Dagblaðið Vísir - DV - 25.05.1992, Qupperneq 16

16
MÁNUDAGUR 25. MAÍ 1992.
íslenskur landbúnaður:
Stef nubreyting eða glötun
Mér verður ævinlega minnisstæð
heimsókn okkar, nokkurra íslend-
inga, til bandarísks einyrkjabónda
í Ohio fyrir aldarfjórðungi. Þetta
var maður kominn af besta aldri
en hirti samt einn um 110-120
mjólkurkýr með aðstoð hunds.
Bóndinn lét vel af starfi sínu, taldi
sig mikinn lánsmann og vinnuálag-
ið ekki meira en góðu hófi gegndi.
Mér varð þá hugsað til landbún-
aðarins heima á Islandi. Þar voru
harðduglegir bændur kannski með
10 kýr mjólkandi í fjósi. Þá, eins
og nú, lá íslenskur landbúnaður
undir hvassri gagnrýni mætra
manna. Þá, eins og nú, var reynt
að koma á gagnrýnendur landbún-
aðarins stimpli landráðamanna,
ofstækismanna eða afglapa.
Mér veröm- æ oftar hugsað til
Ohiobóndans nú seinni árin þegar
ljóst er orðið að landbúnaöarfor-
kólfar ætla sér að festa í sessi fram-
leiðnistig í íslenskum landbúnaði
sem þegar fyrir aldarfjórðungi var
orðið fáráníegt með framleiðslu-
miðstýringu í rússneskum anda.
Höfðu uppgötvað
verkaskiptinguna
Galdurinn við ótrúlega afkasta-
getu Ohiobóndans miðað við ís-
lenska starfshræður fólst í því með-
al annars að þama um slóðir voru
bændur búnir að uppgötva verka-
skiptinguna. Hún er ein helsta for-
senda efnalegra framfara sem vel-
megun byggist á.
Bóndinn keypti fóður frá fóður-
TrTTmrrnjTT
MBÉK

GIRÐINGAREFNI
í ÚRVAU
Tíminn er kominn til að huga
að framkvæmdum í görðum og við sumarhúsið.
Hjá okkur er úrval, verð og gæði sem fáir keppa við.
GIRÐINGAR-
STAURAR
Girðingarstaurar í úrvali -
galvanhúðaðir járnstaurar,
gegnvarðir tréstaurar
sívalir og kantaðir
- báðar gerðir yddaðar.
Auk þess rekaviðarstaurar.
VÍR OG VÍRNET
Túngirðingarnet, 5, 6 og 7
strengja, galvanhúðuð.
Lóðanet, galvanhúðuð og
plasthúðuð.
Vírlykkjur, stagavír,
strekkjarar og vírlásar.
Zinkhúðaður gaddavír.
RAFGIRÐINGAR
Notkun rafgirðinga hefur
aukist með hverju ári hér á
landi. Höfum HOTLINE-
spennugjafa og úrval
rafgirðingaefnis. Notkun
randbeitingar eykur nýtingu
beitilands.
MR búðin • Laugavegi 164
símar11125 • 24355
framleiðendum sem sérhæfðu sig í
þörfum mjólkurbúa. Þegar reisa
þurfti mannvirki voru fengnir til
smiðir. Ef bilaði hjá honum vél
fékk hann vélvirkja. Rafvirkjar
önnuðust raflagnir og pípulagn-
ingamenn pípulagnir. Til að moka
úr fjósinu fékk hann aðila sem átti
hentugt moksturstæki. Hann átti
sjálfur fá tæki.
„Mitt fag er að fá hámarksnyt úr
kúnum,“ sagði bóndinn. Öllu var
haganlega fyrirkomið og snyrtilegt.
Kýmar gengu lausar í fjósinu. Á
mjaltatíma sá hundur bónda um
að reka á eftir kúnum inn á mjalta-
bása, sitt hvorum megin viö gryfju
sem bóndinn stóð í við mjaltirnar.
Þannig mjólkaði bóndinn margar
kýr í einu. Öll fóðrun gripanna var
vélræn. Fóðrið rann eftir færibönd-
um frá fóðurtanki í jötumar.
Enn ekki komin eftir
aldarfjórðung
Ég þóttist þess fullviss fyrir ald-
arflórðungi að ekki yrði langt að
bíða hingaðkomu svo augljósrar
hagkvæmni. Það hefur ekki ræst.
Fomaldarleg hugsun einokunar-
sinnaðrar húnaðarmálastjómar
hefur komið í veg fyrir eðlilegar
framfarir í íslenskum landbúnaði.
Þess vegna er þeirri skoðun alltaf
að vaxa fylgi að leggja beri íslensk-
Eftirhelgina
Valdimar H. Jóhannesson
sér hversu marga kúabændur við
þyrftum ef þeir beittu sömu aðferð-
um og Ohiobóndinn viðhafði fyrir
aldarflórðungi. Þetta er einfalt
reikningsdæmi með gefnum for-
sendum. Ársneysla þjóðarinnar á
mjólkurafurðum samsvarar tæp-
um 100 milljónum htra af mjólk,
eða rétt innan við 400 lítrum á hvert
mannsbam. Sé gert ráð fyrir með-
alnyt um 4200 lítrum á ári, sem er
meðalafurð eftir kú hjá nautgripa-
það 10.700 krónur þegar allur her-
kostnaðurinn er talinn með?
