar,
fyrrum skólastjóra á Ketilsstöðum, stærstur. Mér
fmnst það ólíkindi aö þeir skyldu geta grafið upp allan
þennan fjölda mynda og þær jafn góðar og raun ber
vitni. Enda þótt höfunda myndanna sé ekki alls staðar
getið áttu Skaftfellingar á þeim tímum ágæta ljós-
myndara, t.d Þorlák Sverrisson í Vík og Eggert Guð-
mundsson frá Söndum o.fl.
Allir Skaftfelhngar hljóta að vilja eignast þessa bók.
Einnig þeir sem Skaftfellingum eru tengdir eða þangað
austur leggja leið sína til lengri eða skemmri dvalar.
Annað hæfir ekki. Svo víðáttumikið er efni hennar.
Mér kom það mjög ókunnuglega fyrir sjónir við lestur
hennar að hvergi skyldi ég rekast á tvítalningu efnis
eða annað í þeirri veru. Það færði mér heim sanninn
um vönduð vinnubrögð, mun vandaðri en í hinu fyrra
bindi, þar sem eilítið örlaði á slíku, auk þess sem þar
voru birtar myndir af mönnum er þar áttu tæplega
heima. Rökstyð það ekki frekar en get þó nefnt dæmi
ef þess væri óskað.
Aðeins eina smávægilega villu hef ég rekist á í
myndatexta. Sá mæti maður Guðmundur Eyjólfsson
á Suður-Hvoli í Mýrdal segir að knapinn á hestinum
lengst til vinstri á myndinni bls. 339 sé Sigurður
Högnason í Sólheimakoti, bróðir þeirra Eyjólfs og sr.
Sveinbjarnar, en ekki Kjartan Guðmundsson eins og
textinn segir til um.
Þriðja bindi þessarar bókar mun væntanlegt síðar.
Þess munu lesendur bíða með nokkurri óþreyju. Veld-
ur þar tvennt: Annað að þá erum við nær nútímanum
og erum af þeim sökum dómbærari um þá hluti sem
fjallað er um. Hin ástæðan er sú að þá voru gjarnan
nokkrar pólitískar ýfingar með Skaftfellingum og kom
það ekki síður niður á verslunarmálunum en öðru er
daglegt líf Skaftfellinga snerti. Get ég ekki stillt mig
um að segja að lokum sögukorn er ég heyrði fyrir löngu
og sýnir hún í hnotskurn það sem ég er að tala um:
Þeir sátu í kirkju hjá sr. Jónasi Gíslasyni, Haraldur
Jónsson læknir og Jón Thor sonur hans. Sagt var að
Jón, þá ólæs strákhngur, hafi snúið sér að pabba sínum ,
og hvíslað: „Hvað þýða þessir stafir (I.H.S.) á bakinu
á prestinum?" Haraldur, fljótur til svars að vanda,
hvíslaði á móti það hátt að þeir er næstir sátu máttu
gjörla heyra: „íhaldssinni". Eg vh að lokum endurtaka
þakkir mínar og árnaðaróskir til útgáfunefndarinnar
og annarra þeirra er að hafa staðið. Við bíðum spennt
eftir framhaldinu að ári.
Verslunarsaga Vestur-Skaftfellinga:
Hundraö ára verslun I Vik i Mýrdal
Annaö blndl
Höfundur: Kjartan Ólafsson
Vík 1991
Bíóborgin - Löggan á háu hælunum ★ !/2
Misheppnuð húsmóðir
Það er vinsælt aö gera spennumyndir um harð-
skeytta einkaspæjara og er þá karlmaður oftast í aðal-
hlutverkinu. Kvikmyndin V.I. Warshawski skartar
hins vegar kvenmanni í hlutverk einkaspæjarans og
er það góðra gjalda vert í sjálfu sér. Tilraunin í þess-
ari mynd misheppnast hins vegar að mestu leyti.
Kathleen Turner fer með aðalhlutverkið en tekst
ahs ekki vel upp. Það er þó ekki eingöngu við hana
að sakast. Handritiö er fátæklegt og laust við ahan
frumleika og leikstjóranum mistekst alveg að byggja
upp spennu í myndinni.
Söguþráðurinn er í stuttu máh á þá leið að einka-
spæjarinn Warshawski (Turner) kemst í kynni við
Boom Boom Grafalk, frægan hokkíleikara og virðist
sem ástarsamband sé í uppsighngu hjá þeim. Wars-
hawski tekur að sér að passa 13 ára gamla dóttur
hokkíleikarans en stuttu síðar finnst Boom Boom
myrtur. Dóttirin þrábiður Warshawski að taka að sér
að upplýsa hver stendur á bak við ódæðið og af stakri
góðmennsku tekur hún að sér verkefnið.
Leit hennar er skrautleg og lendir hún í ýmsum
hremmingum. Kunnátta Warshawski í japönskum
bardagaíþróttum kemur oft að góðum notum en slags-
málaatriðin eru samt sem áður hálfafkáraleg sem og
önnur atriði myndarinnar.
Ég var satt að segja svolítið hissa að sjá Kathleen
Tumer í þessari mynd því hún er ágætis leikkona sem
Kvikmyndir
ísak Örn Sigurðsson
ætti ekki að þurfa að taka að sér svona döpur hlut-
verk. Eini leikarinn sem er eftirtektarverður í mynd-
inni er Charles Durning í hlutverki Mallory lögreglu-
foringja. Leikstjóri myndarinnar, Jeff Kanew, er gam-
alreyndur í faginu og á að baki leikstjóm í nokkrum
ágætis myndum. Meðal þeirra em ORDINARY PE-
OPLE og REVENGE OF THE NERDS. Lítið bitastætt
hefur þó komið frá honum á síðari árum.