Fullyrða má að 350 þúsund vetr-
arfóðraðs flár gætu annað eftir-
spum innanlands eftir niður-
greiddu lambakjöti. Án niður-
greiðslu myndi duga vel að hafa
um 200 þúsund vetrarfóðraðs flár
vegna minni eftirspumar eftir dýr-
ara kjöti. Bónda, með sauðfé ein-
göngu, er ekki ofraun að annast 700
flár nema á álagstímum þegar
kaupa þyrfti til aðstoö. 300-500 flár-
bændur gætu því annað eftirspum-
inni eftir lambakjöti.
1000 vel rekin bú
myndu duga
Auk mjólkur og sauðflárafurða
framleiða bændur annað kjöt, egg,
garðávexti, fóður, reiðhesta. AUt
með öllu má fyllyrða að 1000 vel
rekin bú gætu annað allri landbún-
aöarframleiðslu okkar sem 4000 bú
annast núna. Mín vegna mega þau
áfram vera svo mörg ef aðeins er
unnt að ná fram samsvarandi hag-
kvæmni og fækkun búanna gerir
kleift.
Auðvitað á ekki að neyða neinn
til að reka bú með því sniði sem
ég lýsti hér að ofan. Hins vegar á
að gera slíkt kleift um leið og hætt
er allri veröjöfnunardellu. Ef bóndi
í afdal kýs að framleiða mjólk á
Fornaldarleg hugsun einokunarsinnaðrar búnaðarmálastjórnar hefur komið í veg fyrir eðlilegar framfarir i
íslenskum landbúnaöi.
an landbúnað niður með fijálsum
innflutningi búvara. Það er slæmur
kostur.
Með sterkri miðstýringu land-
búnaðarins hefur verið komið í veg
fyrir eðltiega þróun í landbúnaði. í
þess stað hefur verið komið á
kvótakerfi sem að miklu leyti fryst-
ir vont landbúnaðarástand og
hindrar dugmikla bændur í að
sækja fram tti aukinnar fram-
leiðni, lægra búvöruverðs og betri
afkomu þeirra sjálfra.
.íslenskir bændur eru neyddir
meö framleiðslutakmörkunum tti
þess að vera allt í senn: smiðir,
pípulagningamenn, rafvirkjar, vél-
virkjar, fóðurframleiðendur, eig-
endur vinnuvéla af öllum tegund-
um og geröum o.s.frv. Flestir vinna
þeir þessi aukastörf ófagmannlega
og illa búnir tækjum, eins og eðb-
legt er, en þau eru þó þeirra eina
færa leið tti betri afkomu í stað
þess að njóta sérþekkingar sinnar.
200 mjólkurbændur
í staö 2500
Það er fróðlegt að velta því fyrir
ræktunarfélögunum, gætu 200
bændur annað allri mjólkurþörf
landsins.
Afurðamestu kýr landsins
mjólka hins vegar 8-9000 lítra á
ári. Meö ræktunarstarfi og vísinda-
legu fóðri mætti hugsanlega koma
mjólkurbúum tti að anna innlendri
eftirspum niður undir 100. Þau
munu í dag vera um 2500 talsins.
Þessi 100-200 miólkurbú mætti
hafa í næsta nágrenni við 2-3
mjólkurvinnslustöðvar. Þannig má
spara stórkostiega í vinnslu og
söfnun mjólkurinnar. Fóður-
vinnslan fyrir búin gæti verið hvar
sem er.
Kostar lambakjötið 700 kr.
eða 10.700 kr.?
Eins má auka hagkvæmnina við
kjötframleiðsluna. í vetur var
hetidarflöldi ásetts búflár 510.782 -
um 50% meiri en þarf tti að fram-
leiða 8000 tonn sem íslenska þjóðin
torgar á ári af niðurgreiddu lamba-
kjöti sem enginn veit hvað kostar
í raun og veru. Kostar ktióið af
lambakjöti 700 krónur eða kostar
hann sjálfur aö greiða kostnað við
flutning mjólkur tti vinnslu. Þeir
sem Uggja vel við markaöinum eiga
að njóta þess. Aðeins með slíku
hugarfari kemst íslenskur land-
búnaður út úr því fáránlega hug-
arfari að bændur eigi hetiagan rétt
til starfa sinna umfram aðra ís-
lendinga.
90% þjóðarinnar undir oki
Ég óttast að íslenskur landbúnað-
ur eigi eftir að leggjast niður vegna
þvermóðsku forystumanna hans
að verða við eðltiegum kröfum um
aukna hagkvæmni og lægra verð.
Því er nú ekki lengur mótmælt að
óbeinn og beinn styrkur tti land-
búnaöar nemur um 20 milljörðum
króna á ári - 80.000 kr. á hvert
mannsbarn í landinu. Fyrr eða síð-
ar munu 90% þjóðarinnar varpa
af sér slíku oki sem innan við 10%
þjóöarinnar leggja henni á herðar.
Þá verður of seint að leita leiöa tti
eðltiegrar hagkvæmni í þessari at-
vinnugrein. Islenskur landbúnað-
ur á sjálfur vatið.
Valdimar Jóhannesson