V.l. Warshawski
Leikstjóri: Jeff Kanew.
Aöalleikendur: Kathleen Turner, Charles Durning, Jay O.
Sanders, Angela Goethals, Nancy Paul, Frederick Coffin.
Meiming
Saga-Bíó - Peningar annarra: ★★ ‘/2
Gaman að græða
Garfield (Danny De Vito) útskýrir fyrir Jorgensen (Gregory Peck) hvers-
vegna það sé skynsamlegast að hann yfirtaki fyrirtæki hans.
Larry (Danny De Vito) dýrkar peninga og kleinuhringi og ekkert ann-
að. Hann kaupir og selur fyrirtæki til þess að hagnast og fyrir honum
er þetta leikur sem hann ætlar að vinna í. Eins og hann segir sjálfur: „Sá
vinnur sem á mestan pening þegar hann deyr.“ Nýjasta fórnarlambið er
virðuleg stálverksmiðja, rekin með gamla laginu af góðlegum öldungi,
Jorgy (Gregory Peck). Hann vill ekki missa fjölskyldufyrirtækið og fær
til liðs við sig dóttur sína sem er hörkulögfræðingur. Larry fellur fyrir
henni um leið en leikurinn er mikilvægari og hann verður að finna leið
til að sigra á hvorum tveggja vígstöðvunum.
Þetta er ansi skemmtileg, frekar lágstemmd og vitræn gamanmynd,
byggð á leikriti. Fjármálaheimurinn, sem hefur sjaldan tekist að festa vel
á filmu, er sýndur sem leikfang í höndum De Vito, sem er stórgóöur í
hlutverki sem krefst bæði gamans og alvöru. De Vito hefur oft verið góð-
ur en sjaldan betri og aldrei hefur það skipt eins miklu máh og hér þar
sem hann ber uppi myndina einn síns liðs. Aðrir leikarar gera lítið ann-
Kvikmyndir
Gísli Einarsson
að en að hópast í kringum hann en Penelope Ann Miller stendur fyrir
sínu sem lögfræðingurinn, sem nær aðeins að snúa huga De Vito frá
peningunum (en aldrei kleinuhringjunum). Leikstjórinn Jewison er gam-
alreyndur og lætur efnið tala sínu máh. Ögn meiri kraftur hefði ekki
komið að sök þar sem þetta er í eðli sínu léttvæg mynd, laus við sterka
dramatík og djúpa persónusköpun.
En hún er líka laus við flestar þær khsjur sem eyðileggja oft svona
sögur og hún velur sér aldrei auðveldu leiðina út úr neinni sögufléttu.
Hún kom þægilega á óvart þessi.
Other People’s Money (Band-1991) Leikstjóri: Norman Jewison (Moonstruck, In
Country). Leikarar: Danny De Vito, Penelope Anne Miller (Kindergarten Cop, The
Freshman), Gregory Peck (Old Gringo), Piper Laurie (Twin Peaks).
Háskólabíó - Hasar í Harlem: ★★ ‘/2
Gullið tækifæri
Hasar í Harlem er byggð á samnefndri bók bandaríska sakamálarithöf-
undarins Chester Himes, sem var blökkumaður og sviðsetti bækur sínar
meðal fólks síns. Bækur hans, sem hann skrifaði í París, einkennast af
gálgahúmor, ofbeldi og tíðaranda Harlem á fimmta áratugnum og er af
Kvikmyndir
Gísli Einarsson
öhu þessu að taka í kvikmyndun bókarinnar, en misvel komið til skila.
Robin Givens, sem vakti athygh sem eiginkona og fómarlamb Mike
Tyson, leikur sitt fyrsta kvikmyndahlutverk, glæsikvendið Imabelle, sem
kemur til Harlem með koffortfylli af gulli. Hún á ekki í nein hús að venda
en á ekki í neinum vandræðum með að tæla íturvaxinn og feiminn mann
th lags við sig. Brátt em helstu glæponar Harlem á höttum eftir henni
og gullinu, svo og glæponamir sem hún rændi því frá.
Þetta er ansi góð glæpasaga en sagan er meðhöndluð á þann hátt að hún
sé ekki tekin of alvarlega. Aulahúmorinn stingur síðan í stúf við hrárra
efni og það gerir myndina tormeltari. En léttleikinn hefur yfirleitt vinning-
inn. Leikararnir vinna þarft verk, sérstaklega Givens, sem er mjög glæsi-
leg og leikur mjög vel. Forest Whitaker leikur Jackson á hjartnæman
máta og ofgerir aldrei óbhgirni hans. Danny Glover leUcur á gamansam-
an hátt krimmann Easy Money, en Gregory Hines er sístur, sem Goldy,
bróðir Jackson. Undir leikur heillandi tónhst Elmer Bernstein og myndin
hður skemmtUega í gegn í leikstjórn nýhðans BiU Duke, sem er þekktari
fyrir kvUcmyndaleik sinn (Predator).
A Rage in Harlem (band-1991) Handrit: John Toles-Bey og Bobby Crawford eftir
bók Chester Himes. Leikstjóri: Bill Duke (Johnnie Mae Gibson: FBI). Leikarar: For-
est Whitaker (Johnny Handsome.Good Morning Vietnam), Gregory Hines (Off Lim-
its, White Nights), Robin Givens, Zakes Mokae (Serpent & Rainbow), Danny Glover
(Predator 2, Lethal Weapon).